Η καθαρή και ειλικρινής φωνή του Δημήτρη Μυταρά στην Άνδρο

Η φιλοξενία των εκατό, περίπου, γνωστών αλλά και άγνωστων έργων του Μυταρά, τα περισσότερα μεγάλων διαστάσεων, υπήρξε «μια σκηνογραφική πρόσκληση», σύμφωνα με την επιμελήτρια της έκθεσης, Μαρία Κουτσομάλη.

Οι αίθουσες του μουσείου έπρεπε να ντυθούν σε σκοτεινούς τόνους, προκειμένου να αναδεικνύεται η μαστοριά του καλλιτέχνη στο χρώμα. Μέσα σε αυτές απλώνεται σε επτά ενότητες μια ενδεικτική αναδρομή στην πορεία του Δημήτρη Μυταρά, ξεκινώντας από την περίοδο της μαθητείας του πλάι στον Παπαλουκά και τον Μόραλη, όπου πειραματίζεται με την αφαίρεση, με το χρώμα ακολουθώντας το παράδειγμα του Ματίς κ.ά.

Εδώ φιλοξενείται και μια σπάνια αυτοπροσωπογραφία, καθώς ο Μυταράς, όπως είπε η σύζυγός του Χαρίκλεια, «ζωγράφιζε τον εαυτό του μέσα από τα πορτρέτα των άλλων».

Ο Μυταράς «δεν σταματούσε να σχεδιάζει, με ό,τι εύρισκε, όπου εύρισκε». Άλλωστε, η πρώτη του έκθεση έγινε στο… κουρείο του πατέρα του, που περήφανος έδειχνε στους τοίχους τα ζωγραφικά κατορθώματα του γιου του. Κάποια από αυτά τα σχέδια παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό, όπως δοκιμές για μεταγενέστερα έργα σε μικρά χαρτάκια ή οι αποτυπώσεις μιας «τρυφερής εποχής», μέσα από τα φτιαγμένα με στυλό σχέδια που συνόδευαν τις καθημερινές του επιστολές προς την Χαρίκλεια, την «Ζουζού» του… Σε αυτά εκφράζει τη μοναξιά και τη μελαγχολική ατμόσφαιρα της στρατιωτικής του θητείας, αλλά και τη μεγάλη ικανότητά του στο σχέδιο.

Μια ακόμα σημαντική πτυχή της δημιουργικής του πορείας που αναδεικνύεται μέσα από την έκθεση είναι η σκηνογραφική και ενδυματολογική του δουλειά στο θέατρο. Ο ίδιος «δεν ήταν άνθρωπος του θεάτρου», τόνισε η σύζυγός του, αλλά έτσι «ξέφευγε από τη μοναξιά του εργαστηρίου». Βέβαια, κάποτε οι δικοί του ρυθμοί δεν ταίριαζαν με αυτούς της θεατρικής παραγωγής –και τότε αναλάμβανε «το παιδί του μαγαζιού», η Χαρίκλεια, όπως είπε γελώντας.

_{Μακέτα σκηνικού «Οι Εκκλησιάζουσες», Κ.Θ.Β.Ε., 1969}

Η γνωριμία του με τη σκηνογραφία και την ενδυματολογία έγινε μέσα από την παράσταση «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε», του Πιραντέλο, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μυράτ, και συνεχίστηκε στο Παρίσι, όπου το ζευγάρι έφυγε για σπουδές την ίδια την ημέρα του γάμου τους. Επιστρέφοντας, συνεργάστηκε με το ΚΘΒΕ, το Εθνικό Θέατρο και πάνω απ’ όλα με το Θέατρο Τέχνης, του Κάρολου Κουν και των μαθητών του, με σημαντικότερες παραστάσεις τον «Βόυτσεκ» του Μπύχνερ, τους «Όρνιθες» σε σκηνοθεσία Μίμη Κουγιουμτζή κ.ά. Φωτογραφίες, προσχέδια και μακέτες σκηνικών και κοστουμιών συγκροτούν την ενότητα που καλύπτει αυτόν τον τομέα της δουλειάς του.

