Στην πρόβα: «Πουλιά στον αέρα» στο Θέατρο Αλίκη – Σεξ αλά γαλλικά

Στην αριστερή πτέρυγα της πλατείας του «Αλίκη», ανάμεσα σε 500 άδεια βελούδινα καθίσματα, ο Νίκος Μαστοράκης παίρνει μοναχικά μερικές ρουφιξιές τσιγάρου. Τα φώτα στη σκηνή είναι μισάνυχτα, κάποιοι φροντιστές διακρίνονται στο βάθος· σιωπή, περίπου μελαγχολία. Κι όμως ο σκηνοθέτης επιστρέφει με κέφι και μετά από πολύ καιρό στην καθαρόαιμη κωμωδία και μάλιστα σε μια σκηνή του ελεύθερου θεάτρου.

Τα «Πουλιά στον αέρα» του βιρτουόζου της γαλλικής φάρσας Ζωρζ Φεντώ εγκαινιάζουν τη συνεργασία του με τα «Αθηναϊκά θέατρα» όπως και με τη Βίκυ Σταυροπούλου και το Χρήστο Χατζηπαναγιώτη που στεγάζονται μόνιμα στο «Αλίκη» τα τελευταία χρόνια.

Οι δυο τους εφηβικά ενθουσιασμένοι για τη συνεργασία με το Μαστοράκη – τόσο που αναφέρουν κάθε τρεις και λίγο την ευτυχή συγκυρία – βάζουν σε δεύτερο πλάνο το έργο και τα ευτράπελα του. Παρόλα αυτά, η κωμωδία των ροζ αποχρώσεων γίνεται αφορμή για να συσπειρωθεί γύρω της ένας αναπάντεχος θίασο: Ηθοποιοί ταυτισμένοι με την κωμωδία (βλέπε Μαρία Κωνσταντάκη και Χριστίνα Τσάφου), πρωταγωνιστές του ερευνητικού θεάτρου (Θεοδώρα Τζήμου), του θεάτρου ρεπερτορίου (Νίκος Αρβανίτης) και εκπρόσωποι της νεότερης γενιάς (Γιώργος Χρανιώτης, Ιωάννης Παπαζήσης). Πολλά καινούργια “δεδομένα” μαζί για να μην τραβήξουν την προσοχή μας.

Γεύση από πρόβα

«Voulez vous coucher avec moi se soir?». Η ατάκα της γαλλικής λογοτεχνίας των αρχών του 20ου αιώνα ακούγεται από τα μεγάφωνα του θεάτρου «Αλίκη». Το, προ εικοσαετίας, hit των Lady Marmalade (όπως ακούστηκε στο φιλμ «Moulin Rouge») που την έχει υιοθετήσει προσκαλεί επίμονα για σεξ αλλά οι ηθοποιοί των «Πουλιών στον αέρα» ανεβαίνουν στη σκηνή με διάθεση για χορό.

Ο Φωκάς Ευαγγελινός που έχει χορογραφήσει την εκρηκτική έναρξη της παράστασης τοποθετεί τους 12 πρωταγωνιστές της παράστασης – Χρήστο Χατζηπαναγιώτη, Βίκυ Σταυροπούλου, Θεοδώρα Τζήμου, Γιώργο Χρανιώτη, Ιωάννη Παπαζήση, Νίκο Αρβανίτη, Χριστίνα Τσάφου, Κωνσταντία Χριστοφορίδου, Μαρία Κωνσταντάκη, Δημήτρη Λιόλιο, Μαριλού Κατσαφάδου και Γιάννη Ρούσσο – σε μια σέξι χορογραφία όπου ο ένας αγγίζει με νόημα τον άλλο.

Το κάλεσμα του Νίκου Μαστοράκη για να προβάρουν την έναρξη της παράστασης δεν προμήνυε κάτι τέτοιο, πόσω μάλλον, όταν τα «Πουλιά στον αέρα» δεν είναι παρά μια ερωτική φάρσα. Κι όμως, αυτή δεν είναι η μοναδική «έκπληξη» όπως την ονομάζει ο ίδιος ο σκηνοθέτης.

Σε ένα σκηνικό όπου τα έπιπλα είναι ακόμα δανεικά αφού δεν έχει ολοκληρωθεί η σκηνογραφία (Μανώλης Παντελιδάκης) κάνουν την εμφάνιση τους ασθμαίνοντας η Βίκυ Σταυροπούλου και ο Γιώργος Χρανιώτης. «Οι γυναίκες είναι αδυναμία μου» παραδέχεται ο δεύτερος. Κατευθείαν στο ψητό. Ο Φεντώ μπαίνει στο θέμα χωρίς περιστροφές: Σεξ και συζυγική απιστία.

