Μαρία Μαμούρη: «Σ’ αυτή τη χώρα εάν δεν πεθάνεις από έρωτα θα πεθάνεις από κράτος»

Για λίγες ακόμη παραστάσεις, παρουσιάζεται στο Θέατρο «Θησείον» το πρώτο ποιητικό έργο του Αθηναϊκού Ρομαντισμού, γραμμένο το 1831, ο «Οδοιπόρος» του Παναγιώτη Σούτσου, στο πρώτο σύγχρονο ανέβασμά του, με τον τίτλο «Θα ονειρεύεσαι πάλι μια καινούρια φορεσιά», σε σκηνοθεσία Ηλέκτρας Ελληνικιώτη. 

Ο Οδοιπόρος είναι ο εξιδανικευμένος Παναγιώτης Σούτσος και η Ραλού η εξιδανικευμένη ερωμένη της εφηβείας του. Σ’ όλη του τη ζωή ο Σούτσος θα επεξεργάζεται τον Οδοιπόρο και θα τον επανεκδίδει (1842, 1851, 1864), σε μια ανάγκη του να αποτελέσει το έργο του αυτό, ένα ακλόνητο επιχείρημα της ζωής του και των επιλογών του. Ο ποιητής βλέπει στον Οδοιπόρο ένα σπουδαίο ήρωα της ελληνικής επανάστασης, του οποίου οι αγώνες παραγνωρίστηκαν απο το νεο ελληνικό κράτος. Όπως και στον εαυτό του. Στη Ραλού βλέπει την πιστή ερωμένη για την οποία δόθηκαν όλες οι μάχες. Όπως, δηλαδή, και στην πραγματική Ραλού. Οι δυο ήρωές του θα πεθάνουν αγκαλιά εναν ένδοξο θάνατο από τα ίδια τους τα χέρια. 

Αυτός που πεθαίνει όμως στον Οδοιπόρο, είναι ο Παναγιώτης Σούτσος ο έντιμος πολιτικός, ο ριζοσπαστικός ποιητής, ο ανεξάρτητος δημιουργός που δεν ακολουθεί τακτικισμούς στο έργο του. Στη θέση του μένει ζωντανός, ο Παναγιώτης Σούτσος που θα αλλάξει τρεις φορές πολιτική στάση, που θα κατηγορηθεί για υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος, που θα υποδαυλίσει το γλωσσικό ζήτημα, που θα αλλοιώσει το ίδιο του το έργο, ώσπου να πεθάνει τελικά το 1868 και να κηδευτεί δημοσία δάπανη.

Με αφορμή την παράσταση, συναντήσαμε την ηθοποιό Μαρία Μαμούρη, η υποία υποδύεται τη Σοφή, για μια συζήτηση σχετικά με το έργο και την έννοια του ρομαντισμού σήμερα.

Πείτε μας δυό λόγια για τη σκηνική μεταφορά του «Οδοιπόρου». Τι σας ιντριγκάρει στην ηρωίδα που υποδύεστε;

Η παράσταση «Θα ονειρεύεσαι πάλι μια καινούρια φορεσιά» είναι μια διασκευή του «Οδοιπόρου», του Παναγιώτη Σούτσου. Το κείμενο αυτό, γραμμένο το 1831, είναι το πρώτο κείμενο του ελληνικού ρομαντισμού. Χρησιμοποιείται στο μεγαλύτερο μέρος του στην παράσταση, αλλά κάποια τμήματά του έχουν αντικατασταθεί από άλλα ποιήματα και κείμενα της ελληνικής λογοτεχνίας και ποίησης, όπως επίσης έχει αναδιαμορφωθεί και η σειρά των σκηνών. Γι’ αυτό και δε διατηρήθηκε ο «Οδοιπόρος» στον τίτλο, αλλά δημιουργήθηκε ένας νέος τίτλος, βάσει της ιστορίας που εμείς θελήσαμε να πούμε. Δυο ερωτευμένοι νέοι, ο Οδοιπόρος και η Ραλού, χωρίστηκαν εξαιτίας του πολέμου και οκτώ χρόνια μετά θεωρούν ο ένας τον άλλον νεκρό. Αυτή η λάθος πληροφορία καταδικάζει τη συνάντησή τους, καθώς ο Οδοιπόρος, γεμάτος ενοχές, την περνάει για φάντασμα και η Ραλού νομίζει πως δεν την αναγνώρισε. Θα είναι πολύ αργά όταν θα αναγνωρίσουν ο ένας τον άλλον, μόλις λίγες στιγμές προτού ο θάνατος τους χωρίσει ξανά και οριστικά. Οι δύο ακόμα ρόλοι της διασκευής είναι η Τροφός της Ραλούς και η Σοφή. Ενώ η Τροφός υπάρχει από γραφής του κειμένου, η Σοφή (την οποία υποδύομαι εγώ) είναι ένα κράμα όλων των δεύτερων αντρικών ρόλων του πρωτότυπου κειμένου (Παΐσιος, Θεοδόσιος, Μοναχός). Αυτή η γυναίκα, λοιπόν, συναντά τον Οδοιπόρο, λίγες μέρες προτού πεθάνει και λίγες στιγμές προτού ο τελευταίος συναντήσει τη Ραλού. Αυτό είναι και που με ιντριγκάρει στην παράσταση: ότι ένας ρόλος ξεκάθαρα αντρικός από άποψης κειμένου, δόθηκε σε μια γυναίκα, και αυτή ακριβώς η επιλογή οδήγησε στο να προσεγγίσουμε τη σχέση Οδοιπόρου και Σοφής με όχημα το φύλο και την ερωτική του υπόσταση. 

