Μανώλης Μαυροματάκης: Ο κόσμος που με αναγνωρίζει από τη διαφήμιση δεν ξέρει καν το όνομά μου

Δεν απομακρυνόμαστε πολύ από το θέατρο Σταθμός όπου έχει ήδη ξεκινήσει η σημερινή πρόβα για τις «Φυλές», η νέα παραγωγή σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά που θα κάνει πρεμιέρα σε δύο εβδομάδες. Στο γωνιακό καφενείο όπου έχουμε καθίσει, λοιπόν, με θέα στην πλατεία Καραϊσκάκη παρελαύνουν από μπροστά μας όλες οι φυλές της πόλης. Λευκοί, Ασιάτες, Αφρικανοί. Εργάτες, αστυνομικοί από τη γειτονική Τροχαία, βιαστικοί περαστικοί που δεν προλαβαίνεις να τους κατατάξεις πουθενά καθώς χάνονται μέσα στη βουή του δρόμου.

Κι έτσι καθώς ερήμην τους παρατηρούμε τους ανώνυμους άλλους μοιάζει ευκολότερο να κοιτάξει κανείς μέσα από τη βιτρίνα, μέσα στον εαυτό του και να μιλήσει γι’ αυτόν. Τουλάχιστον, ο Μανώλης Μαυροματάκης, ένας ηθοποιός γήινος κι αυθεντικός, το κάνει να μοιάζει ευκολότερα. Τοποθετεί στα γρήγορα και χωρίς περιστροφές τον εαυτό του στη φυλή των θεατρίνων και με αυτή την αφετηρία ξεκινά αποκαλύπτεται: Ποιος είναι, από που έρχεται, που βρίσκεται και που θέλει να φτάσει, τι δικό του αγαπά και τι δικό του παλεύει να νικήσει.

Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή

Περάσατε τα παιδικά σας χρόνια στην Εύβοια και στη Σύρο εξαιτίας των μεταθέσεων του πατέρα σας. Τι αναμνήσεις έχετε;
Μέχρι τα δέκα μου χρόνια μοίρασα τη ζωή μου σε αυτά τα δύο μέρη. Πιο πολύ βέβαια, θυμάμαι τη Σύρο όπου ήμουν και μεγαλύτερος. Φύγαμε, λοιπόν, από ένα ορεινό χωριό της Εύβοιας – εκεί μας βρήκε η Χούντα – και πήγαμε στη Σύρο: Ζούσαμε στην Ντελαγκράτσια. Σ’ ένα χωριό που είχε φοίνικες, ευκαλύπτους, πεύκα και θάλασσα κι εκείνα τα φοβερά παλιά αρχοντικά των εφοπλιστών. Πήγαινα σε ένα σχολείο μονοθέσιο μαζί με 30 παιδιά ακόμα κι είχαμε ένα δάσκαλο και για τις έξι τάξεις. Θυμάμαι το σχολείο βρισκόταν πάνω σε ένα λοφάκι, πολύ ειδυλλιακά, οπότε κάθε μέρα ανεβαίναμε με τα τσαντάκια μας και το καλάθι με το κολατσιό – ψωμί και τυρί που μας έβαζε η μάνα μας. Μου είχε φανεί σαν παραμύθι.

Τι κάνει ο γιος ενός ενωμοτάρχη στο θέατρο; Θέλω να πω υπήρχαν ερεθίσματα τέχνης στο σπίτι;
Τέχνης όχι. Όμως, υπήρχαν άλλα πνευματικά ερεθίσματα. Ο πατέρας μου δεν ήταν ένας άξεστος σκύθης, ένας φρουρός του νόμου – απεναντίας διάβαζε πολύ. Μας ενέπνευσε, λοιπόν, την αγάπη του για το διάβασμα.

Σήμερα, ποια είναι η σχέση σας με την εξουσία;
Δε θέλω να μιλήσω πάλι για την εξουσία έξωθεν. Νομίζω πως είναι πολύ πιο χρήσιμο να στοχαστούμε πόσο εμείς την εσωτερικεύουμε και την αναπαράγουμε, τόσο ενάντια σ’ εμάς τους ίδιους, όσο και απέναντι στους άλλους, όσους είναι του χεριού μας.

Δεν υποκύπτετε δηλαδή στον εχθρό;
Αν εννοείτε τον εχθρό μου μέσα μου και ναι και όχι! Προσπαθώ να τον ταΐζω όσο δυνατόν λιγότερο, μα δε μπορώ και να του κόψω με τη μία, το φαϊ για να μην τον τρομάξω. Όπως και να το κάνεις πάντως είναι ανθυγιεινή τροφή αυτή.

