Ομάδα Vasistas: Οι οπαδοί της χoρικότητας πάνε στην Επίδαυρο

Οι ηλιόλουστες αλάνες με τα ατίθασα χορτάρια που έχουν δημιουργηθεί ανάμεσα στα ερείπια των Σφαγείων του Ταύρου τους φιλοξενεί τα ζεστά απογεύματα του Ιουνίου. Η πρώτη τους (μεγάλης κλίμακας) παράσταση ανοιχτού χώρου και κυρίως η πρώτη πάνω στο αρχαίο δράμα ολοένα πλησιάζει. Ομως, οι Vasistas, μια από τις μακροβιότερες ομάδες του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου, έχουν δοκιμάσει σχεδόν τα πάντα. Και ούτε η τραγωδία των «Χοηφόρων» δεν μοιάζει τους τρομάζει.

Δεκατρία χρόνια μετά την ίδρυση της στη Γαλλία – όταν τότε η Αργυρώ Χιώτη ανέβαζε τις «Φραίδρες» στο πλαίσιο του μάστερ σκηνοθεσίας – η ομάδα έχει ανοίξει· όσο ανοιχτός είναι σήμερα, στην αυλή των σφαγείων, ο κύκλος των δέκα μελών της που κάθονται ολόγυρα σε πλαστικές καρέκλες. Το τρίπτυχο που συμπλήρωναν η Αριάν Λαμπέντ (που τα τελευταία χρόνια έχει αφοσιωθεί στο σινεμά) και η Νάιμα Καρμπαχάλ (που ζει και εργάζεται στην Κολομβία) έχει πλέον διευρυνθεί σε μια πολυπρόσωπη όσο και ευέλικτη ομάδα με το σκληρό πυρήνα της να αποτελούν ο Αντώνης Αντωνόπουλος, η Ευδοξία Ανδρουλιδάκη, η Ελένη Βεργέτη, η Ματίνα Περγιουδάκη, η Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη και ο Ευθύμης Θέου. Μόνον ο τελευταίος απέχει από τη νέα τους παραγωγή, που ωστόσο οδηγεί τα βήματα τους στην Επίδαυρο, έστω και τη Μικρή.

Από το μακρινό 2005 και την ταράτσα του Bios μέχρι σήμερα, οι στόχοι τους ήταν και παραμένουν οι ίδιοι: «Ενα θέατρο που δεν στηρίζει τη δραματουργία του σε μια γραμμική αφήγηση, ένα θέατρο που αμφισβητεί τα θεατρικά δεδομένα και που χρησιμοποιώντας το σώμα, την ενέργεια και τη μουσική παραπέμπει στο είδος του ολιστικού θεάτρου· καθώς αντιμετωπίζει κάθε στοιχείο της θεατρικής πράξης με τρόπο ισότιμο» παρατηρεί η Αργυρώ Χιώτη, η ιδρυτής και επικεφαλής ως σκηνοθέτις όλων των παραγωγών της ομάδας.

Αυτή η ισοτιμία μοιάζει να διέπει όλες τις αρχές των Vasistas. Ομάδα συνεκτική και μεθοδική, με τα μέλη της να συμβάλλουν σε ποικίλες υποχρεώσεις κι εκτός σκηνής, πρόκριναν πάντα την αξία της συλλογικότητας, μακριά από ένα θέατρο πρωταγωνιστών. «Κάπως έτσι αντιλαμβανόμαστε την κατάσταση, σαν ένα ομαδικό στοίχημα ακόμα και όταν η συζήτηση έρχεται στους ρόλους. Δεν είχαμε τέτοια έγνοια. Προσωπικά όταν μου προέκυπταν ανάλογες αγωνίες αναζητούσα ρόλους εκτός ομάδας. Ομως όταν είμαι εδώ, είμαι για να στηρίξω την ομάδα» τονίζει η Ευδοξία Ανδρουλιδάκη.

