Στην πρόβα: «Χριστουγεννιάτικη Ιστορία» στο Εθνικό Θέατρο – Σκρουτζ μετά μουσικής

Στην πλατεία του Rex έχει πιάσει χειμώνας. Δεν είναι μόνο η «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» του Ντίκενς που σε βάζει στο ίδιο mood αλλά και οι εσωτερικές θερμοκρασιακές συνθήκες που επικρατούν στην άδεια και αχανή αίθουσα. Απαντες έχουν επιστρατεύσει πουλόβερ και κασκόλ όταν δεν βρίσκονται στη σκηνή για να χορέψουν,να τραγουδήσουν και να αφηγηθούν την πιο τρυφερή χριστουγενιάτικη ιστορία. Κι αν κανείς δεν πιστεύει στα Χριστούγεννα λυγίζει στην ικετευτική φωνή του Αλέξανδρου Μυλωνά που λέει «Είναι ένα χριστουγεννιάτικο δώρο! Δεν μπορείς ν’ αρνηθείς ένα χριστουγενιάτικο δώρο». Γιατί δώρο μοιάζει να είναι η νέα παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου, η πρώτη εποχική παραγωγή που θεσπίζει και απευθύνεται σε όλη την οικογένεια και στον καθένα που είναι έτοιμος να πιστέψει ότι «δεν είναι τίποτα που δεν αλλάζει, τίποτα που δεν μπορείς. Κι αν είναι δύσκολο και σε τρομάζει, όλα γίνονται και θα το δεις». 

_{Ευαγγελία Καρακατσάνη, Χρήστος Στέργιογλου, Παναγιώτης Παναγόπουλος και Χριστίνα Μαξούρη.}

Γεύση από πρόβα

«We wish a merry Christmas» τραγουδούν με κέφι τέσσερις χορωδοί που έχουν ανέβει στη σκηνή του Rex και η ομάδα της «Χριστουγεννιάτικης Ιστορίας» βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη. O συνθέτης Θοδωρής Οικονόμου κάθεται στο πιάνο, ο σκηνοθέτης Γιάννης Μόσχος καθοδηγεί με ενδελέχεια τη σκηνή συμφιλίωσης μεταξύ του Σκρουτζ (Αλέξανδρου Μυλωνά) και της Μπελ (Αλίκης Αλεξανδράκη), η χορογράφος Ζωή Χατζηαντωνίου αναζητά μαζί με τους πρωταγωνιστές «ένα σχέδιο κυκλοφορίας» των πρωταγωνιστών και ο αφηγητής της παράστασης Λαέρτης Μαλκότσης να περιγράφει γλαφυρά την ψυχική μεταμόρφωση του σφιχτοχέρη Εμπενέζερ: «Ξαφνικά ανακάλυπτε πράγματα που ποτέ πριν δεν είχε προσέξει. Ποτέ δεν φανταζόταν πως κρύβεται η χαρά σε πράγματα ασήμαντα σε πράγματα μικρά· ένισε τα Χριστούγεννα ολόγυρα του και αισθάνθηκε πως ποτέ κανείς δεν αγάπησε τα Χριστούγεννα όπως αυτός». Και η σκηνή συνεχίζει να περιστρέφεται συμβολίζοντας, τρόπον τινά, πως όλα και όλοι μπορούν να μετακινηθούν.

_{Λαέρτης Μαλκότσης, Κώστας Βασαρδάνης.} 

Το έργο

Το μυθιστόρημα του Καρόλου Ντίκενς γραμμένο στα μέσα του 19ου αιώνα, που έκανε θραύση στο αναγνωστικό κοινό της εποχής του κι έμεινε αγέραστο στις δεκατίες που ακολούθησαν, παραλαμβάνει ο Γιάννης Μόσχος. Βασισμένος στη διασκευή που ο Τζακ Θορν έκανε για το βρετανικό Old Vic επεξεργάζεται εκ νέου το έργο (αναφορικά με τη δομή, τα πρόσωπα, τις σκηνές) και το οδηγεί – με τη συνδρομή του συνθέτη Θοδωρή Οικονόμου – σε μια μιούζικαλ διάσταση.