Ποια άλλη… ανθυγιεινή συνήθεια έχετε;
Να θέλω ο άλλος να με ακούσει σαν αυτός να είναι εγώ, χωρίς εγώ να τον ακούω σαν εγώ να είμαι αυτός. Το ξέρω βέβαια πως δε μπορεί να γίνει ούτε το ένα ούτε το άλλο, οπότε ας προσπαθήσουμε απλώς και μόνο να ακούμε.

Το θέατρο είναι ο τόπος μου

Το θέατρο ήταν επιλογή αντίδρασης από το γιο ενός εκπροσώπου της εξουσίας;
Ούτως ή άλλως ο Πατέρας είναι ένας φορέας εξουσίας, και αυτό είναι ανεξάρτητο του επαγγέλματός του. Δε νομίζω πάντως ότι είναι αυτός ο μόνος ο λόγος που έγινα ηθοποιός. Δεν είναι ούτε καν ο κυριότερος. Νιώθω όμως πως ανήκω στη φυλή του θεάτρου.

Στο θέατρο ικανοποιείτε την ανάγκη του ανήκειν;
Ναι, είναι ο τόπος μου. Εδώ αισθάνομαι ασφάλεια. Μπορώ και να χαίρομαι, να αγωνιώ, να δοκιμάζω τον εαυτό μου, να εκφράζομαι.

Γιατί πιστεύετε ότι ο θεατρίνος είναι χρήσιμος άνθρωπος στην κοινωνία;
Για να διασκεδάζει τους ανθρώπους. Όπου η έννοια της διασκέδασης έχει να κάνει με τη σκέδαση – με το πώς το ένα πράγμα μπαίνει μέσα σ’ ένα άλλο. Η ψυχαγωγία, το παίδεμα της ψυχής έρχεται μετά. Ο θεατρίνος είναι για να αμφισβητεί τις βεβαιότητες και τις συνήθειες. Και για να θέτει ερωτήματα – αλλά με έναν τρόπο παιγνιώδη και υπονομευτικό.

Τι επίδραση είχε σε εσάς το θέατρο παρότι είστε λειτουργός του;
Προσπαθώ κι εγώ να αμφισβητώ τις βεβαιότητες και να αλλάζω τις κακές συνήθειές μου. Μα όταν καταρρίπτεις μια βεβαιότητά σου ή συνήθεια, έρχεται δυστυχώς μια άλλη να την αντικαταστήσει…

Στο πέρασμα του χρόνου διαπιστώσατε αλλαγές στον εαυτό σας;
Ναι, άλλαξα. Αλλά μου πήρε χρόνο.

Ως τώρα δεν έγινα πατέρας μάλλον γιατί τα παιδιά που έχω μέσα μου τραβούσαν πιο πολύ την προσοχή μου

Τον τελευταίο καιρό παίζετε ρόλους πατέρα. Είναι συγκυριακό ζήτημα, ζήτημα ηλικίας;
Είναι και τα δύο, και μ’ αρέσει. Αυτός εδώ στις «Φυλές» αν και είναι το ίδιο Πατέρας-Τέρας με τον προηγούμενο στις «Επαναστατικές μέθοδοι για τον καθαρισμό της πισίνας σας», είναι παιγμένος διαφορετικά.

Σας λείπει ο πατρικός ρόλος στην πραγματική ζωή;
Ναι. Αλλά ως τώρα δεν το έκανα μάλλον γιατί τα παιδιά που έχω μέσα μου τραβούσαν πιο πολύ την προσοχή μου.

Τι είδους πατέρας είναι αυτός που υποδύεστε στις «Φυλές»;
Είναι ένας συνταξιούχος καθηγητής Πανεπιστημίου, που διακηρύττει συνεχώς την προοδευτικότητα και την αντισυμβατικότητά του. Η συμπεριφορά του όμως και ο χαρακτήρας του σαρώνουν τα πάντα μέσα στην οικογένειά του και ειδικότερα τα τρία του παιδιά. Ο πρώτος γιος με ψυχικές δυσλειτουργίες. Ύστερα μία κόρη που τη ματαιώνει συνεχώς. Και τέλος ένας τρίτος γιος που είναι το καμάρι του, αλλά… είναι και κωφός, που πάει να πει ανάπηρος. Αλλά αυτός, ο Κρίστοφερ-ο πατέρας δεν δέχεται αυτό πως η κωφότητα του γιου του είναι μια μορφή αναπηρίας και του απαγορεύει τη συμμετοχή του στην κοινότητα κωφών· εκεί όπου μπορεί να εκφραστεί και να χαρεί. Από καλές και προοδευτικές προθέσεις όλα αυτά, για να μην του στερήσει δηλαδή την ευκαιρία της ισότιμης συμμετοχής στον έξω κόσμο των ακουόντων. Πόσες φορές δεν γίνονται εγκλήματα από καλές προθέσεις; Ο Κρίστοφερ είναι ο φύλαρχος που δεν θέλει να του φύγει ένα μέλος της φυλής του και να πάει σε μια άλλη.

