Δημήτρης Μαυρίκιος: Παραμένω υπερήφανος ως εραστής της τέχνης. Ποτέ δεν είχα τη φιλοδοξία να γίνω σύζυγός της

Αν ένας διάλογος ήταν μουσική, τι μουσική θα ήταν; Για τη συνομιλία με το Δημήτρη Μαυρίκιο, πάντως, υπάρχει μια βεβαιότητα. Ενας ονειρικός Χατζιδάκις μοιάζει να παίζει στον αέρα· ίσως γιατί τώρα που μιλάμε συμπληρώνεται η 93η επέτειος από τη γέννηση του. Ισως γιατί ο Μάνος, όπως τον αποκαλεί ο ίδιος, είναι εκείνος που τον βοήθησε να βρει το δρόμο του στο θέατρο. Αλλά και γιατί η σκέψη του Δημήτρη Μαυρίκιου αποπνέει την ποίηση και τη μελωδία μιας εποχής που έχει περάσει χωρίς επιστροφή.

Ο Μαυρίκιος έχει έναν πολύ προσωπικό τρόπο να οργανώνει τις δικές του επιστροφές και να αφουγκράζεται το παρόν του. Για άλλους είναι αυστηρά επιλεκτικός, για κάποιους σνομπ αλλά ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει πως  είναι ένας ακούραστος, εμπνευσμένος και, γεμάτος ενσυναίσθηση για την υψηλή Τέχνη, δημιουργός. «Δημιουργία δεν είναι μόνο η σκηνοθεσία» τονίζει αφού τα τελευταία χρόνια είναι περισσότερο χαμένος στις μεταφράσεις του παρά στις, επί σκηνής, εργασίες του.

Ευτυχώς για εκείνον η αναγνώριση των παραστάσεων του είναι σε αντιστρόφως ανάλογη σχέση με τη συχνότητα τους. Κι έτσι οι επάνοδοι του φορτίζονται από προσδοκίες και αναμονή. Πόσω μάλλον τώρα που αυτή σημαδεύεται από τον Πιραντέλο στο Εθνικό Θέατρο, ένα συγγραφέα τον οποίο έχει αποθεώσει.

Πιραντέλο και πάλι. Θα λέγατε πως αποτελεί μιαν εμμονή σας;
Αν με εμμονή εννοούμε το πείσμα για κάτι που μας μαγεύει ισόβια, τότε, ναι, έχω παιδιόθεν μια εμμονή με τη μαγεία που αποπνέει το σύνορο ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία… Καμιά απ’ τις δυο δεν με συνεπαίρνει από μόνη της όσο η συνάντησή τους… Πριν από μερικά χρόνια ανακάλυψα μια έκθεσή μου γραμμένη στα 9 μου χρόνια, που επιβεβαιώνει αυτό το “παιδιόθεν”… «Διάλογος με ένα χελιδόνι» ήταν το θέμα της. Η έκθεση τελειώνει με τον ίδιο τον τίτλο της και με ευχαριστίες προς το χελιδόνι, που μου έδωσε υλικό για μια έκθεση με θέμα… τον διάλογο με ένα χελιδόνι. Πώς να μην γίνει αργότερα εμμονή μου ο Pirandello; 


Γενικά πως ήσασταν ως παιδί;
Είχα τον ακάθιστο, που λένε… Ήδη από τα 6 μου χρόνια το αγαπημένο μου παιχνίδι ήταν να βάζω άλλα παιδάκια να παίζουν θέατρο, είτε αυτοσχεδιάζοντας ελεύθερα πάνω σε θέματα που τους έδινα, είτε πάνω σε σκετσάκια που έγραφα… Συνήθως το παιχνίδι ήταν αυτοσκοπός της στιγμής… Αλλά αρκετές φορές ετοίμαζα και θέαμα για τους μεγάλους…

Εχω παιδιόθεν μια εμμονή με τη μαγεία που αποπνέει το σύνορο ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία…

Ο Πιραντέλο σας φέρνει πίσω σ’ ένα ακόμα υλικό της νιότης σας, στον Χατζιδάκι. Πως θα περιγράφατε τη σχέση σας μαζί του; Ηταν ένα από τα πρόσωπα που σας φώτισαν, ένα από τα πρόσωπα που του οφείλετε αυτό που είστε;