«Κάθε νέα διασκευή είναι απότοκη των ανθρώπων που την φτιάχνουν» λέει ο σκηνοθέτης – μονολότι η αξία του κειμένου παραμένει άφθαρτη και εξηγεί το γιατί: «Είναι ένα κείμενο στοχασμού για τις πράξεις του καθενός μας. Η ιστορία του Εμπενέζερ Σκρουτζ είναι η μαγική διαδρομή συνειδητοποίησης ενός ανθρώπου για ό,τι έχει πράξει στη ζωή του, τι έχει καταφέρει, ποιους έχει πληγώσει και σε τι μέλλον τον οδηγούν όλα αυτά. Αναγκάζεται, λοιπόν, να κάνει ένα βαθύ απολογισμό στο παρόν του, να κοιτάξει μέσα στον εαυτό του».

Ο εργατικός, εύπορος μα τσιγγούνης και ακοινώνητος Σκρουτζ δέχεται, παραμονή των Χριστουγέννων, μια σειρά από απρόσμενες επισκέψεις. Το φάντασμα του νεκρού συνεργάτη του Τζέικομπ Μάρλεϊ καθώς και τρία, ακόμα, φαντάσματα του υποδεικνύουν τα λάθη που έχει διαπράξει και τον καλούν να αναθεωρήσει πριν είναι πολύ αργά.

_{Ο σκηνοθέτης Γιάννης Μόσχος.}

Αυτός ο συνδυασμός ρεαλισμού, φαντασίας, μεταφυσικής συμπυκνωμένα κάτω από ένα παραμυθιακό πέπλο καθιστούν ιδιαίτερα γοητευτικό το υλικό για την ομάδα των ηθοποιών που το διαχειρίζεται. «Δεν συγκινούμαι εύκολα κι όμως αυτό είναι ένα βαθιά συγκινητικό έργο. Είναι αδύνατον να μη σε αγγίξει, να μη σε πάρει μαζί του, η αφήγηση είναι πολύ δυνατή – φοβερής σύλληψης» παρατηρεί ο Αλέξανδρος Μυλωνάς από το ρόλο του βασικού ήρωα.

Ο Χρήστος Στέργιογλου εντοπίζεται τη δύναμη του έργου σε αυτό το «θαύμα της αλλαγής» που ευαγγελίζεται ο Ντίκενς. «Οι άνθρωποι μένουμε πολλές φορές αγγιστρωμένοι σε ηλιθιότητες, σε ανούσιες συνήθειες· και μόνο όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με το θάνατο ξανασκεφτόμαστε το πως αξίζει να ζούμε».

Ταυτισμένο με την παραμυθιακή του διάσταση, με το απίστευτο της αλλαγής που τελικά συμβαίνει, το έργο για αιώνες απευθυνόταν περισσότερο στο παιδικό κοινό. Κι όμως, όπως σημειώνει, η Αλίκη Αλεξανδράκη, «ο Ντίκενς ήθελε να καυτηριάσει σοβαρά ζητήματα, όπως την κοινωνική αδικία. Μιλάει για σκληρά πράγματα, δεν στόχευε να απευθυνθεί στα παιδιά».

_{Χρήστος Στέργιογλου.}

Παρόλα αυτά, η Χριστίνα Μαξούρη – υποδυόμενη το φάντασμα των περασμένων Χριστουγέννων – συνδέει το έργο με την παιδική φύση. «Τα παιδιά πιστεύουν στους μύθους. Και πιστεύουν πως τα παραμύθια είναι εφικτά, Ισως αν είχαμε κι εμείς οι ενήλικες κάτι από αυτή την, καλώς εννοούμενη ευπιστία, ο κόσμος να ήταν διαφορετικός». Σαφώς, η ανθεκτικότητα του μύθου του Σκρουτζ στο χρόνο αποδεικνύει αυτήν την κρυμμένη ανάγκη, να πιστέψουμε στο καλό έστω και ως προϊόν μετάνοιας. «Μα δεν είναι φοβερό;» συνηγορεί ο Χρήστος Στέργιογλου. «Ολοι ξέρουμε την πλοκή και την εξέλιξη της ιστορίας μα πάντα θέλουμε να την ξαναδούμε. Ακριβώς γιατί κάτι θέλουμε να μας υπενθυμίσει».

