Μαρία Πρωτόπαππα: Η ζωή αντέχεται μόνο μέσα στη γλύκα της αθωότητας μας

Ένα ξανθό κορίτσι με γαλάζιο πουλόβερ και αθλητικά παπούτσια πλησιάζει στο τραπέζι. Ο ήλιος του Νοεμβρίου σχηματίζει λαμπερές σκιές στο πρόσωπο της. Το ξανθό κορίτσι είναι η Μαρία Πρωτόπαππα. Κι αν έχεις να τη δεις μερικούς μήνες, δύσκολα θα την αναγνωρίσεις με την πρώτη. Ασχολούμαι κάμποσα λεπτά με τα μαλλιά της. Η Μαρία – κακώς, όπως παραδέχεται – δεν δίνει προτεραιότητα στην εικόνα της. Δίνει, όμως, σ’ αυτό που εκπέμπει ως ηθοποιός – η, για πολλούς, καλύτερη ηθοποιός της γενιάς της. Αν ακούσει να της το λες, φουσκώνει από περηφάνια για λίγο, πολύ λίγο. Μετά πάλι από την αρχή.

Ανήσυχη καθώς είναι, ψάχνει με ζέση να εμπλουτίσει τα εκφραστικά της εργαλεία. Μελετά τη σωματική στάση διάσημων και άσημων τραγουδιστών, παρακολουθεί μαθήματα χορού της κοιλιάς, συμμετέχει σε σεμινάρια. Και η λίστα μοιάζει να μην έχει τέλος. Αυτό το χειμώνα εφαρμόζει όσα έχει αντλήσει σε δύο ρόλους: Ως «Εμμα Ρέγιες» στη Β’ Σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κεφαλληνίας και ως συμπρωταγωνίστρια του Γιάννου Περλέγκα στο «Να ντύσουμε τους νεκρούς» για το Θέατρο Τέχνης. Παρόλα αυτά, δεν θέλει να παίζει για πάντα.

Επιδιώκεις να ανατρέπεις την εικόνα σου;
Είμαι δειλή σε τέτοιες αποφάσεις και συχνά δεν με νοιάζει κιόλας. Ίσως κακώς, αλλά δεν δίνω προτεραιότητα στην εικόνα. Η τελευταία μου αλλαγή προέκυψε για την παράσταση του «Αγαμέμνονα» όπου χρειαζόμουν μια μάσκα, ήθελα να εκτεθώ ακόμα περισσότερο. Το συζήτησα με μια φίλη μου – γιατί είναι ωραίο να συνομιλείς με ανθρώπους με τους οποίους έχεις ή αποκτάς την ίδια γλώσσα – και μου το πρότεινε. Αποφάσισα με λίγο θράσος, θέλησα να πάω κόντρα στις δικές μου αγκυλώσεις και το έκανα. Βέβαια, το αντιμετώπισα σαν παιχνίδι.

Σου λείπει το θράσος;
Ναι, μου λείπει. Αλλά και πάλι είμαι καλά με μένα. Απλώς που και που καλό είναι να δοκιμάζω και πράγματα γύρω από αυτή την τόλμη που δεν έχω. Εξάλλου, δεν ήταν για κάτι σοβαρό.

Μου λείπει το θράσος

Θα έμπαινες στη διαδικασία μεταμόρφωσης για να υποδυθείς ένα ρόλο;
Εξαρτάται τη μεταμόρφωση. Αρκεί να μην πλήξω το σώμα και την υγεία μου. Παλιότερα, από την αγωνία να είμαι μέσα σε αυτή τη δουλειά, να είμαι χρήσιμη και μάχιμη, ήμουν πολύ πιο πρόθυμη σε τέτοιες υποχωρήσεις∙ πλέον δεν θα ταλαιπωρούσα τον εαυτό μου εύκολα γιατί πιστεύω πως έχει προτεραιότητα η ζωή και να είμαστε καλά και γεροί. Οπότε αν έβρισκα τρόπο να το κάνω για πλάκα ή ανώδυνα θα το έκανα.