_{Αργυρώ Χιώτη.}

Η ιδρυτική φιλοσοφία τους, το αδιάρρηκτο νήμα της προβληματικής τους και η συνέπεια στη διαχείριση των μέσων που χρησιμοποιούν τους βγάζει, σαν μονόδρομος σχεδόν, στο αρχαίο δράμα. Η έρευνα τους πάνω στη χωρικότητα και η εμμονή τους σε βιογραφικές ή αυτοβιογραφικές ιστορίες – από τα «Αίματα» και τις «Απολογίες 4 & 5» του Ευθύμη Φιλίππου έως τη «Θεία κωμωδία» του Δάντη και τον «Αληθινό» μοιάζουν πια να έχουν διαμορφώσει μια πρωτότυπη σκηνική γλώσσα· «δεν μας απασχολεί μόνο η ύπαρξη της μουσικής αλλά και η λειτουργία της, το πως αυτή επηρεάζει το λόγο μιας παράστασης» εξηγεί ο Αντώνης Αντωνόπουλος. Εννοείται πως δεν ήταν καθόλου εύκολο το προσωπικό αυτό λεξιλόγιο και «η σπάνια ελευθερία να μας επιτρέπεται να το δουλεύουμε» να εδραιωθεί ή τουλάχιστον αν βρει τη θέση του στο ελληνικό θέατρο. «Σιγά που την έχουμε βρει», σαρκάζει η Αργυρώ Χιώτη. «Αν εξαιρέσουμε μια μεγαλύτερη ευελιξία στα ζητήματα παραγωγής, τη δυνατότητα που μας έχει δώσει η συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών και η Στέγη του Ιδρύματος τίποτα δεν μας έχει έρθει εύκολα». «Είναι ενδεικτικό ότι 13 χρόνια μετά η ομάδα χαρακτηρίζεται ακόμα πειραματική» προσθέτει ο Αντώνης Αντωνόπουλος. «Μπορεί να επικοινωνούμε πλέον, με μεγαλύτερο κοινό αλλά ακόμα μας υποδέχονται σαν πειραματιστές γιατί το ελληνικό θέατρο εξαλουθεί να επενδύει στην συμβατική τέχνη».

_{Αντώνης Αντωνόπουλος.}

Δεν χωράει αμφιβολία πως στις «Χοηφόρες» του Αισχύλου, το δεύτερο μέρος της τριλογίας της «Ορέστειας» που θα παρουσιάσουν στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου αναζητούν μια μη συμβατική προσέγγιση. Η Αργυρώ Χιώτη περιγράφει την παράσταση ως «μια προσπάθεια εξωστρέφειας ενός μακροσκελούς θρηνητικού τραγουδιού». Εδώ, σύμφωνα με τον Αισχύλο, η Ηλέκτρα θρηνεί τον δολοφονημένο από την μητέρα της Κλυταιμνήστρα, πατέρα της και βασιλιά Αγαμέμνονα, περιμένοντας την επιστροφή του αδελφού της Ορέστη για να πάρει εκδίκηση. Η Εύη Σαουλίδου – πρωταγωνίστρια των Vasistas στα «Αίματα» και τις «Απολογίες 4 & 5» που τώρα ενσαρκώνει το ρόλο της Ηλέκτρας – θεωρεί πως «δοκιμάζουμε να αναπαριστούμε ένα ποτάμι που συμβολίζει την αιώνια πορεία προς τα μπροστά την ώρα που κάποιοι – άνθρωποι, ιδέες, νοοτροπίες – έχουν πεθάνει. Κι αυτό το επιχειρούμε μαζικά, όλα αυτά τα σώματα μαζί, υπό τον ήχο της μουσικής. Το βασικότερο, όμως, που δοκιμάζουμε είναι να συναντηθούμε με ένα πολύ παλιό (και καθόλου την ίδια στιγμή) κείμενο ενώ είμαστε μια πειραματική ομάδα».

Θα μπορούσαν, βεβαίως, να μιλούν και εκ του ασφαλούς. Η Μικρή Επίδαυρος τους προσφέρει, όπως παραδέχονται μια ελευθερία την οποία είναι πεπεισμένοι πως δεν θα αξιοποιούσαν στην περίπτωση που τους ανατίθεντο το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. «Ευτυχώς τώρα μας δίνεται η δυνατότητα να αναζητήσουμε την προσωπική μας ματιά, τη προσωπική μας σύνδεση μ’ ένα μεγαλειώδες κείμενο. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν αντιλαμβανόμαστε τη δυσκολία να γλιστρήσει κανείς κατά την ανάγνωση τους σε δεδομένα και στεγανά. Ισως, ξέροντας αυτό, αντιστεκόμασταν τόσον καιρό να κάνουμε αρχαίο δράμα» εξηγεί η σκηνοθέτις της ομάδας.

