Στην πρόβα: «H λίμνη των κύκνων» στην Εθνική Λυρική Σκηνή – Love story στα χρόνια της οικολογικής καταστροφής

Δεν υπάρχει πιο ενθουδιώδης ατμόσφαιρα από την προετοιμασία μιας παράστασης χορού. Εκεί όπου όλα είναι σε pause μέχρι να μπουν σε κίνηση. Εκεί όπου τα σώματα υψώνονται στον αέρα αποσπασματικά μα πάντα υπερβατικά. Εκεί όπου όλα τα εφηβικά flashdance περνούν από την ανάμνηση στη σκηνή. Φαντάσου τώρα αυτή την ενθουσιώδη ατμόσφαιρα σε κλίμακα Εθνικής Λυρικής Σκηνής – και μάλιστα στις ολοκαίνουργιες εγκαταστάσεις του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Για το διασημότερο μπαλέτο της ρωσικής παράδοσης, τη «Λίμνη των Κύκνων». Με τη μουσική του Τσαϊκόφσκι φτιαγμένη να αποθεώσει το Χορό. Και με τον Κωνσταντίνο Ρήγο να υπογράφει την πρώτη του σκηνοθεσία στην ΕΛΣ από τη στιγμή που ανέλαβε τη διεύθυνση του μπαλέτου της.

Γεύση από πρόβα
Μερικές νότες στο πιάνο βάζουν μουσική στο έντονο ζέσταμα των νεαρών χορευτών. Μέχρι τότε ο ήχος από τα πέλματα που προσγειώνονται στην ιριδίζουσα σκηνή δίνει τον τόνο. Λευκές και μαύρες τούλινες φούστες παρελαύνουν στους ώμους των βοηθών της παραγωγής την ώρα που τα σχηματισμένα ζευγάρια δοκιμάζουν από κοινού βήματα και σηκώματα στον αέρα γεμάτα χάρη. Στο βάθος της κεντρικής σκηνής, τεχνικοί διορθώνουν λεπτομέρειες στην κατασκευή του σκηνικού μέχρι που το μικρόφωνο περνάει στα χέρια του Κωνσταντίνου Ρήγου. «Παρακαλώ θέσεις. Αρχίζουμε» ακούγεται να λέει βάζοντας τάξη στο χάος προετοιμασιών της παράστασης. Στα επόμενα λεπτά τα χέρια των κοριτσιών υψώνονται στο αέρα σαν φτερά πουλιού που θέλει να πετάξει στον ουρανό.

Το έργο
Ενα από τα σπουδαιότερα μπαλέτα όλων των εποχών, σχεδόν 150 χρόνια μετά την πρώτη του εμφάνιση στη σκηνή, καλείται να επαναπροσδιοριστεί. Ο Κωνσταντίνος Ρήγος, επισκέπτεται για δεύτερη φορά στη χορογραφική του καριέρα την κορυφαία δημιουργία του 19ου αιώνα. Δεκαοκτώ χρόνια μετά την πρώτη του απόπειρα με το χοροθέατρο του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος στην τότε «Μνήμη των κύκνων» επιχειρεί να ξαναδιαβάσει το έργο των Πετιπά-Ιβάνοφ με την αξεπέραστη μουσική του Τσαϊκόφσκι. «Οπως κάθε εμβληματική χορογραφία αντέχει στο ξαναδιάβασμα κι εδώ εστιάζουμε σε μια πιο ανθρωποκεντρική πρόταση. Το love story του πρίγκιπα Ζίγκφριντ και της μεταμορφωμένης σε λευκό κύκνο από ένα κακό μάγο πριγκίπισσας Οντέτ είναι ο λόγος που αυτό το έργο έχει φανεί τόσο ανθεκτικό στο χρόνο» εξηγεί. Στη διασκευασμένη από τον Αλέξανδρο Ευκλείδη δραματουργία «τα δυνατά συναισθήματα εξακολουθούν να έχουν τον πρώτο λόγο αλλά η ανάγνωση είναι αρκετά διαστρεβλωμένη. Η μάχη μεταξύ λευκού και μαύρου κύκνου είναι μια φαντασιακή προβολή που φαίνεται να συμβαίνει στο μυαλό του πρίγκιπα. Οδηγείται εκεί από μια υπαρξιακή ανάγκη να καταδυθεί στο σκοτάδι του, να ανακαλύψει τη ζοφερή πλευρά του εαυτού του. Oι ρόλοι του λευκού και του μαύρου κύκνου είναι οι δύο πλευρές του ίδιου προσώπου· συμβολίζουν την αθωότητα και την ανάγκη για αυτοκαταστροφή που κρύβει μέσα του κάθε άνθρωπος».