Ο Μάνος Χατζιδάκις άνοιξε για την ψυχή και το μυαλό μου ορίζοντες που δεν υποψιαζόμουν ως τα 25 μου. Μέχρι που τον γνώρισα στο Παρίσι, παραμονές της Μεταπολίτευσης, “ταξίδευα” με τη μουσική του. Από κει και μετά ήρθε η γενναιόδωρη σκέψη του, που απαντούσε σοφά στις λαίμαργες απορίες μου για τη ζωή και την Τέχνη, καθορίζοντας σε πολλά τη σχέση μου και με τις δυο και δίνοντας εκ των υστέρων στη λατρεία μου για τη μουσική του την πιο στέρεη δικαίωση. Από το στόμα του έμαθα μπροστά στο Hôtel de la Trémoille, ότι ο Καραμανλής, με τον οποίο είχε συμφάγει λίγο πριν, πετούσε για την Αθήνα κι ότι η Δικτατορία είχε πέσει… Έφυγα την άλλη μέρα για την Ελλάδα, όπου θέλησα να εγκατασταθώ, παρόλο που η οικογένειά μου ζούσε στο Παρίσι. Κι από τότε είμαι εδώ. Ο Μάνος μου στάθηκε στα πρώτα επαγγελματικά μου βήματα αναθέτοντάς μου εκπομπές στο Τρίτο Πρόγραμμα και σπρώχνοντάς με στην πρώτη μου θεατρική σκηνοθεσία για τον «Μουσικό Αύγουστο» του 1980. Του οφείλω σε ένα μεγάλο βαθμό την καλλιτεχνική «εκκόλαψή» μου… 


Τι θυμάστε από το πρώτο σας ανέβασμα στον Πιραντέλο 30 χρόνια πριν, από «Τα έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα»;
Ένιωσα κάτι σαν κεραυνοβόλο έρωτα για το θέατρο και τον Pirandello· λίγο παράνομος έρωτας, αφού απιστούσα στον κινηματογράφο… Ήταν μεγάλη η λύτρωση απ’ τη χαρά της ψυχικής ένωσης με τους ηθοποιούς. Ας μη γελιόμαστε: Είναι σκληρή η μοναξιά του κινηματογραφικού σκηνοθέτη και ενίοτε ανειλικρινής η αυτάρκειά του. Ο σκηνοθέτης στο σινεμά συχνά «κλέβει» τον ηθοποιό, κάτι που δεν μπορεί να κάνει ο σκηνοθέτης του θεάτρου, όπου οι όροι συνύπαρξης βασίζονται σε μια απαραίτητη αμοιβαιότητα. Τότε κατάλαβα πόσο ουσιαστική πρέπει να είναι η σχέση ηθοποιού και σκηνοθέτη. Κι εδώ δεν μπορώ να μη θυμηθώ τρεις απ’ τους πρωταγωνιστές εκείνης της παράστασης που δεν ζουν πια: Τη Λίνα Λαμπράκη, το Νίκο Σεργιανόπουλο και τον Δημήτρη Καρέλη. Την παρθενική μου αυτή εμπειρία με το θέατρο πρόζας την οφείλω σε έναν άλλο δάσκαλο τέχνης και ζωής: Τον Βολανάκη. Του χρωστώ πολλά· και βέβαια τον πρώτο μου Pirandello, συγγραφέα που θα με σημάδευε, όπως ο Μίνως είχε προβλέψει. Ήρθε κάτι σαν ευδαιμονία δημιουργίας με αυτό το αριστουργηματικό έργο, ειδικά έτσι όπως κυκλοφορούσα ελεύθερα άλλοτε από τη μια κι άλλοτε απ’ την άλλη μεριά της συνοριακής γραμμής ανάμεσα στην πραγματικότητα και τον μύθο… 


Δημιουργικά κι όχι απαραίτητα σε επίπεδο δραματουργικών επιλογών έχετε άλλες εμμονές; Κι αν ναι μπορείτε να μοιραστείτε κάποιες από αυτές;
Έχω κάποιες ακόμα… Μια από αυτές είναι η έμμετρη μετάφραση κλασικών έργων, έμμετρων επίσης… Θα μαζευτεί τουλάχιστον μια δεκαετία ζωής, αν αθροίσω τις ώρες που έχω αφιερώσει σε αυτή μου την… εμμονή. Χρόνια ολόκληρα με τον Ρακίνα, τον Κορνέιγ, τον Σέξπιρ, τον Σοφοκλή ή τον Δάντη…