_{Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Βίκυ Σταυροπούλου.}

Το έργο

Σύζυγος απατά σύζυγο. Το παλαιό “σπορ” – όσο και ο θεσμός του γάμου – καυτηριάζει με το χιούμορ και τον κυνισμό του ο βασιλιάς της φάρσας Ζωρζ Φεντώ. Τα χρόνια της Μπελ Επόκ, με τα καμπαρέ και τις διάσημες εταίρες να ταυτίζονται με το Παρίσι του 19ου αιώνα, φέρνουν μαζί τους ένα κύμα σεξουαλικής απελευθέρωσης. «Το έργο προκύπτει ως συμφραζόμενο της εποχής και καταγράφει την υστερία γύρω από την κατανάλωση του σεξ» παρατηρεί ο σκηνοθέτης του Νίκος Μαστοράκης. Ο τίτλος του, άλλωστε, μεταφράζεται ως «το λειρί του γάλλου» παραπέμποντας στο μόριο του.

«Δεν σας κρύβω πως μόλις διάβασα το έργο το βρήκα ξεπερασμένο. Ομως, τόσο η επεξεργασία του κειμένου όσο και η ματιά του Νίκου Μαστοράκη του έχει δώσει μια φρεσκάδα σαν να γράφτηκε χθες» ομολογεί η πρωταγωνίστρια του Βίκυ Σταυροπούλου.

Στο επίκεντρο της πλοκής βρίσκεται ένα παντρεμένο ζευγάρι, η Λουσιέν και ο Βατλέν, όταν η πρώτη μπαίνει στο στόχαστρο του φίλου του δεύτερου, του αμετανόητου γυναικά, Ποντανιάκ. Από εκεί ξεκινά ένα θεότρελο γαϊτανάκι παρεξηγήσεων και συνευρέσεων που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Οσα χρόνια κι αν περάσουν η ανάγκη αναζήτησης ερωτικού συντρόφου δεν κοπάζει, δεν κουράζεται παρότι από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα τα ερωτικά ήθη έχουν αλλάξει. «Ζούμε μια μεταβατική εποχή στο καθετί. Ο κοινωνικός ιστός έχει διασπαστεί γι’ αυτό μεταφράζεται στην έλλειψη φλερτ. Παλαιότερα ακόμα και το σεξ ήταν αποτέλεσμα μιας πιο αργής, απολαυστικής διαδικασίας. Σήμερα, έχει αλεστεί κι αυτό στον καταιγισμό των πάντων» επισημαίνει ο Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, ο Βατλέν του Φεντώ και ο Γιώργος Χρανιώτης, ο αντίζηλος του Ποντανιάκ δηλαδή, συμφωνεί μαζί του. Σε αντίθεση με το Φεντώ «η σεξουαλικότητα μας έχει γίνει οπτικοακουστική. Κι επειδή εγώ έχω προλάβει τη σωματική έκφραση της σεξουαλικότηητας, με πιάνω να νοσταλγώ τον παλιό τρόπο, αυτόν που περιγράφει και το έργο». Μια κωμωδία, λοιπόν, μια φάρσα που μας φέρνει αντιμέτωπους με ένα θεμελιώδες ζήτημα: Τον επαναπροσδιορισμό – αν όχι τη διαστρέβλωση – της σεξουαλικής έκφρασης. «Από την στιγμή, που οι ανήλικοι έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε κάθε λογής πορνό υλικό, εκπαιδεύονται στρεβλά» συνηγορεί ο Νίκος Μαστοράκης. «Οι άνθρωποι έχουν πάψει να θέλουν ν’ ανακαλύψουν τη δική τους σεξουαλική έκφραση, απλώς κατατάσσουν τον εαυτό τους κάπου».

_{Γιώργος Χρανιώτης.} 

Οι ήρωες – Οι ηθοποιοί

«Αστοί που θα κάνουν τα πάντα προκειμένου να ρίξουν τον άλλον στο κρεβάτι». Ετσι περιγράφει τους ήρωες του Φεντώ, η Θεοδώρα Τζήμου· κι ο σεξουαλικός πυρετός είναι η μοναδική δύναμη που τους κινεί. «Είναι παράξενο αφού σε αυτό το έργο κανείς δεν μιλάει για έρωτα· μόνο αν θέλει να ξεγελάσει το αντικείμενο του πόθου του. Δεν υπάρχει δίλημμα ανάμεσα στον έρωτα ή το σεξ. Αγνό, καθαρό, σκέτο σεξ» συμπληρώνει η Μαρία Κωνσταντάκη. «Γι’ αυτό και η πρώτη εντύπωση που δίνουν είναι πως πρόκειται για στριμμένους και αντιπαθητικούς ανθρώπους».