Έχεις ακόμα την ίδια αγωνία να είσαι χρήσιμη;
Σε πολύ προσωπικά πράγματα. Στην ιδιωτική μου ζωή, δηλαδή. Στη δουλειά δεν έχω αγωνία πια. Δεν έχω ανασφάλεια να είμαι χρήσιμη γιατί κάνω ό,τι μπορώ. Κι όποιος θέλει παίρνει ό,τι θέλει από αυτό που μπορώ∙ και μέχρι εκεί.

Φέτος, ακολουθείς δύο διαφορετικούς τρόπους δουλειάς: Σε μια πιο μοναχική βάση πάνω στο μονόλογο της «Εμμα Ρέγιες» ενώ σε λίγο επανέρχεσαι στην ομάδα με το «Να ντύσουμε τους γυμνούς». Ποιος τρόπος σε αντιπροσωπεύει περισσότερο;
Μα και στη μοναχική προσπάθεια τελικά δεν ήμουν μόνη μου. Ξεκίνησα δουλεύοντας με την Κίττυ Παϊταζόγλου πάνω στη δραματουργία, έκανα πρόβα στα μάτια της, στη συνέχεια όταν δυσκολεύτηκα λόγω υπερκόπωσης κι έτσι μπήκαν κι άλλοι άνθρωποι – η Μαρία Πανουργιά, ο Σάκης Μπιρμπίλης – στην προσπάθεια για το στήσιμο της παράστασης.

Χρειάζεσαι ανθρώπους για να σε εμπνεύσουν;
Πάντα βρίσκω μοντέλα έμπνευσης. Είτε είναι άνθρωποι που κινούνται γύρω μου, είτε είναι πρόσωπα ζώντα αλλά εκτός του περιβάλλοντος μου είτε άνθρωποι που έχουν πεθάνει. Για παράδειγμα, στην «Εμμα» μελέτησα πολύ τη σκηνική συμπεριφορά της Νίνα Σιμόν που ήταν και πολιτικά δραστήρια. Αλλά δεν την αποκωδικοποίησα με ακρίβεια γιατί η στάση της πήγαζε από πολύ θυμό. Επίσης, παρατήρησα τη στάση σώματος της LP που είναι πολύ γήινη όσο τραγουδάει και παίζει μουσική, ακόμα κι ένα νέο τραγουδιστή από το Καζακστάν. Ψάχνω καλλιτεχνικά ή εκφραστικά πρότυπα στους τραγουδιστές που φροντίζουν να πάρουν πολύ γρήγορα το κοινό μαζί τους στο αυτοτελές ταξίδι του τραγουδιού. Καθοδηγούν τον θεατή τους, είναι σαν να ερμηνεύουν και ταυτόχρονα να κάνουν μοντάζ σε αυτό που εκπέμπουν.

Παλιότερα, από την αγωνία να είμαι μέσα σε αυτή τη δουλειά ήμουν πολύ πιο πρόθυμη σε υποχωρήσεις

Τι θέλεις να προκαλείς στους θεατές σου;
Όχι κάτι συγκεκριμένο. Εξαρτάται από το θέμα μου.

Που σημαίνει πως κάθε φορά είσαι καινούργια;
Όχι, κάθε φορά είμαι η ίδια απλώς αλλάζουν τα θέματα και οι απαιτήσεις που έχουν· τα κίνητρα, τα ερεθίσματα. Τώρα που το σκέφτομαι ίσως με ενδιαφέρει να δημιουργώ νέα συναισθήματα.

Εμπιστεύεσαι τον εαυτό σου;
Σε γενικές γραμμές μου έχω εμπιστοσύνη. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν περνάω στιγμές αυτοαμφισβήτησης. Πολύ συχνά αναρωτιέμαι αν θα με καταλάβουν κι άλλοτε, όταν είμαι πολύ κουρασμένη, έχω την ανάγκη να κρυφτώ και να μην βλέπω άνθρωπο – όπως είμαι τώρα. Ναι, αναρωτιέμαι, όσο κι αν έχω προετοιμαστεί αν θα τα καταφέρω. Ο οργανισμός μου είναι κάτι που δεν μπορώ να ελέγξω. Από την άλλη, σκέφτομαι και ηρεμώ πως δεν κρέμεται η ζωή κάποιου ανθρώπου από τη δική μου προσπάθεια. Στη ζωή συμβαίνουν τα φοβερά· να σε χρειάζονται ή να χρειάζεσαι κάτι.

