Στην πρόβα: «Πλούτος» στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου – Εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε

Αργά το απόγευμα και οι κηλίδες του ήλιου έχουν αρχίσει και δίνουν τη θέση τους στη σκιά, στον πίσω προαύλιο χώρο του «Σχολείου» στην Πειραιώς. Σε αυτήν τη διαπίστωση ο Νικίτα Μιλιβόγιεβιτς παροτρύνει τους ηθοποιούς του να μπουν στην πρόβα του «Πλούτου» με ένα αμάλγαμα λέξεων και γλωσσών που ακούγεται κάπως έτσι: «Εντάξει, ok guys, πάμε» μαζί με κάτι ακόμα στα σέρβικα που είναι δύσκολο να συγκρατήσεις. Φέροντας την ίδια πολυπολιτισμικότητα, ζωηρή και παλλόμενη, προσέρχεται να σκηνοθετήσει τον πρώτο του Αριστοφάνη και μάλιστα για λογαριασμό του Εθνικού θεάτρου στην Επίδαυρο.

«Είναι ευκολότερο, ξέρετε, να σκηνοθετήσει ένας ξένος τον Αριστοφάνη» λέει με αυτοπεποίθηση, καθισμένος στις ξύλινες κερκίδες λίγο πριν ξεκινήσει η πρόβα. «Τουλάχιστον εγώ δουλεύω νιώθοντας ελεύθερος και απαλλαγμένος από πιθανές προκαταλήψεις για το πως πρέπει να ανέβει ένα τέτοιο κείμενο. Ανοίγομαι απλώς στη φαντασία μου και δημιουργώ».

_{Ο Νικίτα Μιλιβόγεβιτς με τους Γιάννη Κότσιφα, Μάνο Βακούση, Γιώργο Γάλλο και Μιχάλη Τιτόπουλο.}

Από το βάθος της σκηνής, ο Καρίωνας του Στέλιου Ιακωβίδη λέει στον αφέντη Χρεμύλο του Γιώργου Γάλλου, πως «στην εποχή μας πρέπει να είσαι απατεώνας για να πετύχεις. Αρρωστος στο μυαλό και στην ψυχή» συμφωνούν καθώς κινούνται ανάμεσα σε κυλίνδρους και δεμάτια από στάχυα – γνήσιοι εκπρόσωποι της φτωχής, εργατικής τάξης. Αρκεί αυτή η στιχομυθία για να επιβεβαιώσει πως η σκηνοθετική φαντασία δεν θα χρειαστεί να ταξιδέψει μακριά από την πραγματικότητα. Ο Μιλιβόγιεβιτς, άλλωστε, ξαναδιάβασε τον «Πλούτο» πριν από τρία χρόνια στα σέρβικα για να συνειδητοποιήσει πως ο Αριστοφάνης μοιάζει να έχει βάλει «ένα μήνυμα σε μια χρονοκάψουλα που περιπλανιέται στη γη απαράλλαχτο επί 2.500 χρόνια. Τίποτα δεν έχει αλλάξει. Το χρήμα εξακολουθεί να είναι ο λόγος που ο πλανήτης κινείται, εξακολουθεί να είναι ο θεός μας όπως και στην αρχαιότητα, οι άνθρωποι εξακολουθούν να τον υπηρετούν τυφλά» σημειώνει. Με αυτή τη σκέψη κατέθεσε την πρόταση του στο Εθνικό θέατρο.

_{Μάνος Βακούσης, Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Γιώργος Γάλλος.}

Αναζητώντας τα νοήματα που αποκτά ο σατιρικός ποιητής στις μέρες μας, ο Μιλιβόγιεβιτς δεν άργησε να καταλήξει στην ιδέα ενός βαλκανικού Πλούτου ή μιας βαλκανικής Πενίας (εξαρτάται ποια πλευρά του νομίσματος θέλει να το αντιμετωπίσει κανείς), να εντοπίσει «τις τρομακτικές ομοιότητες στην οικονομική κατάσταση όλων αυτών των χωρών, τα παιχνίδια που παίζει ο πλούτος και η φτώχεια στους λαούς μας» και να υιοθετήσει την οπτική ενός βαλκανικού πανηγυριού όπου το τέμπο θα δώσει μια ζωντανή Balkan Brash Band μαζί με χορωδία· αφού «η μουσική μπορεί να αποδώσει το πάθος και τις αγωνίες του τόπου».