Είναι, λοιπόν, ταξικός ο σχολιασμός του Φεντώ για τα πρόσωπα και τις συμπεριφορές τους; Μάλλον, είναι περισσότερο σχολιασμός για τα δύο φύλα, όπως παρατηρεί ο σκηνοθέτης της παράστασης. «Εχει μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε πως αφομοιώνει ο άνδρας και πως η γυναίκα το σεξ και την απιστία. Αυτό δίνει μιαν άλλη, κοινωνική διάσταση στα μπερδέματα μεταξύ των προσώπων».

Σε κάθε περίπτωση, οι πρωταγωνιστές του Νίκου Μαστοράκη τους αποδίδουν «με ελευθερία και με αλήθεια» σημειώνει η Βίκυ Σταυροπούλου, στο ρόλο της πέτρας του σκανδάλου, Λουσιέν. «Ο Μαστοράκης μας δίνει μια αλμοδοβαρική κατεύθυνση στις οδηγίες του με τη διαφορά πως ενώ ο Αλμοδοβάρ αποσπά μια έντονη εσωτερικότητα από τους ηθοποιούς του, εδώ ο σκηνοθέτης μας ζητάει να έχουμε μια σπασμωδική αντίδραση στα πράγματα».

_{Μαρία Κωνσταντάκη, Θεοδώρα Τζήμου.}

Η σκηνοθεσία

Παρότι πέρασαν επτά χρόνια από την τελευταία φορά που ασχολήθηκε με το είδος (ήταν το 2011 όταν σκηνοθετούσε την αριστουργηματική «Τριλογία του παραθερισμού» στο Εθνικό Θέατρο) o Νίκος Μαστοράκης δηλώνει πως στην κωμωδία αισθάνεται ο εαυτός του. «Μου αρέσει πολύ – ειδικά οι ασπρόμαυρες ταινίες όπου πολλά από τα κωμικά συμβάντα προέκυπταν εκείνη την ώρα, μέσα από τον αυθορμητισμό του λαϊκού ηθοποιού». Κάτι αντίστοιχο επιχειρεί να κάνει και στα «Πουλιά στον αέρα» τονώντας την αυτοσχεδιαστική διάθεση των πρωταγωνιστών του χωρίς ωστόσο να υπονομεύει τη σκηνοθετική του παρτιτούρα. «Βρισκόμαστε ανάμεσα σ’ ένα μηχανισμό στημένων εκπλήξεων και σε μια σουρεαλιστική, πηγαία αντίδραση στα πράγματα» εξηγεί.

Προκειμένου λοιπόν, να αναδείξει την κωμικότητα, κάνει focus στην αξία της υπερβολής που διέπει τη φάρσα. «Οπου υπάρχει υπερβολή, υπάρχει και χιούμορ. Στο συγκεκριμένο έργο οι καταστάσεις είναι παροξυσμικές. Με ενδιαφέρει, λοιπόν, να προκρίνουμε την υστερία, την απελπισία των ηρώων. Από εκεί θέλω να προκύπτει η τρέλα της παράστασης και δευτερευόντως από την ταχύτητα με την οποία θα διαδέχεται το ένα γεγονός το άλλο».

_{Νίκος Μαστοράκης.}

Η αισθητική της παράστασης

Η “μεταφορά” του χρόνου της παράστασης από την Μπελ Επόκ στο σήμερα δεν επιφυλλάσσει μεγάλες εκπλήξεις στην όψη της. Ο Μανώλης Παντελιδάκης έχει σχεδιάσει ένα καλόγουστο, λιτό σκηνικό όπου κυριαρχούν οι μεγάλες ξύλινες επιφάνειες παραπέμπωντας ρεαλιστικά στους δύο χώρους όπου διαδραματίζεται το έργο: Ενα σύγχρονο αστικό σπίτι κι ένα σύγχρονο (αλλά παράνομο) αστικό ξενοδοχείο. Το ενδιαφέρον είναι πως ο ένας χώρος “κρύβει” τον άλλον, σχολιάζοντας έτσι και τα τεκταινόμενα του έργου που γίνονται στα κρυφά.

_{Χρήστος Χατζηπαναγιώτης, Ιωάννης Παπαζήσης, Βίκυ Σταυροπούλου, Μαριλού Κατσαφάδου.}