Όλα τα σπουδαία κείμενα αφορούν όλες τις ιστορικές εποχές

Ποια στοιχεία του χαρακτήρα της νιώσατε κοντά σε εσάς;

Επειδή ο τρόπος που δουλέψαμε ήταν το να προσεγγίσουμε τους ρόλους μας μέσα από τον ίδιο μας τον εαυτό (αλλά όχι με την ψυχολογική έννοια), επάνω στη σκηνή είμαι εγώ με το δικό μου φορτίο, με το δικό μου πνεύμα, τις δικές μου ανάγκες και τη δική μου ενσυναίσθηση. Ο δρόμος αυτός επιλέχθηκε για να μπορέσει αυτό το κείμενο να αναπνεύσει σήμερα. Στις πρόβες δουλέψαμε πολύ πάνω στη δημιουργία μιας μη προκατασκευασμένης σκηνικής υπόστασης. Πώς ο καθένας δηλαδή από εμάς, τώρα, με τα υλικά που έχει, μπορεί, θέλει, αλλά και επιβάλλεται να πει μια ιστορία.

Έτσι, λοιπόν, στην ουσία όλα τα στοιχεία που αυτή τη στιγμή συνθέτουν το ρόλο, είναι δικά μου, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το χρόνο που βρίσκομαι επί σκηνής.

Αναγνωρίζετε κοινά στοιχεία στο σήμερα και στην εποχή στην οποία εκτυλίσσεται η πλοκή;

Όλα τα σπουδαία κείμενα αφορούν όλες τις ιστορικές εποχές. Το θέμα είναι πώς προσεγγίζεις το κάθε κείμενο, είτε είναι γραμμένο το 1831, είτε το 2010, κάνοντάς το όχημα για να μιλήσεις στην ψυχή και το ασυνείδητο του ανθρώπου. Κάθε ιστορία, κάθε ήρωας ενός μεγάλου έργου, θα βρει τρόπο να ταυτιστεί με το θεατή οποιασδήποτε εποχής. Αυτό είναι που έκανε και πρέπει να συνεχίσει να κάνει το θέατρο. Σε ό,τι αφορά στο συγκεκριμένο κείμενο και το παρόν ανέβασμά του, αν θα μπορούσα να το συνοψίσω σε μια φράση, θα ήταν μία που λέγαμε συχνά στις πρόβες: σε αυτή τη χώρα, αν δεν πεθάνεις από έρωτα, θα πεθάνεις από κράτος.

Ρομαντικό έργο σε μία όχι και τόσο ρομαντική εποχή; Αλήθεια υπάρχει ρομαντισμός στη δική μας εποχή; Και αν ναι, πώς εκφράζεται;

Νομίζω ότι έχει προσληφθεί λάθος η λέξη «ρομαντισμός». Αν η σημερινή εποχή δεν είναι ρομαντική, είναι επειδή δεν ανταποκρίνεται σε αυτήν ακριβώς τη λάθος εντύπωση του «ρομαντικού». Λόγου χάριν, τι είναι ρομαντικό; Να σου φέρνουν λουλούδια; Να μελαγχολείς για έναν έρωτα; Να ταξιδεύει κάποιος τον μισό πλανήτη για χάρη σου; Αυτή είναι λάθος εντύπωση για το «ρομαντικός», βάσει του τι καλέστηκε η λέξη να εκφράσει τον 19ο αιώνα. Για μένα ρομαντικός είναι αυτός που θα μείνει πιστός σε μια ιδέα, σε ένα πρόσωπο, σε μια προσδοκία, θα επιμείνει για παράδειγμα με όλο του το είναι σε έναν έρωτα. Αυτός που κανένα εμπόδιο δεν θα τον σταματήσει να φτάσει εκεί που θέλει. Έτσι όπως τον ορίζω λοιπόν εγώ τον ρομαντικό, ευτυχώς στην εποχή μας υπάρχουν ακόμα τέτοιοι άνθρωποι. 

Ρομαντικός είναι αυτός που θα μείνει πιστός σε μια ιδέα

Ο Παναγιώτης Σούτσος στον «Οδοιπόρο» παρουσιάζει την καλύτερη εκδοχή του εαυτού του. Ποια είναι η δική σας καλύτερη εκδοχή και πόσο κοντά είστε σε αυτήν;

Ο Παναγιώτης Σούτσος παρουσιάζει την ιδανική εκδοχή του εαυτού του, όχι απαραιτήτως την καλύτερη. Η καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας είναι μια μη στατική κατάσταση, αλλάζει διαρκώς. Επομένως, το να θέλει κάποιος να γίνει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού του, είναι μάταιο. Κυνηγάει κάτι που είναι καταδικασμένος να μην αγγίξει ποτέ. Από την άλλη, το να σχεδιάζει και να ονειρεύεται την ιδανική εκδοχή του εαυτού του, είναι μια πιο πυρηνική διαδικασία. Η ιδανική εκδοχή μου λοιπόν είναι αυτή ενός ανθρώπου που δεν εφησυχάζει, δεν σταματά να εξελίσσεται, που αγαπά δυνατά, διαβάζει πολύ, γελάει με την καρδιά του, ταξιδεύει με πάθος, δίνει ευκαιρίες, πιστεύει στους ανθρώπους. Θέλω να πιστεύω ότι είμαι αρκετά κοντά σε αυτήν.