Οι φίλοι του Θόδωρου μιλούν για τον Τερζόπουλο

Χάρη στο θέατρο του, ο Θόδωρος Τερζόπουλος δεν αγγίζει μόνο τη συλλογική μα και την παγκόσμια εμπειρία. Είναι ο Ελληνας σκηνοθέτης που γνώρισε τον κόσμο μα και που ο κόσμος γνώρισε εκείνον· στα θέατρα, στα πανεπιστήμια, στα εργαστήρια, στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, στα ελληνόφωνα χωριά της Σικελίας, στη ζούγκλα του Αμαζονίου. Παντού. Αυτό το πολυσχιδές πρόσωπο της ελληνικής σκηνής που εξακολουθεί να γεννά με τον ίδιο αμείωτο ρυθμό εδώ και 33 χρόνια βρίσκεται στο επίκεντρο των αφιερωματικών εκδηλώσεων του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών  – εκεί όπου εξερράγη για πρώτη φορά το ηφαίστειο δημιουργίας του –με την αρωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.

Παρόλα αυτά, θα υπάρχει πάντα ένα χάσμα γνωριμίας με τον άνθρωπο Τερζόπουλο· την ανθρώπινη κατάσταση πίσω από το φυσικό φαινόμενο της δημιουργίας. Τέσσερις από τους στενότερους συνεργάτες του, αφοσιωμένοι στον ίδιο και στο θέατρο «Αττις» εδώ και χρόνια, ο μουσικός Παναγιώτης Βελιανίτης, η φωτογράφος Γιοχάνα Βέμπερ, ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Σάββας Στρούμπος και η ηθοποιός Σοφία Χιλλ δοκιμάζουν να μιλήσουν για τον άνθρωπο που έχει καθορίσει τη μνήμη και το παρόν τους παράλληλα με το πολύτιμο συνεργατικό βίωμα.

Παναγιώτης Βελιανίτης, συνθέτης

Η πρώτη φορά που συνεργαστήκαμε με τον Θόδωρο, ήταν το 1991 όταν δούλευε πάνω στη δεύτερη εκδοχή των «Περσών» με το θέατρο Άττις. Έκτοτε συμπορευόμαστε αδιάκοπα, τόσο στις παραστάσεις στο «Άττις» όσο και σε εκείνες στο εξωτερικό.

Πιστεύω ότι αν ξεκινήσεις μια συνεργασία με τον Θόδωρο, δύσκολα μετά θα μπορέσεις να κάνεις άλλα άσχετα πράγματα. Αφοσιώνεσαι σε μια κοινή πορεία που συνεχώς νιώθεις ότι σε εξελίσσει όχι μόνο ως καλλιτέχνη αλλά κυρίως ως άνθρωπο.

Στη μακροχρόνια συνεργασία μας, η αλληλεπίδραση των δυναμικών μας μέσα από τα φίλτρα φιλοσοφικών, οντολογικών και κοινωνικοπολιτικών ερωτημάτων δημιούργησε ως φυσικό επακόλουθο ένα κοινό κώδικα που αμφισβητεί και την ίδια τη θεατρική και μουσική πράξη.

Πιστεύω ότι η σπουδαιότερη μουσική είναι η σιωπή. Για να την αναταράξεις με την κατασκευή ενός ηχητικού μορφώματος θα πρέπει αυτό που κάνεις να είναι απόλυτα λειτουργικό και συμβατό με τη σκηνοθετική σύλληψη αλλιώς συμβάλλεις κι εσύ στην ηχορύπανση που μας περιβάλλει και μας ακολουθεί παντού.

Είναι πολύ εύκολο κανείς σήμερα, στην πάλη του βιοπορισμού και της καταξίωσης, να αρχίσει να καταγίνεται με τη δημιουργία ενός περίτεχνου περιτυλίγματος που να άπτεται κοινωνικών, πολιτικών κ.α. προβληματισμών, προκαλώντας έτσι έναν κάποιο εντυπωσιασμό. Αυτό, όμως, απέχει πολύ από τη μύηση και συμμετοχή σε μια τελετουργική πράξη που λειτουργεί λυτρωτικά στον ψυχισμό μας.

Η συνειδητή επιλογή μου να δουλεύω με το «Άττις» σχεδόν αποκλειστικά, έγκειται ακριβώς σ’ αυτή την εμμονή στην αναζήτηση του πυρήνα που θέτει ο Θόδωρος σε κάθε παραγωγή ώστε η ανάπτυξη της μουσικής να γίνεται βάσει μιας ασκητικής οικονομίας σε μια συνεχή προσπάθεια να απογυμνωθεί από κάθε ναρκισσιστική διακόσμηση.

