Μια από τις διασημότερες όπερες του γαλλικού ρεπερτορίου, η Μανόν του Μασνέ επιστρέφει στην Εθνική Λυρική Σκηνή, αλλά και στην αθηναϊκή μουσική ζωή, μετά από 52 χρόνια. H Μανόν θα παρουσιαστεί στις 12, 14, 16, 19, 21, 23, 26 και 30 Δεκεμβρίου στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στο ΚΠΙΣΝ, σε μουσική διεύθυνση Λουκά Καρυτινού – Κλεάντε Ρούσσο, σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου και με διανομή διεθνούς επιπέδου. Στον ρόλο του τίτλου δύο σπουδαίες Ελληνίδες υψίφωνοι της ΕΛΣ με διεθνή αναγνώριση, η Μυρτώ Παπαθανασίου και η Χριστίνα Πουλίτση.
Βασισμένη στο μυθιστόρημα του αβά Πρεβό, η όπερα εξιστορεί τον άτυχο έρωτα του ιππότη Ντε Γκριέ για τη Μανόν. Την ατμόσφαιρα κάθε κατάστασης ο Μασνέ την αποδίδει μέσα από μουσική ζωηρή, γεμάτη πάθος και κυρίως αισθησιασμό, μουσική ενός ύφους το οποίο εξέφρασε με τον πιο γλαφυρό τρόπο τη γαλλική μπελ επόκ, την αισθητική και τις αξίες της.
Η Μανόν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι από τον θίασο της Κωμικής Όπερας στην αίθουσα Φαβάρ στις 19 Ιανουαρίου 1884. Η επιτυχία ήταν τέτοια ώστε με τον ίδιο θίασο η όπερα να συμπληρώσει χίλιες παραστάσεις το 1919, χίλιες πεντακόσιες το 1931 και δύο χιλιάδες το 1952. Στο μεταξύ, η Μανόν γοήτευσε ολόκληρο τον κόσμο, από το Λονδίνο ως την Αγία Πετρούπολη και τη Νέα Υόρκη. Σήμερα, άλλωστε, θεωρείται η δεύτερη σε επιτυχία και απήχηση γαλλική όπερα μετά την Κάρμεν του Μπιζέ.
Η υπόθεση της Μανόν αφορά τη σύντομη ζωή της επαρχιωτοπούλας Μανόν Λεσκώ, η οποία πόθησε τα πλούτη και τη μεγάλη ζωή στο Παρίσι. Αφού τα έζησε για σύντομο χρονικό διάστημα, κατηγορήθηκε για πορνεία, απελάθηκε και κατέληξε να πεθάνει από εξάντληση στον δρόμο προς το λιμάνι της Χάβρης. Τη Μανόν ερωτεύτηκε παράφορα ο ιππότης Ντε Γκριέ, ο οποίος κατέστρεψε τη ζωή του ακολουθώντας την αγαπημένη του.
Όλη η όπερα στηρίζεται στην προσωπικότητα της ίδιας της Μανόν, η οποία αποτελεί την επιτομή του στερεότυπου της εποχής σχετικά με τη δύναμη αποπλάνησης της γυναικείας γοητείας. Η Μανόν είναι νέα και όμορφη, ασταθής και αναποφάσιστη, ειλικρινής στην
Η Μανόν με μια ματιά
Ο συνθέτης Ο Ζυλ Εμίλ Φρεντερίκ Μασνέ γεννήθηκε στις 12 Μαΐου 1842 στο Μοντώ, στην περιοχή του Λίγηρα στην κεντροανατολική Γαλλία. Μαθητής σχολείου ακόμα, έγινε δεκτός στο περίφημο παρισινό Ωδείο, όπου μαθήτευσε πλάι στον Αμπρουάζ Τομά. Το 1863 κέρδισε το Βραβείο της Ρώμης, την κορυφαία διάκριση της πατρίδας του, και αμέσως μετά άρχισε να συνθέτει έργα κάθε είδους, συμφωνική μουσική, έργα για πιάνο, τραγούδια, μπαλέτα, ορατόρια. Ολοκλήρωσε περισσότερες από τριάντα όπερες, από τις οποίες η Μανόν (1884) και ο Βέρθερος (1892) παραμένουν σταθερά στο ρεπερτόριο των λυρικών θεάτρων όλου του κόσμου. Τα λυρικά του έργα ανέδειξαν τον Μασνέ ως τον σημαντικότερο Γάλλο συνθέτη όπερας της εποχής, εκφραστή του πνεύματος της μπελ επόκ. Ως δάσκαλος στο Ωδείο ο Μασνέ είχε μαθητές τους Γκυστάβ Σαρπαντιέ, Ερνέστ Σωσσόν, Ρεϋνάλντο Αν και Γκαμπριέλ Πιερνέ. Πέθανε στο Παρίσι το 1912 από καρκίνο στην κοιλιακή χώρα.
