Δημήτρης Λάλος: Δεν μπορώ να με φανταστώ χωρίς το δικό μου θέατρο

Από το laptop ακούγεται η φωνή του Sivert Hoyem, τo «Again» των Archive και το «No Surprises» των Radiohead. Το πρωϊνό είναι κρύο και συννεφιασμένο κι όλα ταιριάζουν σχεδόν ιδανικά μεταξύ τους. Η σπιτική ζεστασιά που εκπέμπει κάτω από τους πέτρινους τοίχους του Tempus Verum δεν ξενίζει καθόλου, αφού για τον Δημήτρη Λάλο το θέατρο είναι κάτι σαν σπίτι.

Έχοντας συμπληρώσει δύο χρόνια από την ανάληψη καθηκόντων στη νέα του σκηνή και στον Κεραμεικό, εξακολουθεί να είναι το ίδιο αφοσιωμένος στο σκοπό του. «Δεν έχω μετακινηθεί καθόλου από την προσπάθειά μου να λειτουργήσει και να εξελιχθεί αυτό το θέατρο. Είμαι πάρα πολύ εδώ» λέει καθώς πίσω του, στο διάδρομο, περνούν αθόρυβα η Βάσω Καβαλιεράτου, ο Θανάσης Δόβρης, ο Συμεών Τσακίρης και ο Μιχάλης Βρεττός οι πρωταγωνιστές της νέας παράστασης που σκηνοθετεί «O Άσχημος».

Σκηνοθέτης, ηθοποιός, θιασάρχης – που δεν φοβάται να αρθρώσει την παρεξηγημένη λέξη – αλλά και γενικών καθηκόντων από τα πρώτα του βήματα στο θέατρο, 20 χρόνια πριν, ο Λάλος παραδέχεται πως όλα αυτά συμβαίνουν γιατί «το θέατρο δεν είναι κάτι το οποίο έχω επιλέξει, αλλά κάτι που με έχει επιλέξει. Μου συνέβη, δεν υπήρξε στιγμή που το αποφάφισα». Για όλα τα υπόλοιπα πάλι, που συμβαίνουν στη ζωή του – όπως η δημιουργία της οικογένειάς του – προηγήθηκαν αποφάσεις. Ή, όπως του αρέσει να λέει, οραματισμοί.

Τι έχει καταφέρει το θέατρο δύο χρόνια λειτουργίας μετά;
Είμαστε ακόμα εδώ, αντέχουμε κι αυτό είναι πολύ σημαντικό – ειδικά σε τόσο δύσκολους καιρούς όπου υπάρχει μια τεράστια πληθώρα γύρω από το θέαμα και τα εύρωστα θέατρα παίρνουν τη μεγάλη μερίδα της πίτας.

Οικονομικά πώς τα βγάζεις πέρα;
Δυστυχώς, δεν έχω πλάτες να με ενισχύουν οικονομικά. Από την άλλη, δεν χρωστάω σε κανέναν. Δεν χρωστάω ούτε σε δημόσιο φορέα, ούτε σε ατομικό επίπεδο. Πολλές φορές χρήματα που κερδίζω από άλλες δουλειές τα επενδύω στο θέατρο.

Στο διάστημα αυτό έχει ωριμάσει αυτή η προσπάθεια;
Ίσως να μην είμαι ο κατάλληλος για να απαντήσει, αφού βρίσκομαι πολύ βαθιά μέσα σε αυτό. Δουλεύω με αφοσίωση, πιστεύω στο εγχείρημα, φιλοξενώ άλλες θεατρικές ομάδες και δύσκολα μπορώ να αντιληφθώ τι εγγράφεται στη συνείδηση του κοινού. Πάντως εγώ – άρα και το θέατρο – βρίσκομαι σε μια μεταβατική περίοδο. Έχοντας κατακτήσει αρκετά πράγματα, περνάω στη φάση όπου προσπαθώ ν’ ανακαλύψω μια νέα γλώσσα και προσέγγιση. Για παράδειγμα, στο πιο πειραματικό τμήμα των μαθημάτων που παραδίδω μπαίνω μέσα χωρίς να ξέρω τι θα κάνουμε – και δεν θέλω να ξέρω. Πέρα από τις δυσκολίες, λοιπόν, το ευτύχημα είναι πως έχω ένα θέατρο όπου μπορώ να κάνω όσα δεν ξέρω. Θέλω να έρχομαι και να λέω «και τώρα;».