Κι ενώ λες πως θέλεις να κρυφτείς τελικά πρωταγωνιστείς σε δύο παραστάσεις.
Το βλέπω σαν άσκηση. Με την «Εμμα» ας πούμε αντλώ δύναμη από τον κόσμο για να τη διοχετεύσω ξανά. Μοιάζει με διαλογισμό αυτό που επιχειρώ. Παλαιότερα, είχα κάνει μαθήματα χορού της κοιλιάς και η δασκάλα μας, μας είχε δείξει μια κίνηση με την οποία λαμβάνεις την ενέργεια και την προσοχή του θεατή, την περνάς από το σώμα σου και την παραδίδεις ξανά στους ίδιους. Κάτι με ησυχάζει και με ηρεμεί σε αυτή τη διαδικασία, νιώθω πως δεν χρειάζεται να φορέσω τα καλά μου, να κάνω κάτι επίσημο. Είμαι μια ηθοποιός, “γυμνή” μέσα στην πρωταρχική λειτουργία μου.

Με ενδιαφέρει να πλησιάσω όσα έχω δει κι έχω θαυμάσει

Από την άλλη, σ’ ενδιαφέρει να είσαι εσύ αφορμή έμπνευσης για τους άλλους;
Λίγο παγίδα, αλλά ωραία ερώτηση. Σίγουρα δεν μπορώ να θέσω έναν τέτοιο στόχο. Με ενδιαφέρει όμως, να μπορέσω κάπως να πλησιάσω όσα έχω δει κι έχω θαυμάσει∙ κι αν οι άνθρωποι γύρω μου αναγνωρίζουν κομμάτια από αυτά και τους είναι χρήσιμα, να τα αφομοιώσουν. Ναι, νομίζω πως αυτός είναι ένας στόχος μου. Γιατί στο τέλος όλης αυτής της προσπάθειας, θέλω παρέα. Δεν μπορείς να επιχειρήσεις αυτό το παιχνίδι φαντασίας στο θέατρο, αυτή την παραμυθία, χωρίς παρέα. Οπότε αν εσύ εμπνεύσεις κάποιον, η έμπνευση θα κυλήσει από άνθρωπο σε άνθρωπο και όλοι μαζί θα μπούμε σε μια σφαίρα δημιουργίας που δεν είναι αυτή η μηχανιστική πραγματικότητα – η οποία νομίζουμε ότι είναι η μοναδική που υπάρχει. Γι’ αυτό άλλωστε κάνω θέατρο: Θέλω παρέα σ’ αυτό το παράλληλο σύμπαν.

Θυμάσαι ακόμα το λόγο που σε έφερε στο θέατρο;
Είναι το ίδιο ακριβώς πράγμα: Η σφαίρα δημιουργίας που έχει μέσα της φυσική και γήινη ενέργεια και την οποία δεν έβρισκα στον κόσμο των ενηλίκων. Αισθανόμουν, δηλαδή, ότι προκειμένου να μην επικοινωνήσω στερεοτυπικά αλλά με τον τρόπο που όλοι εν δυνάμει έχουμε, έπρεπε να πάω σε αυτή την περιοχή.

Που σημαίνει πως διατηρείς την αθωότητα σου…
Ναι. Και μάλιστα, περνώντας τα χρόνια, δυναμώνει ακόμα περισσότερο και νιώθω πολύ πιο ασφαλής εκεί μέσα. Βρίσκω παρηγοριά μέσα στην αθωότητα μου και είναι μεγάλη θεραπεία – πέρα από το θέατρο. Η ζωή αντέχεται μόνο μέσα στη γλύκα της αθωότητας μας.

Οι ανησυχίες σου για τα πράγματα σε φέρνουν πιο κοντά στους άλλους ή σε απομακρύνουν από αυτούς;
Η αλήθεια είναι πως δεν είμαι η ψυχή της παρέας ή ένα παιδί που φτιάχτηκε για να υπάρχει μέσα στην ομάδα. Στις φάσεις που χρειάστηκε να οδηγήσω μια ομάδα ένιωθα… Βούδας∙ να πλημμυρίζω από γαλήνη κι αγάπη χωρίς να έχω κανένα άγχος. Και ένιωθα – για πρώτη φορά στη ζωή μου – τρομερή αποδοχή για τους άλλους. Με θαύμαζα για τη γενναιοδωρία μου! Από εκεί και πέρα, δυσκολεύομαι στις μεγάλες ομάδες. Θέλεις γιατί δεν μπορώ να προσαρμοστώ εύκολα; Γιατί δεν μπορώ να λειτουργήσω σε πολλά δεδομένα μαζί; Έχω μια δυσκολία.