Το έργο Πεντάπρακτη κωμική όπερα –opéra comique– η Μανόν του Μασνέ στηρίζεται σε ποιητικό κείμενο των Ανρί Μεγιάκ και Φιλίπ Ζιλ βασισμένο στο μυθιστόρημα Η ιστορία του ιππότη ντε Γκριέ και της Μανόν Λεσκώ (1731) του αβά Πρεβό. Το θέμα υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλές και είχε ήδη αποτελέσει αντικείμενο ενός μπαλέτου (1830) του Φρομαντάλ Αλεβύ αλλά και μιας κωμικής όπερας (1856) του Φρανσουά-Εσπρί Ωμπέρ. Ο ίδιος ο Μασνέ επανήλθε το 1894 με τη μονόπρακτη κωμική όπερα Το πορτρέτο της Μανόν, που ξεκινά με τις αναμνήσεις του ώριμου, πλέον, ιππότη Ντε Γκριέ.
Πρεμιέρες Η Μανόν παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι από τον θίασο της Κωμικής Όπερας στην αίθουσα Φαβάρ στις 19 Ιανουαρίου 1884. Η επιτυχία ήταν τέτοια ώστε με τον ίδιο θίασο η όπερα να συμπληρώσει χίλιες παραστάσεις το 1919, χίλιες πεντακόσιες το 1931 και δύο χιλιάδες το 1952. Από την Εθνική Λυρική Σκηνή, η οποία ιδρύθηκε το 1939, η όπερα παραστάθηκε για πρώτη φορά τον Μάιο του 1944, με τη Ζωή Βλαχοπούλου στον κεντρικό ρόλο σε μουσική διεύθυνση του Αντίοχου Ευαγγελάτου.
Σύνοψη του πρωτοτύπου
Α΄ ΠΡΑΞΗ
Αυλή σε ένα πανδοχείο στην Αμιένη την εποχή βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΕ΄. Ο Ντε Μπρετινύ, ένας ευγενής, μαζί με τον υπουργό των Οικονομικών Γκυγιό και τρεις νεαρές, τη Ζαβότ, την Πουσέτ και τη Ροζέτ, έρχονται να δειπνήσουν, ενώ το πλήθος παρατηρεί την άφιξη της άμαξας από το Αρράς, πόλη στη βόρεια Γαλλία. Ανάμεσα στον κόσμο είναι και ο Λεσκώ, ο οποίος περιμένει τη νεαρή εξαδέλφη του προκειμένου να την οδηγήσει σε μοναστήρι. Η κοπέλα φτάνει και είναι σαστισμένη. Βλέποντάς την, όμορφη και δροσερή, ο Γκυγιό δεν χάνει χρόνο: της λέει πως είναι προτιμότερο αντί να κλειστεί σε μοναστήρι να τον ακολουθήσει στο Παρίσι, όπου της υπόσχεται πλούσια ζωή. Η άμαξά του περιμένει έτοιμη, λίγο πιο κάτω. Ο Λεσκώ προλαβαίνει το κακό, κάνει παρατήρηση στην εξαδέλφη του και φεύγει πάλι. Μόνη, η Μανόν εντυπωσιάζεται από τη Ζαβότ, την Πουσέτ και τη Ροζέτ, αλλά προσπαθεί να διώξει τις σκέψεις από τον νου της. Φτάνει ο νεαρός ιππότης Ντε Γκριέ, ο οποίος κάνει επίσης μια στάση στο πανδοχείο, καθ’ οδόν προς τον πατέρα του, τον οποίο πηγαίνει να επισκεφτεί. Βλέπει τη Μανόν και την ερωτεύεται κεραυνοβόλα. Εκείνη εντυπωσιάζεται από τους καλούς τρόπους του και ανταποκρίνεται. Αποφασίζουν να το σκάσουν μαζί, ξεχνώντας εκείνη το μοναστήρι κι εκείνος τον πατέρα του. Ο Ντε Γκριέ ονειρεύεται μια ζωή μαζί με την όμορφη κοπέλα, η Μανόν θέλει να γνωρίσει το Παρίσι. Η άμαξα του Γκυγιό προσφέρει τη λύση.
Β΄ ΠΡΑΞΗ
Στο διαμέρισμα της Μανόν και του Ντε Γκριέ στο Παρίσι. Ο Ντε Γκριέ γράφει στον πατέρα του, εκλιπαρώντας να του επιτρέψει να παντρευτεί τη Μανόν. Φτάνουν ο Λεσκώ με τον Ντε Μπρετινύ. Όταν ο Λεσκώ, ως εξάδελφος, προφασίζεται ζητήματα τιμής, ο Ντε Γκριέ του δείχνει την επιστολή ως απόδειξη των προθέσεών του. Στο μεταξύ, ο Ντε Μπρετινύ ενημερώνει τη Μανόν ότι το ίδιο βράδυ έχει σχεδιαστεί απαγωγή του Ντε Γκριέ με διαταγές του πατέρα του. Προτείνει στην κοπέλα να τον ακολουθήσει, τάζοντάς της ασφάλεια, πλούτη κι ένα καλύτερο μέλλον. Οι δύο επισκέπτες φεύγουν και η Μανόν δεν μπορεί να αποφασίσει εάν πρέπει να προειδοποιήσει τον Ντε Γκριέ ή να δεχτεί την πρόταση του Ντε Μπρετινύ. Δεν διστάζει πολύ. Όταν ο Ντε Γκριέ φεύγει προκειμένου να ταχυδρομήσει την επιστολή, η Μανόν γράφει ένα σύντομο αποχαιρετιστήριο σημείωμα και τον εγκαταλείπει.