Γιοχάνα Βέμπερ, φωτογράφος

Πρέπει να γυρίσω πίσω τον χρόνο.  Ηταν το 1991 στη Γερμανία, όταν παρακολούθησα τις δυο παραστάσεις του Θόδωρου Τερζόπουλου, τις πρώτες «Βάκχες» και το «Μήδειας υλικό». Αυτό που είδα τότε δεν ήταν για εμένα απλά δυο παραστάσεις θεατρικές, κάθε άλλο. Ηταν κάτι τόσο κοντά στη ζωή, κάτι τόσο αληθινό, που με άγγιξε, με ταρακούνησε, με συγκλόνισε.

Μπορώ να πω, ότι η συνάντηση μου με τον Θόδωρο ηταν καθοριστική για τη ζωή μου. Χάρη σε αυτή τη συνάντηση αναζήτησα να διδαχτώ την θεατρική φωτογραφία και βρέθηκα κοντά στον τότε μοναδικό δάσκαλο θεατρικής φωτογραφίας Jaroslav Kreicji, στην Σχολή Καλών Τεχνών της Πράγας. 

Έπειτα, με τον τότε φίλο μου που είναι Έλληνας, εγκαταστάθηκα στην Ελλάδα. Ηταν 1993. Από τότε φωτογραφίζω τις παραστάσεις του Θόδωρου στο θέατρο Αττις στην Αθήνα αλλά και στις περιοδείες και τις σκηνοθεσίες του ανά τον κόσμο. Κάτι για το οποίο νιώθω πολύ τυχερή και ευγνώμων. Ο Θόδωρος μου προσέφερε απο την πρώτη στιγμή και μέχρι σήμερα μια μεγάλη δημιουργική ώθηση και υποστήριξη.

Η θεατρική φωτογραφία είναι μια πολύ ειδική φωτογραφική τέχνη, μέσω της οποίας ο φωτογράφος κατά την γνώμη μου καλείται να λάβει ο ίδιος μέρος στην παράσταση, να είναι απόλυτα παρών με έναν αόρατο τροπο. Έτσι προσπαθώ την κάθε παράσταση που φωτογραφίζω να την αποτυπώνω όσο καλυτερα μπορώ, να φτιάχνω ένα ντοκουμέντο απο αυτήν, να πιάνω κάτι απο αυτή την φευγαλέα τέχνη για να μείνει στο χρόνο. Το κύριο ζήτημα για μένα είναι να καταφέρω να αποτυπώσω την καλλιτεχνική άποψη του Θόδωρου, την σκηνοθεσία του και την έκφραση των ηθοποιών.

Σάββας Στρούμπος – ηθοποιός, σκηνοθέτης, ιδρυτής της ομάδας «Σημείο μηδέν»

Ανήκω σ’ εκείνη τη φουρνιά ηθοποιών που ξεκινήσαμε να δουλεύουμε στο «Άττις» με τους «Επίγονους» του Αισχύλου το 2003. Από αυτή την εποχή ανακαλώ τον ενθουσιασμό, την μεγάλη ενέργεια και την προσπάθεια να κατανοήσω βαθύτερα τούτο το νέο χώρο που σηματοδοτούσε ο Τερζόπουλος∙ να αντιληφθώ με το σώμα και το πνεύμα τις διαστάσεις και τις απαιτήσεις του. Έκτοτε έχουν περάσει 15 χρόνια. Μετά από τόσα χρόνια, η καλλιτεχνική συνεργασία εξελίσσεται σε φιλία, σε ανθρώπινη σχέση.

Ο Τερζόπουλος δεν προτείνει απλώς μια θεατρική μέθοδο εργασίας, αλλά μια στάση ζωής απέναντι στο θέατρο, κι ακόμα περισσότερο, έναν τρόπο να ζούμε τη ζωή καθολικά, με ενέργεια και χιούμορ, με πάθος και κριτική στάση. Στον ίδιον, την ένταση της πρόβας ακολουθεί η επιθυμία να μαγειρέψει ένα φαγητό, η δημιουργικότητά του, από τον χώρο του θεάτρου ανοίγει στα μικρά καθημερινά πράγματα, όπως μια επίσκεψη στην αγορά ή η φροντίδα του κήπου του. Η αυτοσαρκαστική διάθεση και το χιούμορ φαίνεται να μην τον εγκαταλείπουν ποτέ.