_{Αλίκη Αλεξανδράκη.}

Οι ήρωες – Οι ηθοποιοί

Πλάσματα της μεταφυσικής σφαίρας συγχρωτίζονται με “κανονικούς” ήρωες και όλοι μαζί καταθέτουν μια μεγάλη αλήθεια για τη ζωή. Ο σύνθετος κόσμος των ηρώων της «Χριστουγεννιάτικης ιστορίας» κάνει ακόμα πιο απαιτητική αλλά και γοητευτική την υπόδηση τους.

Κι έτσι παρά την εξοικείωση με την ιστορία και τους διάσημους ήρωες που τροφοδότησαν ακόμα και κόμικ του Μίκυ Μάους (είναι γνωστό πως ο δισεκατομμυριούχος πάπιος Σκρουτζ αντλεί από τα πάθη του Εμπενέζερ) η πρόκληση είναι πάντα μεγάλη. Ο Αλέξανδρος Μυλωνάς θεωρεί πως η λέξη κλειδί είναι η ταύτιση. «Ο μόνος αρνητικός ήρωας του κειμένου είναι ο ήρωας μου, ο Εμπενέζερ Σκρουτζ. Αλλά είναι αδύνατον να μην ταυτιστούμε μαζί του γιατί όλοι έχουμε κάνει πολλές ανοησίες στη ζωή μας· όλοι κάποτε δεν έχουμε φερθεί εντάξει. Είναι σπάνιο, δηλαδή, οι θεατές να νιώσουν εγγύτητα με έναν κακό χαρακτήρα. Να που εδώ συμβαίνει».

_{Αλέξανδρος Μυλωνάς.}

Για όλους τους ήρωες βεβαίως, κάτω από την επιφάνεια του μύθου, κρύβεται μια σκληρότητα. Με εξαίρεση το Σκρουτζ, οι περισσότεροι χαρακτήρες είναι αντιμέτωποι με συνθήκες ακραίας φτώχειας. Αλλωστε, ο Ντίκενς γράφει το έργο εμπνευσμένος από τη δυσβάσταχτη πραγματικότητα της βικτωριανής Αγγλίας, που έχει παρασύρει και τον ίδιο σε μια εξαιρετικά δύσκολη οικονομική κατάσταση. Ακόμα και τα πνεύματα, τα φανταστικά όντα της πλοκής είναι φορείς της ίδιας αίσθησης. «Είναι κι αυτά σκληρά πλάσματα. Μόνο στο τέλος μαλακώνουν στα μάτια μας γιατί οδηγούν προς την ελπίδα» λέει η Χριστίνα Μαξούρη.

Κάθε ήρωας εμφανίζεται στη σκηνή με αυτό το βάρος. Και τούτη είναι μια ακόμα δυσκολία για τους ηθοποιούς που καλούνται σε πολύ σύντομες και περιεκτικές σκηνές να δώσουν πληροφορίες για το παρελθόν και τα χαρακτηριστικά του ρόλου τους. «Δεν αρκεί να μπαίνουμε στη σκηνή με την αίσθηση της στιγμής· πρέπει να κουβαλάμε μαζί μας» συνηγορεί και ο Κώστας Βασαρδάνης που υποδύεται, μεταξύ άλλων, το ρόλο του Μπομπ Κράτσιτ.