Γ΄ ΠΡΑΞΗ
1η σκηνή Στο Παρίσι, στον «Περίπατο της βασίλισσας» (Cours-la-Reine), στους κήπους που δημιούργησε η Μαρία των Μεδίκων στις όχθες του Σηκουάνα. Ανάμεσα στον κόσμο και στους μικροπωλητές βρίσκονται ο Γκυγιό με τις τρεις όμορφες κοπέλες και ο Λεσκώ, ο οποίος εξαίρει τις χαρές του τζόγου. Φτάνουν ο Ντε Μπρετινύ με τη Μανόν, λαμπερή και ευδιάθετη, να τραγουδά για την πλούσια ζωή της αλλά και για τις χαρές του έρωτα και της νιότης. Εκεί βρίσκεται επίσης ο πατέρας του Ντε Γκριέ, ο οποίος μαθαίνει συμπτωματικά ότι ο γιος του είναι πλέον αβάς στον Άγιο Σουλπίκιο. Η Μανόν τον πλησιάζει προκειμένου να μάθει εάν ο γιος του την αγαπά ακόμα. Θέλει οπωσδήποτε να τον ξαναδεί.
2η σκηνή Στον Άγιο Σουλπίκιο το εκκλησίασμα αποχωρεί ενθουσιασμένο από το φλογερό κήρυγμα του νέου αβά. Φτάνει ο πατέρας Ντε Γκριέ, ο οποίος προσπαθεί χωρίς επιτυχία να πείσει τον γιο του να επιστρέψει στα εγκόσμια. Φεύγει και τον αφήνει μόνο να σκέφτεται τη Μανόν, προσευχόμενος. Φτάνει η Μανόν, η οποία του ζητά να τη συγχωρήσει. Είναι, όπως πάντα, ακαταμάχητη. Ο Ντε Γκριέ δεν μπορεί να αντισταθεί. Φεύγουν μαζί.
Δ΄ ΠΡΑΞΗ
Αίθουσα χαρτοπαιξίας στο «Πανδοχείο της Τρανσυλβανίας», στο Παρίσι, στην περιοχή του Σαιν Ζερμαίν ντε Πρε. Ο Λεσκώ και ο Γκυγιό παίζουν, οι Ζαβότ, Πουσέτ και Ροζέτ είναι αποφασισμένες να φύγουν με τον νικητή. Φτάνουν η Μανόν με τον αθεράπευτα ερωτευμένο Ντε Γκριέ, ο οποίος πείθεται να παίξει, προκειμένου να κερδίσει, ώστε να μπορέσει να παρέχει στην αγαπημένη του τη ζωή που εκείνη επιθυμεί. Πράγματι, κερδίζει διαρκώς. Φανερά εκνευρισμένος, ο Γκυγιό τον κατηγορεί ότι κλέβει. Αποχωρεί και επιστρέφει αμέσως με την αστυνομία, κατηγορώντας τον Ντε Γκριέ ως απατεώνα και τη Μανόν ως πόρνη. Φτάνει ο πατέρας Ντε Γκριέ, ο οποίος δηλώνει ότι θα μεσολαβήσει προκειμένου να σωθεί ο γιος του, όχι όμως και η Μανόν. Το ζευγάρι συλλαμβάνεται.
Ε΄ ΠΡΑΞΗ
Στον δρόμο για τη Χάβρη. Η Μανόν έχει καταδικαστεί ως κακόφημη γυναίκα και της έχει επιβληθεί η ποινή της απέλασης. Ο Ντε Γκριέ έχει ελευθερωθεί χάρη στην παρέμβαση του πατέρα του. Μαζί με τον μεταμελημένο Λεσκώ περιμένουν την πομπή που οδηγεί τη Μανόν στο λιμάνι. Οι κρατούμενες φτάνουν συνοδευόμενες από στρατιώτες. Ο Λεσκώ δωροδοκεί τον λοχία προκειμένου να αφήσει τη Μανόν για λίγο ακόμα εκεί. Πράγματι, η πομπή συνεχίζει και η Μανόν, εξαντλημένη και άρρωστη, μένει πίσω. Σε παραλήρημα ξαναζεί στα χέρια του Ντε Γκριέ τις ευτυχισμένες στιγμές του παρελθόντος, πριν ξεψυχήσει.