Εχει κάτι θετικό να του αποδώσει κανείς;
Έχει πάρα πολύ χιούμορ. Και το έργο έχει πάρα πολύ χιούμορ. Αλλά αυτό ο Κρίστοφερ το χρησιμοποιεί κυρίως για να κρύβεται από την πραγματικότητα, παρά για να την ανατρέπει, όπως διακηρύττει.

Εσείς αντιμετωπίζετε τη ζωή από την κωμική πλευρά των πραγμάτων;
Προσπαθώ αν και δεν είναι εύκολο. Όταν τα καταφέρνω είναι απελευθερωτικό αλλά και πάλι, ούτε αυτό μπορεί να σε γλυτώσει από μόνο του.

Πρωταγωνιστώντας στις «Φυλές» έχετε μπει στη διαδικασία να σκεφτείτε τις δικές σας αναπηρίες – με την ευρύτερη έννοια;
Ο Κρίστοφερ, έχει τις βεβαιότητές του… Νομίζω ότι η αναπηρία μας αρχίζει από τη στιγμή που οι δικές μας βεβαιότητες ιδεολογικοποιούνται τόσο, ώστε να γίνονται ένα σύστημα κλειστό που σταματάει να συνδιαλέγεται με ότι υπάρχει και συμβαίνει γύρω μας. Ο ρόλος που υποδύομαι είναι ένας άνθρωπος που έχει συνηθίσει να έχει πάντα δίκιο. Και ξέρει και να το υποστηρίξει άριστα. Έχει τα εργαλεία να το κάνει αυτό.

Το δίκιο συνιστά… αναπηρία;
Αρκεί να φανταστείς τα τρισεκατομμύρια από δίκια που υπάρχουν σε όλο τον πλανήτη. Είναι αναπηρία στο βαθμό που σε εμποδίζει να έρθεις σε πραγματική επαφή με τον απέναντί σου και να μπεις στη θέση του για λίγο. Ν’ ανακαλύψεις έναν άλλο κόσμο πέρα από τον δικό σου που ορίζεται από το στενό, προσωπικό δικό σου δίκιο.

Αυτό τον καιρό, θέλω να είμαι ακόμα πιο πολύ εγώ όταν παίζω ένα ρόλο

Καθώς τα λέτε όλα αυτά, αναρωτιέμαι αν καταθέτετε βιογραφικά χαρακτηριστικά στους ρόλους σας. Αν, δηλαδή, επιδιώκετε όχι μόνο να αναγνωρίζετε δικά σας κομμάτια στους ήρωες αλλά και οι ήρωες να σας θυμίζουν;
Θέλω να συμβαίνουν και τα δύο. Αυτό τον καιρό, θέλω πολύ να είμαι ακόμα πιο πολύ εγώ όταν παίζω ένα ρόλο.

Γενικότερα, θέλετε να συναντάτε ήρωες που σας προκαλούν έντονα συναισθήματα;
Ναι. Αλλά μην ξεχνάτε πως οι ρόλοι όταν τους διαβάζεις είναι κατά βάση γραμματάκια στη σειρά. Κι απ’ τα συναισθήματα που προκαλούνται όταν τους πρωτοδιαβάζεις μέχρι αυτά που νιώθεις και αισθάνονται κι οι άλλοι όταν θα τους παίξεις, η απόσταση μπορεί να είναι και τεράστια.

Παίζετε για να ζήσετε ή παίζετε γιατί δεν μπορείτε να ζήσετε χωρίς το θέατρο;
Και για τα δύο, με πρώτο το δεύτερο.

Πως φτάσατε σε μια τόσο απόλυτη σχέση με το θέατρο;
Μου αρέσει η δουλειά μου. Μου αρέσει πολύ. Μου δίνει χαρά.

Ησασταν φοιτητής στο Πολυτεχνείο στο Τμήμα των Ηλεκτρολόγων Μηχανικών κι εκεί προέκυψε το ερασιτεχνικό θέατρο. Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα;
Πολύ σωστά.