Τοποθετεί δε, τη δράση σε ένα εντελώς σημερινό τοπίο ζόφου: Μια οικολογικά κατεστραμμένη λίμνη. «Στην εποχή μας είναι προφανές· όταν μιλάμε για φυσικό περιβάλλον, μιλάμε για οικολογική καταστροφή με ανθρώπινη υπογραφή. Ετσι κι εδώ, οι δικοί μας κύκνοι κολυμπούν μέσα σε μια πετρελαιοκηλίδα».

Η σκηνοθεσία – Η χορογραφία
Ο Κωνσταντίνος Ρήγος στην πρώτη του κλασικότροπη δουλειά. Κι όμως συμβαίνει. Οπως παραδέχεται και ο ίδιος είναι η πρώτη φορά που η χορογραφία του «φλερτράρει με το νεοκλασικό. Θα την χαρακτήριζα modern neoclassic, μετακλασικό ή post apocalyptic». Ο Ρήγος έχει αποφασίσει κρατήσει μεγάλο μέρος της κλασικής χορογραφίας για να επέμβει με άλλα στιλ και να την αναμορφώσει στην πρώτη, την τρίτη και την τέταρτη πράξη – την τελευταία δε τη χαρακτηρίζει «αποδομημένη». Εκτός από την έμφυτη και γνώριμη περιέργεια του να “πειράζει” τα κλασικά, στη «Λίμνη των κύκνων» υπήρχαν και αντικειμενικοί λόγοι που τον οδήγησαν σε αυτό. «Από την πρώτη στιγμή που ανέλαβα την καλλιτεχνική διεύθυνση του μπαλέτου συνειδητοποίησα πως το δυναμικό έχει ανάγκη να χορέψει και κλασικό ρεπερτόριο. Παρόλα αυτά, η σύνθεση της ομάδας δεν θα άντεχε την πρωτότυπη εκτέλεση που είναι εξαιρετικά απαιτητική. Αλλωστε πιστεύω πως η επιστροφή στο original θα είχε νόημα αν την επιχειρούσε ένας κορυφαίος οργανισμός μπαλέτου, το Royal Ballet του Λονδίνου ή το Μπαλέτο της Οπερας του Παρισιού».

Το ανέβασμα της «Λίμνης των Κύκνων» επαναφέρει το σταθερό πρόβλημα του μπαλέτου της Λυρικής Σκηνής που αφορά στην ανανέωση του δυναμικού της και στην ενεργοποίηση συνταξιοδοτικού προγράμματος ώστε χορευτές από μια ηλικία και πάνω να αποχωρήσουν από το σχήμα. Προς το παρόν, στη «Λίμνη» χορεύουν 50 χορευτές συμπεριλαμβανομένου και 9 σπουδαστές της Σχολή Χορού της Λυρικής Σκηνής.

Η αισθητική ματιά της παράστασης
Η απεικόνιση της οικολογικής καταστροφής δεν μπορεί παρά να χαρακτηρίσει αισθητικά την παράσταση. Ενα εγκαταλελειμένο βενζινάδικο σε μια no man’s land «που παραπέμπει σε αμερικάνικο τοπίο ερήμου» κυριαρχεί στην κεντρική σκηνή της Λυρικής. Βασισμένο σε μια ιδέα του Κωνσταντίνου Ρήγου σε συνεργασία με την αρχιτέκτονα Μαίρη Τσαγγάρη, το σκηνικό καθορίζεται από ένα μαύρο επιδαπέδιο καθρέφτη, τη «Λίμνη των Κύκνων» μολυσμένη από πετρέλαιο. Τα κοστούμια του Γιώργου Σεγρεδάκη σε μαύρους, γκρι και άσπρους τόνους αποδίδουν μια αίσθηση μελλοντολογικής μεγαλοπρέπειας τύπου Mad Max η οποία διακόπτεται από μια ποπ έκρηξη χρώματος κατά την ένθεση των πέντε εθνικών χορών εν μέσω της πρωτότυπης χορογραφίας. «Αυτό θα είναι και η μοναδική στιγμή φωτός που θα διακρίνεται μέσα στο σκοτάδι της λίμνης» παρατηρεί ο Κωνσταντίνος Ρήγος. Στην πλάτη της σκηνής, μια υπερμεγέθης οθόνη εκπέμπει πλάνα από συννεφιασμένους ορίζοντες και ρώσικα logο.