Το ευτύχημα είναι πως έχω ένα θέατρο όπου μπορώ να κάνω όσα δεν ξέρω

Είπες πως έχεις κατακτήσει αρκετά πράγματα. Ποια είναι αυτά;
Στα 20 χρόνια που δουλεύω στο θέατρο, έτυχε να βρεθώ σε πολλές θέσεις και να το γνωρίσω από πολλά πόστα. Έχω κάνει ταμείο, έχω καθίσει στο μπαρ, έχω κάνει ταξιθεσία. Και σε αυτές προστίθενται τώρα, οι ιδιότητες του θεατρώνη και του σκηνοθέτη. Συνεπώς, αυτό που έχω κατακτήσει είναι μια πιο ολιστική αντιμετώπιση απέναντι στο θέατρο. Κάτι που με έχει κάνει και καλύτερο ηθοποιό, αφού ξέρω τι περνάει ο άλλος απέναντι μου· καταλαβαίνω και τον παραγωγό και το σκηνοθέτη και τον ταξιθέτη.

Αισθάνεσαι σκηνοθέτης και θιασάρχης; Είναι ιδιότητες χωνεμένες πια μέσα σου;
Από τη στιγμή που στο «Επί Κολωνώ» εμπλεκόμουν στα πάντα, τίποτα δεν μου μοιάζει μεγάλο πια. Καθήκοντα θεατρώνη είχα και εκεί. Και αναφορικά με τη σκηνοθεσία, είχα πάντα το βλέμμα μου έξω από την υποκριτική. Έτσι επιδίωξα να αναλάβω ένα θίασο και ό,τι αυτό σημαίνει· ήθελα να εκτεθώ σ’ ένα ευάλωτο σημείο και να πω «αυτός είμαι».

Είχες φανταστεί να έχεις το δικό σου θέατρο;
Εκείνο που δεν μπορώ να φανταστώ είναι να μην έχω το δικό μου θέατρο. Όχι όμως υπό μια οπτική ιδιοκτησίας. Έχω διαμορφώσει μια άλλη νοοτροπία πια, όπου με αφορούν τα πάντα εδώ: Ακόμα και το καζανάκι να είναι χαλασμένο στην τουαλέτα, εγώ θα το φτιάξω.

Μπήκες στο θέατρο στα 19 σου χρόνια, σε μετεφηβική ηλικία. Έχεις σκεφτεί ότι το θέατρο απορρόφησε την πιο μεγάλη σου ορμή;
Δεν το μετανιώνω. Πέρασα πάρα πολύ ωραία. Από το πρωί όπου έριχνα τοίχους κι έσκαβα για να φταχτεί το «Επί Κολωνώ», μέχρι το βράδυ στα μαθήματα, στο μπαρ, στο ταμείο, στις παραστάσεις· ήταν η πιο γαμάτη περίοδος της ζωής μου.

Φεύγοντας από το «Επί Κολωνώ» ήθελες να αποδείξεις ότι μπορείς να τα καταφέρεις και μόνος σου;
Όχι, δεν ήθελα να αποδείξω τίποτα και σε κανέναν. Δεν έχω ανεπτυγμένη την αίσθηση της ανασφάλειας. Δεν νιώθω λίγος.

Γιατί άλλο είσαι σίγουρος;
Πως όλα θα πάνε καλά. Είμαι φύσει αισιόδοξος. Στη ζωή δεν έχεις τίποτα να χάσεις. Μόνο να κερδίσεις. Η ζωή είναι ένα ταξίδι και δεν φοβάμαι αυτό που έρχεται.