Ο καλλιτέχνης οφείλει, τρόπον τινά, να είναι εμμονικός;
Ο εμμονικός καλλιτέχνης είναι κάπως σαν τον εμμονικό εραστή, με ό,τι υπερβατικά δυνατό, αλλά και ό,τι επικίνδυνο αυτό συνεπάγεται…

Θα λέγατε πως ως καλλιτέχνης ζείτε επικινδύνως;
Vivere pericolosamente! Η τέχνη, ειδικά το θέατρο, είναι υπόθεση εκ φύσεως επικίνδυνη. Κι αυτό τονίζεται ιδιαίτερα στην παράσταση του «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε». Κάποιοι χάνουν ακόμα και τη ζωή τους κάνοντας θέατρο, μας λέει ο Pirandello σ’ αυτό το έργο…

Ο εμμονικός καλλιτέχνης είναι κάπως σαν τον εμμονικό εραστή, με ό,τι υπερβατικά δυνατό, αλλά και ό,τι επικίνδυνο αυτό συνεπάγεται…

Απήχατε επτά χρόνια από το Εθνικό και τρία χρόνια από τη σκηνοθεσία. Τελικά τι σας βάζει ξανά σε δημιουργική τροχιά;
Μα δεν βγήκα ποτέ από την τροχιά αυτή… Δημιουργία δεν είναι μόνο η σκηνοθεσία. Τα τελευταία χρόνια μετέφρασα, σε 4.720 ιαμβικούς ενδεκασύλλαβους, την «Κόλαση» του Δάντη, από την οποία… μόλις βγήκα! Θα εκδοθεί σύντομα το βιβλίο. Και ίσως τη μεταφέρω στο θέατρο, αν υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες. Τρία χρόνια δεν σήκωνα κεφάλι… Τελευταία κάποιος πολυπράγμων, όπως κι εγώ, ποιητής μεταξύ άλλων, με είπε ερασιτέχνη, επειδή, λέει, κάνω παραστάσεις μόνο όταν θέλω. Κι αναρωτιέμαι αν θα πρέπει ένας σκηνοθέτης να κάνει παραστάσεις κι όταν… δεν θέλει. Ή μήπως ο ποιητής γράφει τα ποιήματά του με το ζόρι; Αν επαγγελματίας στην τέχνη είναι κάποιος που δουλεύει εκών άκων, τότε εκλαμβάνω τον χαρακτηρισμό ως κομπλιμέντο και παραμένω υπερήφανος ως εραστής της τέχνης. Ποτέ δεν είχα τη φιλοδοξία να γίνω σύζυγός της· κι ακόμα λιγότερο πελάτης της.

Μεταφράζετε και μάλιστα θηριώδη έργα. Γενικά ποια είναι η καθημερινότητα και τα ενδιαφέροντα σας τα διαστήματα που δεν σκηνοθετείτε; Σας λείπει το θέατρο, η δουλειά;
Δεν μου λείπει ιδιαίτερα η σκηνοθεσία, όταν είμαι δοσμένος σε κάτι άλλο, το οποίο επίσης στοχεύει συνήθως στο θέατρο. Σπανίως μένω άπραγος από δημιουργική δουλειά… Και τότε κυκλοφορώ στον λαβύρινθο του διαδικτύου, μπας και μαζέψω αναδρομικά όσες γνώσεις δεν μπόρεσα να συγκεντρώσω άλλοτε, τόσο απ’ τη ζωή όσο κι απ’ τα βιβλία· τότε που οι γνωριμίες επιβάλλονταν από στενούς κοινωνικούς κύκλους και οι μεγάλες βιβλιοθήκες, τα μουσεία, οι ταινιοθήκες του κόσμου απείχαν χιλιάδες χιλιόμετρα ανοίγοντας τις πόρτες τους μόνον σε όσους διέθεταν χρήμα και χρόνο για ταξίδια… Τώρα είναι όλα μπροστά μου… Εκατομμύρια βιβλία, εικόνες, ταινίες, μουσικές … Και εκατομμύρια άνθρωποι. Πόσο περιορισμένοι ζούσαμε τον περασμένο αιώνα! Ένας ακόμα λόγος που με κάνει να υποκλίνομαι μπρος στον Pirandello είναι ότι υπήρξε πρωτοπόρος και λάτρης της τεχνολογίας. Αρκεί να σκεφτούμε ότι το 1929, εποχή ακόμα του βωβού κινηματογράφου, θέλει για το «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» κινηματογραφικές προβολές στη διάρκεια της παράστασης και μάλιστα με απόπειρα για… συγχρονισμένο ήχο, που θα έβγαινε από γραμμόφωνα της εποχής! Ζητάει συγκεκριμένα να προβάλλεται το φινάλε από τον «Χορό Μεταμφιεσμένων» του Verdi, αγαπημένη μου όπερα, που σκηνοθέτησα πριν από κάποια χρόνια στην Λυρική Σκηνή.

