Ποια είσαι, Κριστιάν Ζαταΐ;

Μέχρι και τέσσερα χρόνια πριν, ήταν άγνωστη στο γαλλικό θεατρόφιλο κοινό αλλά σήμερα αποσπά διθυραμβικά σχόλια από την Monde και την Liberation. Συνεργάζεται με το Odeon, την Comedie Française, τα μεγαλύτερα θέατρα της χώρας, συγκεντρώνει βραβεία και συμμετέχει σε σημαντικά φεστιβάλ στην Ευρώπη και την Αμερική. Η Βραζιλιάνα Κριστιάν Ζαταΐ (Christiane Zatahy) και νέα αγαπημένη της γαλλικής σκηνής, εμφανίζεται για πρώτη φορά ενώπιον του αθηναϊκού κοινού ως φιλοξενούμενη της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση με το «Ithaca» μια, ελληνικών χρωμάτων, παραγωγή για την οδύσσεια των απάτριδων.

• Brazil, where hearts were entertaining June… Εκεί – για την ακρίβεια στο Ρίο ντε Τζανέϊρο – γεννιέται στα 1968 η Κριστιάν Ζαταΐ, που από την εφηβεία της εκδηλώνει την αγάπη της για τον κινηματογράφο. «Καταβροχθίζω όσα βλέπω» λέει χαρακτηριστικά κι έχει την ενθάρρυνση της οικογένειάς της. Ωστόσο, η καριέρα κινηματογραφίστριας στη Βραζιλία αποδεικνύεται αρκετά φιλόδοξος στόχος. Η Ζαταΐ – ακόρεστη καθώς είναι και για γνώση – σπουδάζει θέατρο, δημοσιογραφία κάνει μεταπτυχιακό στην Τέχνη και τη Φιλοσοφία και στρέφει τα όνειρά της προς τη συγγραφή. Τελικά την κερδίζει το θέατρο αφού, όπως λέει, «ο κινηματογράφος παραμένει το καταφύγιό μου, αλλά το θέατρο είναι το σπίτι μου».
• Παρά τις δυσκολίες, ο κινηματογράφος μπαίνει στο βιογραφικό της με θριαμβευτικό τρόπο. Είναι 2008 και το «The lack that move us» βγαίνει στις αίθουσες της Βραζιλίας όπου μένει για 12 εβδομάδες – κάτι απρόσμενο για μια πειραματική ταινία. Πέντε ηθοποιοί συναντιούνται παραμονή Χριστουγέννων και, εν αναμονή μιας απροσδιόριστης άφιξης, μιλούν για την προσωπική τους ζωή και τα μυστικά τους. Μείγμα μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, η ταινία γυρίζεται σαν μαραθώνιος μέσα σε 13 (αδιάλλειπτες) ώρες από τρεις φορητές κάμερες για να διακριθεί σε πολλά εθνικά φεστιβάλ.

_{Η Κριστιάν Ζαταΐ ανεβάζει τον «Κανόνα του παιχνιδιού» του Ζαν Ρενουάρ στο Odeon Theatre de l’ Europe.} 

• Επίσημα η καλλιτεχνική της δραστηριότητα ξεκινά πέντε χρόνια νωρίτερα, το 2003. Γράφει το «Conjugado» (σημαίνει συνδυασμός στα πορτογαλικά), έργο που ερευνά τη μοναξιά στα μεγάλα αστικά κέντρα με ηρωϊδες σύγχρονες γυναίκες της Βραζιλίας. Από την αρχή, ο κινηματογράφος αποτελεί θεμέλια λίθο της προβληματικής της, αφού η Ζαταΐ κινηματογραφεί το υλικό της προκειμένου να το εκθέσει στη σκηνή σαν εικαστική εγκατάσταση. Είναι φανερά επηρεασμένη από τη μέθοδο της Βρετανίδας σταρ της σκηνοθεσίας, Κέιτι Μίτσελ.
• Σύντομα η προσωπική της γλώσσα παίρνει μορφή και σχήμα. Η έρευνά της περιστρέφεται γύρω από τα όρια που σπρώχνουν τη θεατρική σκηνή σε νέες διαλεκτικές. Μελετά τη σχέση ηθοποιού και χαρακτήρα, πραγματικότητας και φαντασίας, της σκηνής και του κοινού, του θεάτρου και των audiovisual μέσων, των μεγάλων ιστορικών γεγονότων και της καθημερινότητας. Σκοπός της να προτείνει νέους τρόπους πρόσληψης – τόσο αισθητικούς, όσο και πολιτικούς – με τους οποίους οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο, τους άλλους και τους εαυτούς τους.