Δεν έφτιαξα το θέατρο για να παίζω εγώ

Τα καθήκοντα στο Tempus Verum φαίνεται πως σε έχουν θέσει εκτός υποκριτικού παιχνιδιού. Είναι έτσι;
Δεν είμαι έτοιμος ακόμα να παίξω και να σκηνοθετήσω εδώ. Το παίξιμο απαιτεί πολλή ενέργεια, μπαίνω στο ρόλο κι εκεί χάνομαι. Άρα, κάτι δεν θα πάει καλά, κάτι θα παραμελήσω. Άσε που μου φαίνεται λίγο επηρμένο να κάνω και τα δύο μαζί. Δεν έφτιαξα το θέατρο για να παίζω εγώ.

Αυτά τα δύο χρόνια είχες προτάσεις να παίξεις αλλού;
Ναι, αλλά αναγκάστηκα να τις αρνηθώ. Δεν μπορούσα να είμαι σε άλλη σκηνή μεταξύ Τετάρτης και Κυριακής κι εδώ να συμβαίνει κάτι άλλο. Προφανώς και δεν βρίσκομαι στο Tempus Verum κάθε βράδυ – γιατί θέλω να αφιερωθώ στην οικογένειά μου – αλλά είναι διαφορετικό από το να λείπω για να παίζω.

Κι αυτό σου δίνει τη δυνατότητα να κάνεις ταινίες, σωστά;
Η αλήθεια είναι πως ναι. Βρήκα επιτέλους χρόνο να ασχοληθώ υποκριτικά με τον κινηματογράφο. Μόλις τελείωσα τα γυρίσματα σε μια ταινία μεγάλου μήκους του Μιχάλη Κωνσταντάτου, τον περασμένο Μάιο συμμετείχα σε μια άλλη παραγωγή, τον Ιανουάριο θα μπω σε μια τρίτη ταινία – ελληνο-ολλανδική συμπαραγωγή – από την εικαστικό Τζάνις Ραφαηλίδου.

Σκέφτηκες να βουτήξεις τα χέρια σου στην κινηματογραφική σκηνοθεσία;
Μα έχω ήδη σκηνοθετήσει μια μικρού μήκους που μπήκε στο διαγωνιστικό του Φεστιβάλ Δράμας το 2006. Το έχω κάνει κι αυτό – μάλλον λόγω άγνοιας κινδύνου.

Δεν έχω ανεπτυγμένη την αίσθηση της ανασφάλειας. Δεν νιώθω λίγος

Τελικά, υπάρχει κάτι δεν έχεις κάνει;
Δεν έχω ανεβάσει τα δύο θεατρικά έργα που έχω γράψει.

Ώστε και συγγραφέας…
Ναι, αλλά επειδή είναι έργα της ρεαλιστικής σχολής μάλλον δεν θα τα ανεβάσω. Έχω μετακινηθεί λίγο από αυτές τις αναγνώσεις. Ο «Άσχημος» όπως και οι «Πνεύμονες» – που έκανα πέρυσι – έχουν ξεπεράσει το ερώτημα «πού είμαστε» και «ποιοι είμαστε». Περνούν πολύ γρήγορα από σκηνικό σε σκηνικό, από χρόνο σε χρόνο και από κατάσταση σε κατάσταση.

Νωρίτερα είπες ότι μελετάς νέες προσεγγίσεις. Τι μελετάς στον «Άσχημο»;
Τη σχέση γραπτού και προφορικού λόγου. Στο θέατρο το κείμενο είναι ένα δευτερεύον γεγονός σε σχέση με το πρωτεύον, τον προφορικό λόγο. Θέλω λοιπόν, να καταστήσω πρωτεύον γεγονός τον γραπτό λόγο. Διαπραγματεύομαι τον τρόπο ώστε το έργο μας να μη φέρει την εμπειρία και το βάρος της ανάγνωσης.

Τι σου συμβαίνει όταν ετοιμάζεις μια παράσταση;
Περνάω τέλεια. Αν περνούσα άσχημα δεν θα το έκανα καθόλου.

Βρίσκεις τον εαυτό σου μέσα σε αυτή τη διαδικασία;
Φτάνω εδώ ξέροντας πως έχω βρει κάποια πράγματα από τον εαυτό μου. Δεν είναι ώρα για να αναρωτηθώ ποιος είμαι. Είναι η ώρα για να αναρωτηθώ τι είναι αυτό που κάνω.