Συλλαμβάνετε τον ευατό σας να κάνει σχέδια;
Πιο συχνά τον συλλαμβάνω να μου λέει: “Σταμάτα να κάνεις σχέδια… Χαλάρωσε, υπάρχουν και οι εφήμερες χαρές στη ζωή”! 


Η απόσταση που κρατάτε από τα θεατρικά πράγματα που οφείλεται; 

Σε ό,τι αφορά τη σκηνοθεσία, μάλλον οφείλεται και στο ότι δεν χτυπάω πόρτες. Άλλωστε δεν ενδιαφέρομαι να κάνω μια δουλειά, αν οι προδιαγραφές δεν αντιστοιχούν σε κάποιες προσδοκίες· τόσο δικές μου όσο, νομίζω, και των θεατών. Δεν με επηρεάζει αρνητικά η απόσταση από τη σκηνοθεσία… Έχω και άλλες διεξόδους δημιουργίας για το θέατρο. Υπήρξαν αρκετές περίοδοι αποχής απ’ τη σκηνοθεσία, άλλα όχι απ’ το θέατρο, αφού ασχολιόμουν με τις έμμετρες μεταφράσεις έργων του κλασικού θεάτρου, που έγιναν αργότερα παραστάσεις, όπως η «Ανδρομάχη» το 2007 ή η «Φρεναπάτη» το 2010. Όταν δεν σκηνοθετώ, μεταφράζω για το θέατρο. Δεν κρύβω τη χαρά μου, μετά από 40 χρόνια μεταφραστικής δουλειάς, για το ότι οι μεταφράσεις μου είναι από τις πρώτες της εποχής μας που απέδωσαν με μέτρο, συχνά και με ομοιοκαταληξία, θεατρικά έργα γραμμένα σε στίχους. Το «Ρωμαίος και Ιουλιέττα», ας πούμε, είναι μια μετάφραση του 1988. Θα αναζητήσω σύντομα εκδότη, για να γίνουν βιβλία όλες αυτές οι μεταφράσεις, γιατί μέχρι τώρα με ενδιέφερε πρωτίστως να γίνουν παραστάσεις· αδιαφορούσα για την έκδοσή τους… Ένα στραβό που πήρα απ’ τον δάσκαλο μου, τον Βολανάκη…

Πως εκτιμάτε το γεγονός ότι, παρά την αποχή σας, ή τον… ερασιτεχνισμό σας το κοινό σας υποδέχεται κάθε φορά σαν να σκηνοθετήσατε πέρυσι;
Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, πράγμα που δεν κρύβω ότι θα με συγκινούσε, ίσως να το αποδώσουμε σε κάτι που λέει συχνά η φίλη μου, η Ελεωνόρα: «Κάλλιο πού ’ν’ τος, πού ’ν’ τος, παρά να τος, να τος»! Αλλά μήπως και οι θεατές προτιμούν τους εραστές από τους συζύγους ή τους πελάτες της Τέχνης; 