_{Πλάνο από τη «Julia» την πρώτη μεγάλη ευρωπαϊκή σκηνοθεσία της Ζαταΐ.}

• Πτήση για Λονδίνο. Η πρώτη της απόπειρα να βγει εκτός των συνόρων της πατρίδας της έρχεται με το «In the comfort of your home». Η πολυμεσική της διάλεκτος είναι κι εδώ έκδηλη: Τριάντα Βραζιλιάνοι ηθοποιοί καταλαμβάνουν λονδρέζικες κατοικίες, δημιουργώντας ισάριθμους χώρους περφόρμανς. Το εγχείρημα περιλαμβάνεται στην Πολιτιστική Ολυμπιάδα του 2012, όταν το Λονδίνο φιλοξενεί την κορυφαία αθλητική διοργάνωση.
• Η ευρωπαϊκή πορεία έχει μόλις ξεκινήσει. Η ματιά της Κριστιάν Ζαταΐ στην «Miss Julie» του Στρίντμπεργκ προκύπτει από μια όσμωση κινηματογράφισης και θεατρικής δράσης: Σε κάθε παράσταση καταγράφεται ένα καινούργιο οπτικό υλικό το οποίο μιξάρεται με ήδη κινηματογραφημένα πλάνα. Το κείμενο του Στρίντμπεργκ δεν αποδομείται, ωστόσο, η παρουσία της κάμερας και οι αναφορές στο κοινωνικο-πολιτικό περιβάλλον της Βραζιλίας προσγειώνουν το κλασικό στο σήμερα. Η παράσταση κάνει πρεμιέρα σε θέατρο του Σάο Πάολο το 2011 αλλά ταξιδεύει σε φεστιβάλ και διοργανώσεις της Βόρειας Αμερικής και φυσικά της Ευρώπης: Από το Παρίσι και το Ρότερνταμ, ως τη Βιέννη, τη Βενετία και τη Μαδρίτη.

_{Με το «Ithaca» που πρωοεμφανίζεται στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.}

• Η «Julia» ανοίγει τον κύκλο των κλασικών για την Κριστιάν Ζαταΐ. Μετά τον Στρίντμπεργκ, θ’ ακολουθήσει ο Τσέχωφ και ο Σαίξπηρ, συστήνωντας μια αναθεωρητική, προς το κλασικό, τριλογία. Η εξέχουσα στιγμή ανάμεσα τους θα είναι η προσαρμογή των «Τριών αδελφών» όπου η σκηνοθέτις δεν αφήνει τη Μόσχα στο φανταστικό των τσεχωφικών ηρωϊδων αλλά τις οδηγεί εκεί και παρακολουθεί το πως συμπεριφέρονται κάνοντας το άλμα προς το άγνωστο. Σε μια προσπάθεια να ερευνήσει την ανάγκη αλλαγής του ατόμου, η Ζαταϊ εισάγει στο έργο και μαρτυρίες προσφύγων που ονειρεύονται κι αυτοί μια καλύτερη ζωή. Με τον τίτλο «What if they went to Moscow», η παράσταση εγκαινιάζει τη σχέση της με το γαλλικό κοινό καθώς φιλοξενείται για τρεις εβδομάδες στο Colline σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία.
• Αγαπημένη πλέον του γαλλικού κοινού, συνεργάζεται με τις μεγαλύτερες θεατρικές σκηνές της χώρας. Η Comedie Française την προσκαλεί το 2017 να σκηνοθετήσει το, εμβληματικό για την εγχώρια εργογραφία, «Κανόνα του παιχνιδιού» του Ζαν Ρενουάρ, ενώ ένα χρόνο αργότερα συνεργάζεται με το Odeon Theatre de l’ Europe όπου παρουσιάζει το πρώτο μέρος του διπτύχου «Our odyssey», «Ithaca», βασισμένο στην «Οδύσσεια» του Ομήρου. Η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση είναι συμπαραγωγός του Odeon στη συγκεκριμένη παραγωγή.

• Bασισμένο στο σπουδαιότερο έπος όλων των εποχών, το «Ithaca» σταθμεύει στο φυσικό του τόπο. Η περιπέτεια του Οδυσσέα, η αναμονή της Πηνελόπης τροφοδοτούν ένα υβρίδιο εμπνευσμένο τόσο από τον αρχαίο μύθο όσο και από συνεντεύξεις προσφύγων που ορίζουν με τη σειρά τους την έννοια της πατρίδας. Έξι μήνες μετά τη μεγάλη του πρεμιέρα στο Παρίσι, το υδάτινο σύμπαν του «Ithaca» εκβάλει στη σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, ως ένα ακόμα ευφάνταστο σύμπλεγμα σκηνικής δράσης και κινηματογραφικής καταγραφής. Θα είναι το πρώτο μέρος του δίπτυχου «Our Odyssey» που αναμένεται την Ανοιξη του 2019.