Το θέμα του συγκεκριμένου έργου που σε απασχολεί;
Έχει πολλά υπαρξιακά επίπεδα. Έχουμε έναν ήρωα για τον οποίο όλοι πιστεύουν κάτι – ότι είναι άσχημος εν προκειμένω – και του το ανακοινώνουν. Και είναι τόσο άσχημος, ώστε αλλάζει εντελώς το πρόσωπό του για να συνειδητοποιήσει σε λίγο καιρό, ως καλλονός πια, πως το πρόσωπό του πουλιέται ως μακέτα. Αποποιείται, δηλαδή τη μορφή του, το πρόσωπό του και στη συνέχεια συνειδητοποιεί πως ούτε αυτό δεν του ανήκει.

Αν είχα εκμεταλλευτεί την ομορφιά μου, θα είχα κυνηγήσει αλλιώς τη φήμη και τα χρήματα

Τελικά ομορφιά είναι να είναι κανείς μοναδικός;
Ομορφιά είναι η συμμετρία. Η μοναδικότητα, όμως, βρίσκεται στην προσωπική γοητεία του καθενός.

Πώς ορίζεις την ασχήμια;
Ό,τι φτάνει τον άνθρωπο σε σημείο να κλάψει.

Μένεις στον αισθητικό ορισμό της ασχήμιας; Σε κερδίζει η ομορφιά;
Ναι, πάντα. Αλλά και ποιον δεν τον κερδίζει η ομορφιά; Κρίμα στον άνθρωπο που δεν τον κερδίζει η ομορφιά – δεν ξέρει να ζει. Από εκεί και πέρα, το ψέμα της ομορφιάς είναι ζήτημα κακής εκμετάλλευσης.

Εκμεταλλεύτηκες την ομορφιά σου;
Πιστεύεις ότι είμαι όμορφος;

Το έχουν γράψει ένα σωρό γυναικεία περιοδικά πριν το ρωτήσω. Άρα δικαιούμαι να ρωτήσω αν το έπαιξες ποτέ ωραίος. Περνάει αυτό στο θέατρο ακόμα κι εκεί που υπάρχει ταλέντο…
Νομίζω πως όχι. Με προβληματίζει η ερώτηση, αλλά καλό θα ήταν να την απαντήσουν κι άλλοι. Αν πάντως την είχα εκμεταλλευτεί, θα ήμουν αλλού – κι όχι σε ένα θέατρο το οποίο τρέχω μόνος μου. Θα είχα κυνηγήσει αλλιώς τη φήμη και τα χρήματα. Τις προάλλες μάλιστα, είχα μια συζήτηση με τον οδοντίατρό μου ο οποίος μου είπε «όλοι σε ξέρουν, δεν υπάρχει κάποιος που δεν σε ξέρει». Και τον ρωτώ «ξέρει το πρόσωπο ή το όνομα μου;». Και μου απαντά «το όνομά σου». Αυτό με έκανε να αισθανθώ ωραιότερα από το αν μου έλεγε πως με ξέρουν οπτικά, άρα επιβραβεύουν την εμφάνισή μου. Και ταιριάζει στην προσπάθειά μου: Γιατί όταν παίζω ένα ρόλο δεν βάζω κάτω τη μανιέρα μου, αλλά ψάχνω να μεταμορφωθώ.

Επιμένω: Κοιτάζεσαι στον καθρέφτη και τι λες: Είσαι όμορφος, είσαι άσχημος;
Λέω πως είμαι εντάξει. Δεν πιστεύω ότι είμαι και το… πρώτο παιδί, αλλά δεν είμαι και ο Κουασιμόδος.

Αν είχα εκμεταλλευτεί την ομορφιά μου θα είχα κυνηγήσει αλλιώς τη φήμη και τα χρήματα

Νοιάζεσαι για το φαίνεσθαι;
Νοιάζομαι για το είναι. Κάνω yoga, γυμνάζομαι, έκοψα το κάπνισμα, προσέχω τη διατροφή μου, πράγματα τα οποία με κατευθύνουν να προστατεύσω το κύτταρό μου. Το κύτταρό μου με απασχολεί πολύ περισσότερο από την εμφάνισή μου.