Κεντρική θέση στην έκθεση κατέχουν τα έργα που δημιούργησε ο καλλιτέχνης κατά την περίοδο της δικτατορίας, μια εποχή που στάθηκε καθοριστική για την εξέλιξη του έργου του. Γύρω στα 1969, η παλέτα του σκοτεινιάζει και, όπως είπε χαρακτηριστικά η ιστορικός τέχνης Μαρία Κουτσομάλη, «κόβει το χέρι του». Δεν σχεδιάζει πια, αλλά χρησιμοποιεί την τεχνική του στένσιλ. Εμπνέεται από φωτογραφικά «ντοκουμέντα», όπως έλεγε ο ίδιος: «Χρησιμοποίησα αυθόρμητα τον φωτορεαλισμό που βοηθούσε να αποδώσω καλύτερα την ατμόσφαιρά της δικτατορίας».

Αποτυπώνει άνδρες που στους σημερινούς νέους θυμίζουν ήρωες του Ταραντίνο –όμως για τους θεατές της έκθεσής του στην γκαλερί «Άστορ», το 1969, παρέπεμπαν ευκρινώς σε ασφαλίτες· το ίδιο και στον αστυνόμο που τον επισκέφθηκε στο εργαστήριο και τον συμβούλευσε «να μην ζωγραφίζει τέτοια πράγματα», χωρίς να έχει πειστεί από τις δικαιολογίες πως πρόκειται απλώς για ανθρώπους που περπατούν. Άλλωστε, σε έναν από τους πίνακες της εποχής, την εμβληματική «Κηδεία στη Ριτσώνα», φιγουράρει ξεκάθαρα ο «αόρατος δικτάτωρ» Δημήτριος Ιωαννίδης…

_{Δικτατορία (1969)}

Στην ίδια περίοδο συγκαταλέγονται έργα όπου πρωταγωνιστούν τεμαχισμένα αγάλματα –μια μετωνυμία για τα βασανισμένα σώματα– μπροστά σε κλειστά σπίτια μιας έρημης πόλης, αλλά και τα «Επιτύμβια», έργα που αποπνέουν μια βουβή θλίψη, με πρωταγωνίστρια, συχνά, την Χαρίκλεια Μυταρά. Τη βία που είδε γύρω του κατά την περίοδο της δικτατορίας θα αποδώσει με διαφορετική μορφή στα κατοπινότερα χρόνια, ως βία του σύγχρονου πολιτισμού απέναντι στον άνθρωπο και τη φύση, μέσα από τις σειρές έργων όπου πρωταγωνιστούν μοτοσυκλέτες, αυτοκινητιστικά ατυχήματα και άγρια σκυλιά.

_{Μοτοσυκλετιστής, 1970-74 (Ακρυλικό σε λινάτσα, Παραχώρηση από την γκαλερί Σκουφά)}

Τέλος, ένα μεγάλο μέρος της έκθεσης είναι αφιερωμένο στις προσωπογραφίες, όχι μονάχα εκείνες των ανώνυμων κοριτσιών της Χαλκίδας, απ’ όπου εμπνεόταν, αλλά και όσες φιλοτέχνησε κατά παραγγελία, έχοντας συχνά να παλέψει με τις ιδιοτροπίες και τις απαιτήσεις του μοντέλου του –όπως στην περίπτωση του ακαδημαϊκού Νικολάου Λούρου, τον οποίο θέλησε να «εκδικηθεί» για τις πιεστικές παρεμβάσεις στο έργο του, αποτυπώνοντάς τον εκ των υστέρων, σε ένα δεύτερο πορτρέτο, σαν ζόμπι.

Ο Μυταράς υπήρξε «μια καθαρή και ειλικρινής φωνή», ένας μοντέρνος χωρίς άγχος για την «ελληνικότητα», χαρακτηριστικά που αναδεικνύονται με τον καλύτερο τρόπο μέσα από την έκθεση, που διαμόρφωσαν σκηνογραφικά με υποδειγματικό τρόπο οι Ανδρέας Γεωργιάδης και Βιβή Γερολυμάτου, καλλιτεχνικοί συνεργάτες της «Μικρής Άρκτου», που ανέλαβε και την επιμέλεια της έκδοσης του δίγλωσσου (ελληνικά – αγγλικά) καταλόγου.

_{Ο καθρέφτης (1990), Ακρυλικό σε καμβά, Συλλογή Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή}