Master Class: Η Μαρία Κάλλας πίσω από την κουίντα

Ανάμεσα σε ντοκιμαντέρ, ταινίες, αφιερώματα, αναζητά κανείς το ανείπωτο· όσα δεν ξέρουμε για τη Μαρία Κάλλας. Η ανεπανάληπτη μορφή του παγκόσμιου λυρικού θεάτρου – ένα χάρισμα που, ομολογουμένως, την καταδίκασε στην αθανασία – ανεβαίνει ξανά στη σκηνή. Κι αυτή τη φορά μιλάει για τον κρυφό εαυτό της. 

Το θεατρικό έργο του Τέρενς ΜακΝάλι τοποθετεί την Κάλλας σ’ ένα master class στη φημισμένη σχολή του Τζούλιαρντ, ως μια ευκαιρία αναθεώρησης ενός μουσικού θρύλου που αφιερώθηκε ολοκληρωτικά σε ρόλους και έργα και καταναλώθηκε – όσο λίγοι – από φήμες και σκανδαλοθηρικά δημοσιεύματα. Η Μαρία Ναυπλιώτου που την ερμηνεύει και ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος που την σκηνοθετεί, ανακαλύπτουν και αποκαλύπτουν τη Μαρία πίσω από την Κάλλας.

Η Μαρία Κάλλας με τα μάτια της Μαρίας Ναυπλιώτου

«Τα πρωτοσέλιδα, οι δόξες, ο κίτρινος τύπος, η δημοσιότητα, τα σκάνδαλα, η εξωστρέφεια… Όλοι νομίζουμε ότι γνωρίζουμε την Κάλλας, μα κάνουμε λάθος. Έτσι κι αλλιώς, στην παράσταση δεν βιογραφούμε, δεν μιμούμαστε και δεν δίνουμε πληροφορίες για τη Μαρία Κάλλας. Η παράσταση δεν επικαλείται καν το όνομά της. Πηγαίνουμε, επομένως, πολύ πιο πέρα από τη μίμηση, τα φώτα, τη σκηνή, το ιλουστρασιόν και την επιδερμική ακτινοβολία της δόξας.

Αν τη στιγμή που συναντάμε την Κάλλας, άνοιγε κάποιος την πόρτα του δωματίου και την αντίκριζε, φοβάμαι πως δεν θα την αναγνώριζε. Είναι η εποχή, προς το τέλος της ζωής της, όπου η φωνή της είναι κατεστραμμένη, ο Αριστοτέλης Ωνάσης έχει παντρευτεί την Τζάκι κι εκείνη δεν έχει τίποτα δικό της· τουλάχιστον από όσα πίστευε μέχρι τότε πως ήταν δικά της. Ανάμεσα σε όσα επένδυσε, τίποτα δεν έμεινε στα χέρια της. Δόθηκε άνευ όρων και προδόθηκε οικτρά. Περνάμε λοιπόν, από αυτή τη διαδρομή της ζωής της, την πιο κρυφή, το βαθύτερο κομμάτι της. Αντλώντας από αποσπάσματα της ζωής της, κοιτάζουμε στα μάτια ένα πλάσμα που φαινόταν δυνατό, αλλά δεν κατάφερνε να είναι και τελικά λύγιζε κάτω από ένα εύθραυστο ψυχισμό. Ένα πρόσωπο τραγικό, που αναζητά γαλήνη και δεν τη βρίσκει· που το διατρέχει η απελπισία, η μοναξιά, το βαθύ ανικανοποίητο και κάποτε ο αυτοσαρκασμός και το χιούμορ. Αυτό είναι το θέατρο άλλωστε: Να δούμε την πληγή, τον πόνο, το πόθο, τη σύγκρουση· κι εδώ το κάνουμε με αφορμή την Κάλλας».

Η Μαρία Κάλλας υπό το σκηνοθετικό βλέμμα του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου

«Η Μαρία θέλει να ζήσει και η Κάλλας δεν την αφήνει». Σ’ αυτή την πολύ κρίσιμη φράση στηρίζεται η προσέγγισή μας στο πρόσωπό της. Ο συγγραφέας (Τέρενς ΜακΝάλι) παρατηρεί την Κάλλας καθώς βουτάει παραισθητικά στη ζωή της κι όχι σε ένα απλό παιχνίδι αναμνήσεων. Συνθέτει δηλαδή ένα απολογιστικό έργο, μέσα από την ελευθερία του συγγραφέα· κι αυτό ελευθερώνει κι εμάς για να δούμε τη σχέση της Κάλλας με την πραγματική ζωή. Γιατί δυστυχώς, η Κάλλας συναντήθηκε βαθιά με την Τέχνη· αλλά η Τέχνη είναι τεχνητή ζωή που της στέρησε την επαφή της με την πραγματικότητα.

Θα ήταν εύκολο να κάνουμε έναν τουριστικό οδηγό περιήγησης στη ζωή της, αλλά αποδεικνύεται πως είναι το τελευταίο που μας ενδιαφέρει. Έχουν, άλλωστε κυκλοφορήσει, εκπληκτικά ντοκιμαντέρ, συνεντεύξεις, αφιερώματα, που καλύπτουν αυτό ακριβώς το κενό – αν υπάρχει – της πληροφορίας. Εμείς πάλι θα συναντηθούμε με τον μέσα κόσμο της.

Παρατηρώντας την, συγκινούμαι βαθιά συνειδητοποιώντας πως η επαφή μας με τους άλλους ανθρώπους είναι το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να πετύχουμε. Σ’ αυτό τον τομέα η Μαρία Κάλλας έμεινε πίσω. Αντί να απολαμβάνει όσα είχε κατακτήσει, κλεινόταν στο δωμάτιό της κι άκουγε δίσκους, μονολογώντας. Εγκλωβίστηκε στον εαυτό της, στους δαίμονες και τους εφιάλτες της.

Ο ΜακΝάλλι βλέπει την Μαρία εγκλωβισμένη στο πρόσωπο της Κάλλας. Εμείς πίσω από αυτό το πρόσωπο αναζητάμε τις απαντήσεις. Κι εκεί αναδύονται τα υπόλοιπα πρόσωπα που την σημάδεψαν: Ο Ωνάσης, που συνόψιζε για εκείνη την έννοια του “ζω” , αφού για χάρη του ήταν έτοιμη να τα παρατήσει όλα, ο Μενεγκίνι ο πρώτος της άνδρας, η δασκάλα της Ελβίρα Ντε Ιντάλγκο με την οποία δημιούργησε μια πολύ δυνατή συναισθηματική σχέση, οι σκηνοθέτες της, οι μαθητές της. Και κάπου, στο βάθος, η Μαρία Αννα Καλογεροπούλου να φωνάζει με κάθε τρόπο».