Φορώντας γυαλιά ηλίου και χτυπώντας ρυθμικά το μπαστούνι του τυφλού θεού στο έδαφος, ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος ενδύεται τον Πλούτο που φοβάται να ομολογήσει στους ανθρώπους την ταυτότητα του γιατί «τότε, δεν θα μ’ αφήσετε να φύγω» όπως λέει. Ισως, ο εμπειρότερος αριστοφανικός ηθοποιός της γενιάς του, έχοντας πρωταγωνιστήσει σε εννιά σατιρικά του κείμενα υποδέχεται με θέρμη την πρόταση του Μιλιβόγιεβιτς που «είναι μια άλλου είδους ματιά και επί της ουσίας. Επιχειρεί να βρει ρωγμές στην κωμωδία – όπως έκανε και ο Γιάννης Κακλέας – αλλά το κάνει με πολύ απλό, πολύ σύγχρονο και καθόλου φανφαρόνικο τρόπο. Είναι μια υγιής αντιμετώπιση αυτή καθώς ούτε κι εγώ βλέπω τον Αριστοφάνη σαν μια αμιγώς κωμική γιορτή. Εκείνο που πραγματικά αναδεικνύει την αξία του συγγραφέα είναι η συνειδητοποίηση πως πρόκειται για έναν τραγικό ποιητή που μιλά με κωμικά λόγια» παρατηρεί ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος· προλογίζοντας μια παράσταση που δεν επαναπαύεται στα συνήθη ευρήματα των αγοραίων αστείων.

Μαζί του συμφωνεί ακαριαία και ο Νικίτα Μιλιβόγιεβιτς. Παρότι δεν είναι τόσο εξοικειωμένος με την κωμωδία, ομολογεί πλέον πως την αναζητά συχνότερα. «Ισως γιατί μεγαλώνω» εξηγεί «και η κωμωδία μου δίνει μια ευκαιρία να πάρω αποστάσεις από το σοβαρό. Βεβαίως, η κωμωδία ενέχει μεγαλύτερο ρίσκο γιατί απαιτεί μια ετοιμότητα, μια ευστοχία στο σχολιασμό».

_{Κώστας Κορωναίος, Βασίλης Χαραλαμπόπουλος.}

Με γνώμονα ότι το ρίσκο είναι προϋπόθεση της τέχνης, η μέθοδος προσέγγισης του Μιλιβόγιεβιτς στον «Πλούτο» στηρίζεται σημαντικά στον αυτοσχεδιασμό, στην ενθάρρυνση των ηθοποιών να συμμετέχουν στη διαμόρφωση του παραστασιακού υλικού. Πεποίθηση του Σέρβου σκηνοθέτη είναι πως το πρωτότυπο κείμενο αναζητούσε δραστική επεξεργασία αφήνοντας αμετάβλητες ωστόσο κάποιες πυρηνικές διατυπώσεις του έργου με κεντρικό ερώτημα «ποιος είναι ο Πλούτος σήμερα;».

Προτίθεται, λοιπόν, να φέρει μια καινούργια ματιά στον Αριστοφάνη; «Δεν ξέρω πως μεταφράζεται το καινούργιο» απαντά ο ίδιος. «Σίγουρα όμως είναι κάτι τωρινό αφού μιλάει για την εποχή μας, σε ανθρώπους που ζουν τώρα. Θα χρησιμοποιήσουμε μια μίξη ερεθισμάτων που σκοπό έχει να απομακρυνθεί από τη μπανάλ απόδοση της επικαιρότητας. Γιατί διάλογος με την πραγματικότητα δεν σημαίνει ρεπορτάζ, το θέατρο δεν οφείλει ούτε χρειάζεται να αντανακλά αυτό που διαβάζουμε στις εφημερίδες».