Αναρωτιέμαι αν θα πρέπει ένας σκηνοθέτης να κάνει παραστάσεις κι όταν… δεν θέλει

Μοιάσατε ποτέ στον ήρωα του Πιραντέλο, στο σκηνοθέτη που θέλει να υποτάξει τους άλλους στις απόψεις του; Νιώσατε ποτέ παντοδύναμος πίσω από την ιδιότητα του σκηνοθέτη;
Παντοδύναμος δεν είναι κανείς… Ούτε ο θεός, όπως λέω, ως αγνωστικιστής που είμαι, όταν μιλάω σε κάποιους που πιστεύουν… Πανάγαθος και πάνσοφος μπορεί… Αλλά παντοδύναμος το αποκλείω, αλλιώς θα έκανε τον κόσμο καλύτερο. Γι’ αυτό και χρειάζεται την αρωγή και τη δύναμη των ανθρώπων, τους λέω, εκεί που η δική του δύναμη δεν επαρκεί… Έτσι και ο σκηνοθέτης. Αν ήταν παντοδύναμος, θα έκανε τέλειες παραστάσεις. Ο σκηνοθέτης που θέλει να υποτάξει τους άλλους στις απόψεις του δεν κάνει για το θέατρο… Ίσως μόνο για τον κινηματογράφο. Θυμίζει τον φοβερό εκδικητικό Θεό της Παλαιάς Διαθήκης που αμολάει καταστροφές, προκειμένου να επιβάλει την εξουσία του. Το θέατρο θέλει αγάπη. Κάτι σαν έρωτα. Και βέβαια πίστη σ’ ένα κοινό όραμα, που συνήθως ξεκινάει απ’ τον σκηνοθέτη. Αν εκείνος δεν διαθέτει την πειθώ, για να εμπνεύσει αυτόν τον έρωτα στους υπόλοιπους, τότε νομίζω ότι είναι καλύτερα να αποφεύγονται τα συνοικέσια μεταξύ μελλοντικού θύτη και των θυμάτων του. Το ίδιο ισχύει και για τους ηθοποιούς και όλους τους συνεργάτες του· αν δέχονται τη συνεργασία, αλλά χωρίς την καλή διάθεση να μοιραστούν ένα όραμα, τότε μπορούμε να πούμε ότι οι ρόλοι θύματος και θύτη αντιστρέφονται. Αν λάβει κανείς υπόψη του την αμφίδρομη αυτή δυναμική, τότε και τον ρόλο-σκηνοθέτη του «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» εξαρτάται από ποια σκοπιά θα τον δει και πόσο θα τον καταδικάσει ή θα τον κρίνει αθώο.


Πως θα ήταν κατά τη γνώμη σας το θέατρο αν οι ηθοποιοί επαναστατούσαν και έδιωχναν το σκηνοθέτη από τις παραστάσεις τους;

Ένας ταλαντούχος και ευφυής ηθοποιός μπορεί και να μη χρειάζεται σκηνοθέτη σε έναν θεατρικό μονόλογο. Όπως ένας καλός σολίστας δεν χρειάζεται μαέστρο για την ερμηνεία του. Αν όμως το θεατρικό έργο είναι ανάλογο ενός συμφωνικού έργου στη μουσική, τότε μπορεί να οδηγηθούμε στον τραγέλαφο που τόσο παραστατικά έχει αποδώσει ο Φελίνι στην ταινία του «Πρόβα ορχήστρας».

Μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας παρατηρώντας τον εαυτό σας πώς θα τον περιγράφατε ως σκηνοθέτη αλλά και ως άνθρωπο;
Τι να πω; Δεν θα ήθελα ούτε να φλυαρήσω ούτε να αυτομαστιγωθώ· και, βέβαια, ούτε να περιαυτολογήσω, αν ανταποκριθώ διεξοδικά στη δύσκολη αυτή ερώτηση. Γι’ αυτό και θα απαντήσω με ένα μόνο επίθετο που με χαρακτηρίζει και που νομίζω περιέχει πολλά άλλα· και όχι μόνο θετικά: Ανήσυχος.

Είστε τα δημιουργήματα σας, τα έργα σας, οι σκηνοθεσίες σας; Αυτά σας ορίζουν;
Δύσκολη να απαντηθεί και αυτή η ερώτηση… Ναι, είμαι τα δημιουργήματα μου, τα έργα μου, οι σκηνοθεσίες μου, οι μεταφράσεις μου, τα ταξίδια μου, οι αγάπες μου, οι γκρίνιες μου, οι χαρές μου, οι έρωτές μου, τα όνειρά μου, οι εφιάλτες μου, όλα τα “θέλω” μου και όλα τα “δεν θέλω” μου… 