Η επανασύνδεση με το Γιάννο Περλέγκα αποτελεί εξαίρεση στον κανόνα;
Δεν έγινε επανασύνδεση γιατί η συνεργασία και η φιλία μας δεν έχασε ούτε μια μέρα. Έχουμε συνεργαστεί πολλές φορές, έχουμε αφήσει κάποια σχέδια σε αναμονή, κάποτε κρατήσαμε ένα διάστημα απόσταση. Όμως τώρα, έχοντας κάνει άλματα στη ζωή μας – γιατί κι εγώ και ο Γιάννος αλλάξαμε σε πάρα πολλά – έχουμε ηρεμήσει και το απολαμβάνουμε. Διακρίνω στο Γιάννο την αγάπη που έχει μέσα του και για τους ανθρώπους και για την τέχνη του. Πίστευα πάντα στο Γιάννο και διεκδικώ ένα κομματάκι για όσα κάνει μέχρι τώρα, γιατί τον ενθάρρυνα πολύ. Πάντα του έλεγα να κάνει αυτό που είναι και να το κάνει μόνος του. Και βλέποντας τον ν’ ανθίζει και να στέκεται – γνωρίζοντας την ευαισθησία, την ανθρωπιά του και την ενσυναίσθηση του – νιώθω ότι αυτό το πράγμα λείπει. Ο Γιάννος μου θυμίζει τους παλιούς θεατρανθρώπους. Γιατί, δυστυχώς, έχουμε μπει σε έναν πολύ εγκεφαλικό τρόπο εργασίας που ρίχνει την πνευματικότητα και τη ζεστασιά για τα πράγματα.

Έχω ηρεμήσει σε σχέση με το πως βλέπω τους ανθρώπους. Δεν τους κρίνω, δεν με εμποδίζουν. Κι έτσι απολαμβάνω περισσότερο όσα έχω

Εσύ τι άλματα έχεις κάνει;
Έχω γαληνέψει· έχω αποδεχτεί κάποια πράγματα. Έχω αποδεχτεί τον εαυτό μου με τα καλά του και στραβά του, έχω ηρεμήσει σε σχέση με το πως βλέπω τους ανθρώπους. Δεν θέλω να είναι καλύτεροι, δεν τους κρίνω, δεν με εμποδίζουν, δεν με ενοχλούν. Κι έτσι απολαμβάνω περισσότερο όσα έχω. Είναι μια διαδικασία συμφιλίωσης αυτή.

Έχεις γίνεις αυτό που είσαι – όπως παρότρυνες και το Γιάννο Περλέγκα;
Σαφώς υπάρχουν πράγματα που έχω αφήσει πίσω μου ανεπιστρεπτί και δεν λυπάμαι γι’ αυτά. Φυσικά, θα ήθελα να ζω πιο ήρεμα, να έχω περισσότερο χρόνο, να κάνω καλύτερες επαγγελματικές επιλογές, ίσως και να αλλάξω δουλειά – χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα εγκαταλείψω εντελώς την τέχνη. Θα ήθελα, ας πούμε, να μεταφέρω ότι έχω καταλάβει σε νεότερα παιδιά. Αλλά εκεί μπαίνουν άλλοι παράγοντες όπως ο βιοπορισμός.

Δηλαδή, σκέφτεσαι τον εαυτό σου εκτός σκηνής;
Μακάρι να μην χρειαζόταν να παίζω κάθε μέρα, θέλω – δεν θέλω, αντέχω – δεν αντέχω, μ’ αρέσει – δεν μ’ αρέσει· όχι, αυτό δεν μπορώ να το ευχηθώ ούτε στον εχθρό μου. Είναι σαν να έχεις φίλους κάθε μέρα στο σπίτι ή να κάνεις κάθε μέρα πάρτι. Και τουλάχιστον έχω ανάγκη περισσότερο χρόνο για να εστιάζω σε όσα μου αρέσουν πραγματικά κι όχι μόνο για να ζω από αυτά. Ήδη υπάρχουν στιγμές που κουράζομαι, που αγανακτώ.

