Ξάφης, Μπερικόπουλος, Ημελλος: Οσα λένε οι Δούλες μεταξύ τους

Τρεις άνδρες ισορροπούν πάνω στα τακούνια τους. Τρεις άνδρες ηθοποιοί υποδύονται γυναικείους ρόλους. Τρία πρόσωπα εναλλάσσονται στους ρόλους αφέντη και δούλου. Τρεις ηθοποιοί κατασκευάζουν ένα θεατρικό παιχνίδι γύρω από ένα φόνο. Το θέατρο γίνεται η φυλακή τους.

Ολα τα παραπάνω θα μπορούσαν έγκυρα να περιγράψουν το εγχείρημα των Αργύρη Ξάφη, Κώστα Μπερικόπουλου και Δημήτρη Ημελλου – υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση του Τσέζαρις Γκραουζίνις – πάνω στις «Δούλες» του Ζαν Ζενέ. Ομως, οι «Δούλες» είναι κι ένα αριστούργημα λογοτεχνικής αξίας. Γι’ αυτό και οι τρεις πρωταγωνιστές τους επιλέγουν να σταθούν σε μια φράση των ηρωίδων τους, της Κλαιρ, της Σολάνζ και της Κυρίας, φράσεις αντιπροσωπευτικές της ιδιότητας τους, ταυτισμένες δραματικά με την εποχή μας.

Ο Δημήτρης Ημελλος ως Σολάνζ

«Δουλεύω πάρα πολύ σκληρά. Αυτή η δουλειά με γαμάει».

Η μετάφραση της Ελσας Ανδριανού κινείται σε τολμηρά επίπεδα και γι’ αυτό είναι σπουδαία. Η γλωσσική της γκάμα είναι τεράστια και αποδίδει το Ζενέ ώστε από τη μια να ακούγεται σαν το διατύπωμα ενός καθηγητή κι από την άλλη σαν τα λόγια ενός λαχαναγορίτη. Καθώς λοιπόν, αυτή η αντίφαση με εκφράζει και σε προσωπικό επίπεδο – από τη μια καταπιάνομαι με θεατρικά κείμενα κι από την άλλη είμαι λαϊκός άνθρωπος σαν τη Σολάνζ – στέκομαι σ’ αυτή τη φράση που απευθύνει στην Κλαιρ. «Δουλεύω πάρα πολύ σκληρά. Αυτή η δουλειά με γαμάει» της λέει με θυμό.

Κι αν θέλετε είναι και μια διαπίστωση που μιλάει για όλους εμάς, τους σύγχρονους εργαζόμενους. Είναι πια κοινός τόπος πως έχουμε επιστρέψει στην εποχή των δούλων, πως δεν έχουμε καθόλου χρόνο για τον εαυτό μας. Η δουλειά ως γλωσσικός όρος έχει, πλέον, επιστρέψει στη ρίζα της, τη δουλεία. Αυτή η φράση αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα μας.

Ο Κώστας Μπερικόπουλος ως Κυρία

«Ο κύριος κοιμάται πάνω σε άχυρα κι εσείς, εδώ, μου φέρεστε σαν να είμαι τα άγια των αγίων».

Ενας ρόλος σαν της Κυρίας εδραιωμένος στην έπαρση της εξουσίας δεν θα μπορούσε παρά να λέει… τέρατα. Και δεν σας κρύβω πως με διασκεδάζει αφάνταστα που ο Ζενέ μέσω αυτής της γυναίκας εκφράζει το χιούμορ και την ελαφράδα του. Παρόλα αυτά θα σταθώ στο σημείο εκείνο όπου η Κυρία καθώς μιλάει στην υπηρέτρια της τη Σολάνζ (με αφορμή το γεγονός της κράτησης του εραστή της) παρατηρεί: «Ο κύριος κοιμάται πάνω σε άχυρα κι εσείς, εδώ, μου φέρεστε σαν να είμαι τα άγια των αγίων».

Είναι μια βαθιά πολιτική σκέψη αυτή. Εδώ ο Ζενέ υπογραμμίζει πως ο φορέας της εξουσίας και του πλούτου μοιάζει να έχει το ακαταλόγιστο. Η “καρέκλα” αγιοποιεί τον ιδιοκτήτης της, όποιες κι αν είναι οι πράξεις του και οι συνέπειες τους εις βάρων των άλλων. Σε αυτές τις λέξεις δηλαδή επιβεβαιώνεται ο κανόνας πως οτιδήποτε κι αν κάνει ο έχων δύναμη είναι συγχωρητέο. Εννοείται πως καταλήγω να απομονώσω αυτή τη φράση αφού δεν μπορώ να δω το έργο ανεξάρτητα από την διαμορφωμένη – πολιτικά και κοινωνικά – καθημερινότητα μας.

Ο Αργύρης Ξάφης ως Κλαιρ

«Θυμάσαι; Εμείς οι δυο… κάτω απ’ το δέντρο… τα πόδια μας απλωμένα στο ήλιο, Σολάνζ;».

Η φιλοσοφία της παράστασης μας είναι θεμελιωμένη στη σκέψη πως το θέατρο σηματοδοτεί μια διέξοδο για να αποδράσει κανείς από τη ζωή. Με γνώμονα αυτό – κι αφού προσπάθησα να προσπεράσω το λογοτεχνικό πλούτο του κειμένου και της μετάφρασης της Ελσας Ανδριανού – κατέληξα σε μια ανάμνηση της Κλαιρ την οποία μοιράζεται με την αδελφή της. «Θυμάσαι; Εμείς οι δυο… κάτω απ’ το δέντρο… τα πόδια μας απλωμένα στο ήλιο, Σολάνζ;» της λέει.

Νομίζω πως τα λόγια της είναι η μοναδική ακτίνα φωτός σ’ αυτό το σκοτεινό μπουντουάρ της Κυρίας όπου τις συναντάμε· είναι μια ανάσα μέσα στην αίσθηση εγκλεισμού που εκπέμπουν. Καταλαβαίνουμε πως αυτές οι δύο γυναίκες, οι δούλες υπήρξαν κάποτε ευτυχισμένες. Μπορεί να ζουν τώρα εσώκλειστες σ’ ένα πλουσιόσπιτο αλλά ξέρουν τι σημαίνει ελευθερία, τι σημαίνει φως. Ακόμα κι αν είναι μια φαντασίωση, ξέρουν πως φαντάζει η ελευθερία.