Εφόσον ένας άνθρωπος είναι ευαίσθητος, δεν νομίζω πως η συνάντηση με τον Τερζόπουλο θα μπορούσε να τον αφήσει ανεπηρέαστο. Πάντα μας λέει ότι κανείς χρειάζεται να είναι συγκρουσιακός πρώτα απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό, να μην βολεύεται, να παραμένει σε διαρκή εγρήγορση, να έχει τα μάτια ανοιχτά προς τον κόσμο που ζει. Πώς να μείνεις ασυγκίνητος απέναντι σ’ αυτά τα πράγματα;

Όταν δουλεύουμε με ηθοποιούς σ’ ένα workshop βλέπουμε ότι η μεταμόρφωση που επέρχεται στους συμμετέχοντες είναι καθολική. Η συλλογική δουλειά, η άσκηση, η αυτοσυγκέντρωση, η προσπάθεια υπέρβασης των ορίων αποκτούν μια απελευθερωτική διάσταση στη λειτουργίας τους. Κάθε εισπνοή και εκπνοή είναι ένας ολόκληρος κόσμος, όπου αισθήματα κούρασης και βαρεμάρας δεν χωράνε.

Ο Τερζόπουλος είναι ένας αστερισμός ανθρώπινων διαστάσεων που αλληλεπιδρούν και συνυπάρχουν με το βλέμμα στραμμένο στο θέατρο και στη ζωή, σε αναζήτηση ενός νέου ουμανισμού, όπως του αρέσει να λέει.

Σοφία Χιλλ, ηθοποιός

Λίγους μήνες πριν περπατούσαμε στους δρόμους του Νέου Δελχί με κατεύθυνση τις εγκαταστάσεις της Παγκόσμιας Θεατρικής Ολυμπιάδας (στην οποία προεδρεύει ο Θόδωρος Τερζόπουλος). Ανάμεσα στα περίπτερα, στις πλατείες, στα – ειδικά διαμορφωμένα για τη διοργάνωση – θέατρα, στάθηκα μπροστά σε μια γιγαντοαφίσα. Διάβασα τη λίστα με τις πόλεις όπου διοργανώνεται η Ολυμπιάδα για να συνειδητοποιήσω τις διαστάσεις που έχει λάβει αυτή η προσπάθεια – ειδικά για μια χώρα όπως η Ινδία που έχει απομονωθεί από τον πολιτισμό. Και μετά σκέφτηκα πως όλο αυτό είναι έργο ενός παιδιού από το Μακρίγιαλο της Πιερίας που κάποτε δούλευε στα καπνά. Συγκινήθηκα, του είπα «πρέπει να είστε χαρούμενος». Δεν απάντησε αλλά ξέρω πως με τα χρόνια έχει γίνει πιο δεκτικός στο αίσθημα αποδοχής· έχει πια μαλακώσει.

Ο Θόδωρος Τερζόπουλος είναι ευαίσθητος με ένα δικό του τρόπο. Δεν επιτρέπει να τον κυριεύουν οι συναισθηματισμοί. Για τους εξωτερικούς παρατηρητές, ίσως η σχέση μας να φαντάζει σχεδόν τυπική. Μεταξύ μας, υπάρχει ευγένεια και αλληλοσεβασμός, ωστόσο δεν ξοδεύουμε ώρες στο τηλέφωνο, ούτε βγαίνουμε μαζί για καφέ – η εκτόνωση στη σχέση μας έρχεται στο καλλιτεχνικό πεδίο. Εκεί υπάρχει χώρος για την οικειότητα, το πάθος, τις συγκρούσεις, την τρυφερότητα. Εκεί μιλάμε ανοιχτά, με ειλικρίνεια, με αγάπη αλλά και με αυστηρότητα. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που έχει διάρκεια η συνεργασία μας.

Αυτή η διαπίστωση επιβεβαιώνεται μέσα μου κάθε φορά που τον συναντώ. Δεν είχαμε ιδωθεί για καιρό παρά μόνο όταν ξεκινήσαμε τις πρόβες για τις «Τρωάδες». Με έπιασε από το χέρι, ανεβήκαμε μαζί στη σκηνή του Αττις και χορέψαμε ένα τσάμικο. Ετσι καλωσορίζει ο Τερζόπουλος· δεν χρειάζεται να πει πολλά, τα μεγάλα πράγματα τα εκφράζει μ’ έναν καλλιτεχνικό τρόπο.

Κοντά του, εξάλλου, έζησα μεγάλες συγκινήσεις. Δεν θα ξεχάσω την πρώτη φορά, φοιτήτρια της δραματικής ακόμα, όταν είδα παράσταση στο «Αττις». Ηταν για μένα μια αποκάλυψη. Γιατί στο θέατρο του Τερζόπουλου τα πράγματα είναι ακραία, απόλυτα, αδιαπραγμάτευτα. Όπως είναι στην τραγωδία, όπως είναι στον αληθινό έρωτα.

 
_{credit/ Γιοχάνα Βέμπερ}