Και που τοποθετείς τον εαυτό σου αυτές τις στιγμές;
Προσπαθώ να απομονώνομαι και να βλέπω την καλή πλευρά των πραγμάτων. Και να ασχολούμαι με ένα σωρό άλλα, τα οποία δεν προλαβαίνω: Να διαβάζω παιδαγωγικά και ιατρικά βιβλία, να παρακολουθώ σεμινάρια γύρω από κάποιες επιστήμες που με ενδιαφέρουν. Στην πραγματικότητα είμαι τεμπέλα, είμαι αργή, θέλω η μέρα μου να είναι λάου – λάου∙ δεν θέλω να ζω μέσα στην υστερία.

Σε αγχώνει, σε φορτίζει ο χαρακτηρισμός «η καλύτερη ηθοποιός της γενιάς της» – που σου έχει αποδοθεί ουκ ολίγες φορές;
Γιατί να κάνουμε διακρίσεις στο φύλο και στη γενιά; Υπάρχουν τόσοι υπέροχοι καλλιτέχνες που με εντυπωσιάζουν βαθύτατα. Όταν μου το λένε αυτό συνήθως το πρώτο πράγμα που απαντώ είναι «έχετε δει τις υπόλοιπες;».

Αποποιείσαι το σχόλιο λοιπόν;
Όχι βέβαια. Φουσκώνω από χαρά για κάτι δευτερόλεπτα. Γιατί τι θα μπορούσα να το κάνω; Ισως μόνο να το ανακαλέσω κάποιες στιγμές που νιώθω σαν πατημένη τσίχλα – το οποίο που συμβαίνει συχνά – για να πάρω δύναμη.

Μακάρι να μην χρειαζόταν να παίζω κάθε μέρα, θέλω – δεν θέλω, αντέχω – δεν αντέχω, μ’ αρέσει – δεν μ’ αρέσει

Υποδύεσαι δύο αντιφατικά πλάσματα φέτος: Η Εμμα Ρέγιες είναι ένα πλάσμα που καλπάζει προς την ελευθερία ενώ η Ερσίλια, η ηρωίδα του Πιραντέλο είναι ένα κορίτσι που σκλαβώνεται στα δεσμά των άλλων. Προς τα που ρέπεις, τι σου είναι πιο κοντινό;
Η βάση μου είναι η προσαρμογή. Όμως, προσπαθώ και στρέφομαι προς το δρόμο που χάραξε η Ρέγιες: Σε αναλαμπές και μικρές βουτιές ελευθερίας. Εξάλλου, δεν ξέρω πως είναι η απόλυτη ελευθερία.

Έχεις δοκιμάσει κάποια μεγάλη απόδραση προς την ελευθερία μέχρι τώρα;
Δεν έχω κάνει κάτι θεαματικό, όχι. Γιατί είμαι πολύ επιρρεπής σε συναισθηματικούς εκβιασμούς, μου είναι πολύ δύσκολο να εγκαταλείπω πρόσωπα και καταστάσεις που αγαπάω. Ας πούμε με την οικογένεια μου με την οποία είμαι ψυχικά δεμένη, όσες αλλαγές κι αν έχω κάνει στη ζωή μου, όσα βήματα ανεξαρτησίας, ποτέ δεν φεύγω από την αγάπη τους. Είναι το κέντρο μου.

Κι ας υποθέσουμε πως έφευγες ένα ταξίδι απ όλους και όλα, για που;
Δεν θέλω μεγάλη περιπέτεια αλλά θα ήθελα πολύ να ζήσω ένα χειμώνα σε κάποιο νησί.

Γενικά επιζητάς την περιπέτεια;
Εξαρτάται από την εποχή.

Το ίδιο ισχύει και για τις συναισθηματικές περιπέτειες;
Αυτές τις θέλω! Αλλά όχι με μεγάλη ζέση γιατί δεν θέλω ακροβατικές συναισθηματικές περιπέτειες. Είμαι ήσυχη, είμαι χορτασμένη και είμαι καλά.