Θα άλλαζες κάτι στην εμφάνιση ή στη συμπεριφορά σου;
Μου αρέσουν τα λάθη. Από εκεί και πέρα, στη συμπεριφορά μου θα ήθελα να είμαι πιο ευαίσθητος σε κάποια πράγματα και πιο αναίσθητος σε κάποια άλλα.

Σου έχει συμβεί κάποια τεράστια αλλαγή;
Τις μεγάλες αλλαγές τις φέρνουν οι απώλειες, τα τραγικά γεγονότα. Οπότε, ευτυχώς, όχι.

Διανύεις μια ευτυχισμένη φάση της ζωής σου;
Την ευτυχία τη νιώθεις όταν σου λείπει. Είναι όπως η υγεία: Οταν είσαι εντάξει θεωρείς το αγαθό της δικό σου. Κι έτσι ευτυχία πιστεύω πως είναι η αποφυγή της δυστυχίας.

Έχεις αποκτήσει μια κορούλα με την Έλενα Μαυρίδου. Έθελες να γίνεις πατέρας;
Εννοείται! Με είχα φανταστεί στο ρόλο του πατέρα πριν γίνω πατέρας. Χρειάζομαι, πάντα, να οραματιστώ κάτι πριν μου συμβεί. Έτσι και το παιδί μας το σκεφτόμουν, δεν ήταν «ατύχημα».

Τι άλλαξε από τη στιγμή που ήρθε η μικρή στη ζωή σου;
Έχει φύγει παντελώς η αίσθηση της μοναξιάς. Δεν ξέρω τι ακριβώς κερδίζεις με τον ερχομό ενός παιδιού στον κόσμο, αλλά σίγουρα υπάρχει αυτό που χάνεις: Η αίσθηση της μοναξιάς. Τα βράδια που καθόσουν με το τσιγάρο στο στόμα και η σκέψη σου ταξίδευε σε μοναχικές καταστάσεις, πέρασαν ανεπιστρεπτί.

Με είχα φανταστεί στο ρόλο του πατέρα πριν γίνω πατέρας

Τι άλλα συναισθήματα σου έχει προκαλέσει η πατρότητα;
Όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα διογκώνονται πραγματικά. Το συναίσθημα της αγάπης, για παράδειγμα, αυτό που νιώθουμε για τους γονείς μας, περνάει στο παιδί σου. Η αγάπη για το παιδί σου είναι απόλυτη – δεν παίρνει άλλη συζήτηση. Δεν μετράς, δεν ζυγίζεις τα πράγματα όταν σε φωνάζει «μπαμπά». Εκεί μόνο δίνεις. Σίγουρα θα την κακομάθω…

Αυτή τη ζεστασιά που μεταδίδεις τώρα μιλώντας για την κόρη σου, την έζησες κι εσύ ως παιδί;
Θα έλεγα πως ναι. Το καλό είναι πως οι γονείς μου ήταν και είναι δεμένοι μεταξύ τους· είναι ακόμα μαζί, κάνουν ταξίδια ως συνταξιούχοι, είναι ακόμα αγαπημένοι, είναι ένα ζευγάρι που συνεχίζει να μοιράζεται. Αυτό το αντιλαμβανόμουν από μικρός, ήμασταν αρκετά ενωμένοι ως οικογένεια – παρότι ναι, οι γονείς μου ήταν οικονομικοί μετανάστες και είχαν ζητήματα επιβίωσης ν’ αντιμετωπίσουν. Δεν ήταν ρόδινα τα παιδικά μου χρόνια, αλλά δεν ήταν και τραυματικά.

Θα ήθελες αυτή την εικόνα, να μεγαλώνεις και να μοιράζεσαι, να τη ζήσεις με την Έλενα;
Ναι, το έχω οραματιστεί κι αυτό αρκετές στιγμές.