«Όψεις της μνήμης»: Εικαστική συνάντηση κορυφής στον Πόρο

Στην διπλή, post mortem, έκθεση του Κώστα Πανιάρα, με την οποία είχε εγκαινιαστεί η καλοκαιρινή εκθεσιακή δραστηριότητα της Γκαλερί Citronne, έρχονται να προστεθούν οι συμβολές τεσσάρων από τους σημαντικότερους έλληνες εικαστικούς. Γιάννης Αδαμάκος, Τάσος Μαντζαβίνος, Άγγελος Παπαδημητρίου και Γιάννης Ψυχοπαίδης, ο καθένας με το δικό του, ξεχωριστό και διακριτό ιδίωμα, καταθέτουν τη δική τους προσέγγιση στη μνήμη, δημιουργώντας μια πολυπρισματική οπτική μέσα από διαφορετικές εικαστικές αφηγήσεις.

Προσωπική ή συλλογική, βιωμένη ή κληρονομημένη, η μνήμη και οι μηχανισμοί της έχει αναδειχθεί, τις τελευταίες δεκαετίες σε ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα όχι μονάχα του ατομικού αλλά και του συλλογικού μας βίου, διεκδικώντας ρόλο καθοριστικό, προωθητικό ή ανασταλτικό, στην πορεία των σύγχρονων κοινωνιών. Άρρηκτα συνδεδεμένη με το παρελθόν, παραμένει πάντοτε παροντική, αποτελώντας πεδίο συνάντησης, αλλά και σύγκρουσης, του ατομικού και του συλλογικού.

_{Τάσος Μαντζαβίνος, Το Ρολόι II}

Η μνήμη και η διαχείρισή της αποτελούν το επίκεντρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας των πέντε εικαστικών που συναντώνται και συνδιαλέγονται φέτος στον Πόρο. Ήδη από τις αρχές του καλοκαιριού, παρουσιάζεται, μέσα από δύο ξεχωριστές εκθέσεις, η κατάθεση του Κώστα Πανιάρα (1934-2014): Η «Αμφιθυμία της μνήμης», δηλαδή η εικαστική διαχείριση του παρελθοντικού βάρους και οι συνεπαγόμενες συναισθηματικές ταλαντώσεις, βρίσκεται στο επίκεντρο της έκθεσης στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Πόρου. Τα αποτυπώματα της ιστορίας εκτίθενται ως κακοποιημένα αντίγραφα τα οποία πολλαπλασιάζονται ή διχοτομούνται. Παράλληλα, στην γκαλερί Citronne εκτίθενται τα «Τοπία της μνήμης» του, βιωματικές αναμνήσεις από τον τόπο της καταγωγής του καλλιτέχνη.

_{Γιάννης Ψυχοπαίδης, Κερματισμένη Μνήμη}

Τέσσερις διαφορετικές προσεγγίσεις έρχονται τώρα να προστεθούν σε αυτή τη διπλή κατάθεση του Πανιάρα. 

Ο Γιάννης Αδαμάκος αναβιώνει την «οπτική μνήμη», απεικονίζοντας τόπους και τοπία από τα οποία αναδύεται μια σχεδόν ονειρική ατμόσφαιρα. Η αφήγηση αυτή είναι αφηρημένη, κινείται ελεύθερα και στηρίζεται σε αισθήσεις και αισθήματα που αναδύονται από το ιδιωτικό του παρελθόν. Τα έργα του δημιουργούν μια εντύπωση νοσταλγίας και ονείρου. σχεδιάζουν έναν χώρο ο οποίος, αν και απολύτως προσωπικός, είναι αναγνωρίσιμος, καθώς επικοινωνεί με τον θεατή μέσα από ένα ποιητικό περιβάλλον και κλίμα.

Ο Τάσος Μαντζαβίνος εστιάζει στη «βιωματική μνήμη» και κινείται στον κλειστό συνειρμικό κόσμο ενός αρχέγονου φόβου, όπου προσωπική και συλλογική μνήμη συγχέονται και ενοποιούνται. Στην καλλιτεχνική του δημιουργία υπάρχουν και λειτουργούν πάντα τα ίδια σταθερά σύμβολα, μια σύνθεση από φανταστικά και φυσικά στοιχεία μέσα στο σκοτεινό περιβάλλον ενός ονείρου-εφιάλτη: οι δράκοι, τα κάστρα, η θάλασσα, η νύχτα, το πλοίο. Στα έργα που εκτίθενται έχει προστεθεί ένα σταματημένο ρολόι, δηλαδή μια συμβολική απεικόνιση του ακινητοποιημένου χρόνου.

Ο Άγγελος Παπαδημητρίου προβάλλει μια «εγκατεστημένη μνήμη». Η εικαστική του θεώρηση εγκλωβίζει την μνήμη μέσα σε ένα οροθετημένο πλαίσιο, όπου τοποθετούνται, ελεύθερα και συνειρμικά, πρόσωπα και πράγματα της προσωπικής του ιστορίας. Η εγκατάσταση «Ο κήπος» είναι ένα αφηγηματικό ταμπλώ, όπου συνυπάρχουν παρελθοντικά θεματικά και μορφικά στοιχεία, δηλαδή τα προσωπικά του βιώματα. Η σύνθεση αυτή περιλαμβάνει και ανατρέχει σε οπτικοακουστικά ερεθίσματα, αντιπροσωπευτικά μιας πολύπλευρης προσωπικότητας. Ο καλλιτέχνης καλεί τον θεατή όχι απλώς να κοιτάξει αλλά και να συμμετάσχει στο έργο του, ψυχή τε και σώματι.

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης διαθέτει «αφηγηματική μνήμη». Τα έργα του διέπονται από τη μαζική τυραννία μιας θρυμματισμένης μνήμης, η οποία δεν κατορθώνει να συγκροτήσει ένα συναφές σύνολο, έναν πειστικό συλλογικό μύθο, μια συγκροτημένη ταυτότητα. Η εικαστική αφήγησή του δεν είναι στατική, αλλά ταξιδεύει και περιέρχεται τους ελληνικούς αιώνες και χώρους, μέσα από μορφές και σύμβολα της ιστορίας. Το παρόν δεν μπορεί να λειτουργήσει παραγωγικά, καθώς δεν έχει ξεκαθαρίσει τη σχέση του με το παρελθόν γι’ αυτό άλλωστε εκφράζεται με την φθορά, τον κατακερματισμό, την έλλειψη επικοινωνίας και την απουσία της αισθητικής.

_{Γιάννης Αδαμάκος, Τοπία της Μνήμης III}

«Ανεξάρτητα από τις διαφορές τους στην αφετηρία, στα υλικά, στα μέσα, στις τεχνικές, οι καλλιτέχνες αλληλοσυμπληρώνονται στην προσέγγιση τους στην θεματική της μνήμης», σημειώνει η διευθύντρια της Γκαλερί Citronne, ιστορικός τέχνης Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη, και καταλήγει: «Οι άνθρωποι έφτιαχναν μνήμη από τα όσα υπέφεραν».