_{Κώστας Βασαρδάνης.}

Η σκηνοθεσία

Δεκαέξι ηθοποιοί, τέσσερις χορωδοί, πέντε μουσικοί επί σκηνής. Και μόνο τα παραπάνω στατιστιστικά της «Χριστουγεννιάτικης Ιστορίας» του Rex την καθιστούν ως την πιο απαιτητική σκηνοθεσία στο βιογραφικό του Γιάννη Μόσχου μέχρι τώρα. Ο ίδιος προτιμά να κάνει λόγο για «την πιο σύνθετη κατασκευή με τα πιο πολλά ζητούμενα αφού πέρα από το συντονισμό του θιάσου έχει σημασία να δουλέψουμε πολύ καλά την κίνηση, τη συνύπαρξη με το μουσικό σύμπαν, και τα τραγούδια της παράστασης. Είναι ένα σύστημα που θέλει χρόνο για να τελειοπηθεί». Προτεραιότητα του, σε κάθε περίπτωση, το επίτευγμα «της συγκίνησης. Ολοι δουλεύουμε γι’ αυτό: Να συνομιλήσουμε με τον αθώο μας ευατό, να αισθανθούμε. Και φυσικά να ανασύρουμε το μαγικό αίσθημα του παραμυθιού».

_{Ο συνθέτης Θοδωρής Οικονόμου.}

Η μουσική

Η μουσική είναι το πολυτιμότερο εργαλείο για να ξεκλειδώσει το συναίσθημα. «Στην εποχή μας λείπει η συγκίνηση και η μουσική είναι το στοιχείο εκείνο που πετάει σαν τόξο και πιάνει το συναίσθημα στον αέρα» επισημαίνει ο συνθέτης της παράστασης, Θοδωρής Οικονόμου που έγραψε, κατά παραγγελία, ένα πρωτότυπο μουσικό έργο για να επενδύσει την «Χριστουγεννιάτικη ιστορία». Η παράσταση ρέπει, λοιπόν, προς τη δομή ενός μιούζικαλ αφού η πρόζα έχει ισότιμη σχέση με το λόγο και σχεδόν το παρακολουθεί. «Είναι μιούζικαλ μεν αλλά όχι με τον κλασικό τρόπο. Είναι πιο ακριβές αν μιλήσουμε για ένα εξωστρεφές μουσικό θέατρο. Η πρόζα γλιστράει προς το τραγούδι και το αντίστροφο» ξεκαθαρίζει ο Γιάννης Μόσχος.

Ο Θοδωρής Οικονόμου συνέθεσε 20 τραγούδια «20 φωτεινές στιγμές» όπως τα χαρακτηρίζει. Το καθένα αποδίδεται και σ’ έναν ήρωα «και σ’ ένα φανταστικό casting αφού έχουμε γερούς ηθοποιούς που τραγουδούν και παίζουν ή τραγουδούν παίζοντας». Το ύφος της σύνθεσης του αντλεί από όλα τις καθιερωμένες σχολές του είδους: Το ρομαντισμό του αγγλικού μιούζικαλ, το μυστήριο του γερμανικού καμπαρέ, τη λάμψη του αμερικανικού μιούζικαλ κι αυτό σε ένα σκοτεινό φόντο που φωτίζεται από τη συγκίνηση. «Εννοείται ότι το αποτέλεσμα κορυφώνεται σε μια διασκεδαστική κατάσταση» συμπληρώνει ο συνθέτης. «Πρωτίστως θέλουμε να παραμυθιαστούμε, να φηλαφίσουμε την καλή μας πλευρά – κι εδώ έχουμε ως υλικό ένα από τα ωραία παραμύθια του κόσμου για να το καταφέρουμε».

Η αισθητική της παράστασης

Η περιστροφική σκηνή του Rex έχει πάρει μπροστά που σημαίνει πως η ροή της παράστασης θα είναι κυκλική κι αυτό θα βασίζεται σε μια θαυμάσια κεντρική ιδέα που υλοποιεί η σκηνογράφος και σχεδιάστρια κοστουμιών Τίνα Τζόκα σε συνεργασία με τους φωτισμούς του Λευτέρη Παυλόπουλου. Το σύμπαν του Σκρουτζ θα ζωντανέψει σαν ένα ατμοσφαιρικό καρουζέλ πόλης ή καλύτερα σαν τις μαγικές διακοσμητικές γυάλινες χιονόμπαλες που κλείνουν μέσα τους έναν ολόκληρο χριστουγεννιάτικο κόσμο.