 _{Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Στέλιος Ιακωβίδης, Γαλήνη Χατζηπασχάλη, Μιχάλης Τιτόπουλος.}

Γέλια ξεσπούν στην κερκίδα από την υπόλοιπη ομάδα που παρακολουθεί το μάταιο αγώνα των ανθρώπων να γίνουν πλούσιοι. «Αν τα καταφέρουμε θα ζήσουμε την απόλυτη ευτυχία» οραματίζεται ο Χρεμύλος δια στόματος Γιώργου Γάλλου. «Η τύχη μας χαμογέλασε μετά από καιρό! Θα γίνουμε όλοι πλούσιοι» πανηγυρίζει ο Στέλιος Ιωακωβίδης ως Καρίωνας ανακοινώνοντας τα μεγαλεπίβολα σχέδια του στους αγρότες της περιοχής που υποδύονται ο Κώστας Κορωναίος, ο Γιάννης Κότσιφας, ο Μιχάλης Τιτόπουλος και η Μαρία Διακοπαναγιώτου. «Εχει σημασία να απαντήσουμε στον προβληματισμό κατά πόσο ο Πλούτος είναι να πράγματι αγαθός, αγνός και τυφλός τόσο ώστε να μην γνωρίζει ότι τα χρήματα τα καρπώνονται οι ανάξιοι. Είναι αθώος ή ένοχος ο Πλούτος;» αναρωτιέται ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος και ρητορικά και δίνει μόνος του την απάντηση: «Κατά τη γνώμη μου είναι ένας αμφίσημος, στα όρια του σκοτεινού ήρωα αφού διαχρονικά χρησιμοποιείται ως όπλο εξουσίας» τονίζει την ώρα που στη σκηνή κάνει την εμφάνιση της η Πενία της Γαλήνης Χατζηπασχάλη – «η μόνιμη συγκάτοικος σας» όπως συστήνεται. «Πράγματι, η Πενία είναι αδελφή της Επαιτίας αλλά ο Αριστοφάνης δεν της δίνει απόλυτα αρνητική έννοια. Η φτώχεια γι’ αυτόν είναι η υπακοή στο μέτρο. Στην πραγματικότητα την υπερασπίζεται, αναγνωρίζοντας την ως κινητήριο δύναμη. Εξάλλου, μόνο όταν μας λείπει κάτι στη ζωή παλεύουμε να το κατακτήσουμε. Η φτώχεια είναι ένα ανοιχτό πεδίο γιατί πάντα γυρεύουμε τη μεγαλύτερη ικανοποίηση» σχολιάζει η Γαλήνη Χατζηπασχάλη.

_{Γιάννης Κότσιφας,  Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Μαρία Διακοπαναγιώτου.}

Ο αγώνας που ξεσπάει μεταξύ του Πλούτου και της Πενίας, δύο αλληλοσυμπληρούμενων δυνάμεων, «μια σχέση μίσους και πάθους» όπως χαριτωμένα παρατηρεί ο Βασίλης Χαραλαμπόπουλος κορυφώνεται σε ένα οντολογικό αξίωμα: Είναι ο άνθρωπος συναισθηματικά πλήρης ως πλούσιος; Πλούτος και Πενία, Χαραλαμπόπουλος και Χατζηπασχάλη απαντούν με μια φωνή πως «ο γυμνός, ο φτωχός άνθρωπος δεν έχει να χάσει τίποτα. Αντίθετα, ο προνομιούχος πρέπει να σέρνει παντού τα κεκτημένα του. Συνεπώς ο πλούτος είναι μια σοβαρή δέσμευση και μας απομακρύνει από το όνειρο» λένε. «Η φτώχεια είναι πιο κοντά στην ελευθερία του ατόμου».