_{Αινείας Τσαμάτης και Εύη Σαουλίδου.}

Στα 13 χρόνια παρουσίας τους στην ελληνική σκηνή, το υλικό τους μοιάζει να αφήνει ίχνη και στο λεξιλόγιο νεότερων καλλιτεχνών και μάλλον είναι φυσικό. Οι ίδιοι πάλι διαπιστώνουν έναν υπερτροφικό καθωσπρεπισμό του ελληνικού θεάτρου. «Θα ήθελα» λέει η Αργυρώ Χιώτη «να μου κεντρίζουν το ενδιαφέρον περισσότεροι νέοι άνθρωποι που μπορούν να προτείνουν πράγματα. Αντ’ αυτού βλέπω καλλιτέχνες, πολύ νεότερους από εμάς, να έχουν κολλήσει σ’ ένα καθωσπρεπισμό».

 
_{Γιάννης Κλίνης.} 

Ο διάλογος των Vasistas με τις σκηνές της Γαλλίας και της υπόλοιπης δυτικής Ευρώπης συχνά του απεγκλώβιζε από παρόμοια αδιέξοδα αφού τόνωσε σταθερά την ανάγκη να απευθυνθούν σ’ ένα μεγάλο μα πολυεθνικό κοινό. Κι αυτό «ακύρωνε τις όποιες αντιστάσεις. Υπήρχε πάντα το αίτημα να επικοινωνηθεί η δουλειά της ομάδας με πολλά και διαφορετικά κοινά» όπως παρατηρεί ο ηθοποιός των Vasistas, Γιάννης Κλίνης.

Αυτονόητο πως δεν τους απεγκλώβισε μόνο γι’ αυτό. Οι ευρωπαϊκές συνεργασίες τους ήταν η κύρια πηγή βιοπορισμού της ομάδας τα τελευταία χρόνια αφού, όπως τονίζουν «κανείς πλην του Φεστιβάλ Αθηνών, της Στέγης και του Εθνικού δεν μπορεί να υποστηρίξει μια αξιοπρεπή παραγωγή. Χάρη σε αυτά τα έσοδα είχαμε τη δυνατότητα να είμαστε πιο επιλεκτικοί, να μην υπερβαίνουμε τη μια παράσταση το χρόνο».

_{Αργυρώ Χιώτη, Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη, Ευδοξία Ανδρουλιδάκη.}

Εκτοτε, ευρωπαίοι curators και programmers βρίσκονται πάντα στο κοινό των παραστάσεων τους προκειμένου οι Vasistas να συνεχίσουν να είναι ένα από τα ελάχιστα ελληνικά σχήματα με συνεχή παρουσία εκτός συνόρων.

Η ελληνική πραγματικότητα, άλλωστε, δεν είναι ο μόνος παράγοντας δυσκολίας να υπάρχουν. Η Αργυρώ Χιώτη αποκαλύπτει πως «πιο επικίνδυνα έχουν αποδειχθεί τα προβλήματα των μεταξύ μας σχέσεων, η επανάπαυση στην ομάδα και στις ευκολίες του καθενός μας». Μοιραία, οι Vasistas απειλήθηκαν πολλές φορές με διάλυση. Ωστόσο, την κατάσταση έσωζε πάντα η αγάπη· «η διαπροσωπική αγάπη και η αγάπη για τη δουλειά και την ομάδα. Οτι θέλαμε να είμαστε διαρκώς σε ενέργεια και να δημιουργούμε».

Κάπως έτσι και μετά τις «Χοηφόρες» που ανεβαίνουν στις 6 και 7 Ιουλίου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Επιδαύρου, οι Vasistas θα αφιερωθούν στα ταξίδια τους στο εξωτερικό και σε μια μεγάλη επιστροφή: Τις «Απολογίες 4 & 5» του Ευθύμη Φιλίππου.