Είστε και οι μαθητές σας; Πως νιώθετε, λόγου χάρη, βλέποντας το Νίκο Καραθάνο να σκηνοθετεί ή άλλους μαθητές σας να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή ως σκηνοθέτες ή πρωταγωνιστές;
Συγκινητική ερώτηση! Αυτή πώς να την απαντήσω χωρίς να περιαυτολογήσω; Δύσκολο… Αν έπρεπε να βαθμολογήσω τον εαυτό μου ως δημιουργό ή ακόμα και ως άνθρωπο, ειλικρινά δεν θα ήξερα τι βαθμό να του δώσω. Όμως για την ικανότητα να ξεχωρίζω ένα ταλέντο ήδη από τη… θεατρική κούνια του, δεν διστάζω και δεν ντρέπομαι να του δώσω ένα «άριστα». Μπρος στην «Γκόλφω» ή τους «Όρνιθες» του Νίκου, πώς να μην υποκλιθώ, ειδικά όταν θυμάμαι πόσο επίμονα τον έσπρωξα στη σκηνοθεσία σε εποχές που ο ίδιος ήταν πολύ σκεπτικός απέναντι στην προτροπή μου; Τόσο τον Καραθάνο, όσο και τον Μοσχόπουλο, τον Μαρκουλάκη, τον Κουρή, την Παπαθεμελή, τον Κότσιφα, και πολλούς ακόμα, νεότερους ως επί το πλείστον, τους “επιστράτευσα” στο θέατρο, όταν ήταν ακόμα φοιτητές ή φρέσκοι απόφοιτοι, χωρίς καμία επαγγελματική εμπειρία. Βλέποντας πού έχουν φτάσει σήμερα, δεν έχω παράπονα από τη διαίσθησή μου… Η κουβέντα μας με κάνει να θυμηθώ κι ότι νεότατος ακόμα, στο Παρίσι, είχα ξεσηκώσει μια αγαπημένη μου φίλη, που έγραφε υπέροχα τραγούδια, επιμένοντας ότι η ατμόσφαιρα και η δύναμη των μελωδιών της οδηγούσαν σε μουσική για τον κινηματογράφο. Ξαφνιάστηκε ευχάριστα και στρώθηκε στη δουλειά. Κάπου έχω μια μαγνητοταινία με την πρώτη της, γεμάτη συγκίνηση, απόπειρα μουσικής για σινεμά, πάνω σε ένα σενάριό μου για μια «Φόνισσα» του Παπαδιαμάντη. Λίγο καιρό αργότερα συνεργαστήκαμε στην ταινία μου «Polemonta». Ήταν η πρώτη φορά που το όνομά της έμπαινε στους τίτλους μιας ταινίας: Ελένη Καραΐνδρου. Να μην είμαι περήφανος σήμερα για την αλλοτινή προτροπή μου; 


Στο γήρας μου θα ήθελα να είμαι ένας Ρωμαίος που θα συναντούσε τον έφηβο εαυτό μου, σαν να μην είχε μεσολαβήσει καμία ωριμότητα…

Αν γινόσασταν ένας ρόλος για να ζήσετε το υπόλοιπο της ζωής σας ποιος θα ήταν αυτός;

Μπορώ άνετα να πω ότι δεν θα ήθελα να είμαι ο Λιρ. Η εγκατάλειψη, η προδοσία είναι ό,τι χειρότερο για έναν άνθρωπο που δύει. Σεξπιρικός είναι και ο ρόλος που θα ήθελα να είμαι μέσα από μια υπέρβαση, που θα αγνοούσε τους φραγμούς της ηλικίας και θα καταργούσε τις επιταγές του πραγματικού χρόνου. Λίγο πριν φύγει από τη ζωή η Αλέκα Παΐζη, της είχα προτείνει τον ρόλο μιας υπερήλικης Ιουλιέτας, που, αντί για 42 ώρες, θα άνοιγε πάλι τα μάτια στη ζωή μετά πολλές δεκαετίες εικονικού θανάτου. Είχε δεχθεί την ιδέα με ενθουσιασμό. Στο γήρας μου θα ήθελα να είμαι ένας Ρωμαίος που θα συναντούσε τον έφηβο εαυτό μου, σαν να μην είχε μεσολαβήσει καμία ωριμότητα… Η εμμονή μου με το «Ρωμαίος και Ιουλιέττα» αφορά τη χαμένη εφηβεία.

Χαμένη γιατί;
Χαμένη υπό την έννοια ότι οι περισσότεροι είτε έχουμε ατυχήσει στους εφηβικούς έρωτες είτε δεν έχουμε καν βιώσει έμπρακτα τον έρωτα, πόσο μάλλον έναν μεγάλο, αθώο έρωτα, τη στιγμή της κοσμογονίας που συντελείται εντός μας στην εφηβεία. Άλλωστε με το γήρας ο άνθρωπος επιστρέφει κάπως στην αθωότητα του εφήβου…

Ατυχήσατε στον έρωτα γενικότερα;
Σε μια γενική αποτίμηση που θα έκανα σήμερα, η ζυγαριά θα βάραινε σαφέστατα απ’ τη μεριά της ευτυχίας…

Πως θα περιγράφατε τη συναισθηματική σας κατάσταση αυτή τη στιγμή που μιλάμε;
Εφηβικά ονειρική…