Θεατής: “Χοηφόρες” της ομάδας Vasistas στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου

Η ιστορία

Το έργο εξιστορεί τον φόνο της Κλυταιμνήστρας και του Αίγισθου από τον Ορέστη. Ο Ορέστης συνοδευόμενος από τον φίλο του Πυλάδη επιστρέφει στο Άργος για να θρηνήσει τον νεκρό του πατέρα. Ωστόσο, κρύβεται όταν καταφθάνει στον τάφο η αδελφή του Ηλέκτρα με τις Χοηφόρες και αποκαλύπτει την ταυτότητά του μετά τη λήξη των ιερών σπονδών. Με τη συμπαράσταση της αδερφής και του χορού θέτει σε εφαρμογή το σχέδιό του: ζητά φιλοξενία στο ανάκτορο του πατέρα του, προσποιούμενος τον ξένο που μεταφέρει τη δυσάρεστη είδηση για τον θάνατο του Ορέστη. Εισερχόμενος στο παλάτι σκοτώνει αρχικά την Κλυταιμνήστρα και ακολούθως τον Αίγισθο. Το δεύτερο αυτό μέρος της μοναδικής σωζόμενης τριλογίας (Ορέστεια) τελειώνει με την άφιξη των Ερινύων που θα καταδιώξουν τον Ορέστη για το φονικό.

Η παράσταση

Παραπάνω από τους μισούς από τους 1076 στίχους του έργου είναι επαναληπτικοί, καθώς εκφράζουν ένα σύνολο από κατάρες που αναδιατυπώνεται ανάλογα με την περίσταση. Στο πλαίσιο αυτό, από πλευράς περιεχομένου, η θεατρική απεικόνιση θα μπορούσε να αποδειχτεί μια διαδικασία επαναληπτικότητας, χωρίς να παρακινεί το ενδιαφέρον για την εξέλιξη της δράσης. Ο σκόπελος αυτός όμως ξεπεράστηκε από την Αργυρώ Χιώτη, καθώς είναι εμφανές ότι παρακολουθούμε μια ψυχογραφική διαδικασία, όπου συγκρούεται το παρόν με το χρέος προς το παρελθόν, ακολουθώντας τη προδιαγεγραμμένη μοίρα που ορίζει τον φόνο ως αναπόφευκτο γεγονός. Δημιουργείται λοιπόν με ευστοχία κλίμα σασπένς, διακριτικό μεν, αντιληπτό δε.

Με την ωραία ιδέα του χορού με τα ξυλάκια ανά χείρας αποδίδεται η ένταση, με ρυθμό και μουσικότητα, ενώ αναδεικνύεται ο ουσιαστικός πρωταγωνιστής σε όλη του τη διάσταση: κατά κύριο λόγο έχουμε να κάνουμε με ένα τραγούδι θρήνου, ο εκτελών χορός είναι ο ρυθμιστής των καταστάσεων, εκείνος που κινεί τα νήματα και ωθεί τον δράστη στο διπλό φονικό. Σε συνθήκες ωστόσο σαν αυτές θα ήταν πιο εύστοχο να αναδειχθεί ταυτόχρονα και η δυναμική -σωματική και ψυχική- των ίδιων των ηρώων που οδηγούνται σε συγκεκριμένες επιλογές. Πέρα από τη σθεναρή φωνή, η δραματική ένταση απαιτεί και τη σωματική αντίδραση, κάτι που εκλείπει από το σύνολο της παράστασης, ως αποτέλεσμα της σκηνοθετικής επιλογής. Η άποψη που παρουσιάστηκε αφορούσε έναν μονομερή δυναμισμό, αυτόν του χορού, στους ήρωες όμως ήταν ευδιάκριτη η στατικότητα, καθώς τους παρατηρούμε κυρίως να απαγγέλλουν και όχι να “δρουν”, σε ελάχιστες στιγμές κάποιες κινήσεις, που θυμίζουν χορογραφία, όχι ενστικτώδεις και πηγαίες αντιδράσεις.

Πόσο όμως μπορεί να πείσει λόγου χάρη στην έξοδο ένας Ορέστης που μόνο φωνητικά αισθάνεται το δέος που του προκαλούν οι Ερινύες, χωρίς μια υποτυπώδη έστω αντίστοιχη κίνηση; Παρομοίως οι φόνοι και ό,τι προκαλούν απλώς αναγγέλλονται, αλλά και εκείνη η σκηνή της αναγνώρισης των δύο αδερφιών που προηγήθηκε, από τις κορυφαίες της τραγικής δραματουργίας και του ψυχικού πάθους, αποδίδεται με συνοπτικές -απαγγελτικές κυρίως- διαδικασίες, χωρίς να απορρέει η δέουσα συγκίνηση. Το δίπολο λοιπόν (υπερ)κινητικού χορού και στατικών ηρώων δημιούργησε μια αίσθηση έλλειψης και λειτούργησε σε βάρος της πληρότητας. Οι ερμηνείες, πιστές στη σκηνοθετική γραμμή, μετρημένες και συντονισμένες μεταξύ τους. Σε λιτά πλαίσια τα σκηνικά και τα κοστούμια, εξαιρετική η μουσική επένδυση (Jan Van de Engel).

 Η επίγευση

Προσέγγιση περισσότερο ποιητική (σε αυτήν τη γραμμή ήταν και η μετάφραση του Θ. Βαλτινού) και συμβολιστική. Δουλειά με καλά στοιχεία, με έλλειψη ωστόσο συνολικού δυναμισμού και ολοκληρωμένης πρωτοτυπίας.