Αυτή η στροφή ήταν μια συναισθηματική ή μια λογική απόφαση;
Συμπτωματική νομίζω. Γνώρισα έναν άνθρωπο που με έφερε σε επαφή με μια θεατρική ομάδα στη Σαλαμίνα. Μου άρεσε η παρέα κι έτσι ένα χρόνο μετά τη γνωριμία μας, έπαιξα το βασικό ρόλο στην «Ποντικοπαγίδα» της Αγκάθα Κρίστι. Ήμουν φοιτητής τότε, είχα αρκετό ελεύθερο χρόνο και κόλλησα. Αλλά τώρα μου αρέσει που έχω τελειώσει και το Πολυτεχνείο.

Που σημαίνει πως μετανιώσατε για τον άλλο δρόμο που πήρατε;
Όχι, καθόλου. Όσο και αν το ξανασκέφτομαι, καμιά φορά όταν με πιάνει άγχος για κανένα ρόλο…

Τι σας κάνει να αναθεωρείτε; Είναι βιοποριστικό το ζήτημα;
Ποτέ δεν ανοίχτηκα πολύ οικονομικά, δεν ήθελα «να κάνω επενδύσεις» και δεν είμαι σπάταλος.

Είμαι τελειομανής αλλά πλέον προσπαθώ να το αποδεχτώ

Αργήσατε να ζήσετε την αναγνώριση από το κοινό; Να ξέρουν ποιος είναι ο Μανώλης Μαυροματάκης; Να ταυτίζουν το πρόσωπο με το όνομα;
Νομίζω πως αυτού του τύπου η αναγνώριση ποτέ δεν ήρθε και δε μ’ ενδιαφέρει κιόλας. Ο πολύς κόσμος που με αναγνωρίζει από τη διαφήμιση δεν ξέρει κάν το όνομα μου.

Σας αναγνωρίζει πάντως.
Είναι αλήθεια πως ακόμα είναι αρκετοί αυτοί που μου πετάνε, προσπερνώντας με ή και στα μούτρα ακόμα, αυτό το «ομορφάντρα μου». Τότε, η μαζικότητα των αντιδράσεων με είχε τρομάξει λίγο. Τώρα γελώ μ’ αυτά.

Δηλαδή χαίρεστε με αυτές τις αντιδράσεις;
Για να πω την αλήθεια, ούτε χαίρομαι, ούτε λυπάμαι. Δεν με απασχολεί η αναγνώριση αυτού του είδους. Χάρηκα άλλα και ταυτίστηκα λιγάκι με αυτό που είχε πει κάποτε ο Ζοέλ Πομερά, ότι του αρέσει, που συμμετέχει σε παραστάσεις όπου οι συντελεστές της ξέρουνε τους περισσότερους από αυτούς που τους κοιτάζουν από κάτω. Κι εμένα μου αρέσει να ανήκω σε αυτού του είδους τη θεατρική φυλή.

Που αναζητάτε την επιβράβευση στη ζωή σας;
Επιβράβευση δεν είναι μόνο το βραβείο ή το χειροκρότημα. Επιβράβευση μεγαλύτερη είναι η ανταλλαγή, η σχέση σου με τους άλλους. Είναι όλα όσα σου εξασφαλίζουν την καλή συνέχειά σου μες στο χώρο της δουλειάς και ειδικότερα τώρα που η εργασιακή συνθήκη είναι τόσο δύσκολη. Και που αυτό επηρεάζει δυστυχώς άμεσα και την καλλιτεχνική συνθήκη, αλλά και τις συμπεριφορές μας γενικότερα. Προς το χειρότερο συνήθως…

Είστε τελειομανής;
Ναι και ιδίως παλαιότερα. Κι αυτό μου προκαλούσε άγχος. Όμως, πλέον, προσπαθώ να το αποδεχτώ, να μην αισθάνομαι ένοχος απέναντι στον εαυτό μου, ούτε διότι δε μπορώ να είμαι τέλειος αλλά και διότι ούτε θέλω να είμαι.

Συνεπώς, δεν δίνετε πια αξία στην τέλεια ερμηνεία;
Με συγκινούν πιο πολύ τα λάθη μου, αυτά που κάνω στην προσπάθεια να παίξω κάποιο ρόλο. Τα βλέπω και συνομιλώ, παίζω μαζί τους. Κάποια από αυτά τα αφήνω να με οδηγήσουν σε καινούργιους δρόμους. Θέλω όμως – και θα θέλω όταν είμαι στη σκηνή – να παίζω όσο το δυνατόν καλύτερα.

Με συγκινούν πιο πολύ τα λάθη μου αυτά που κάνω στην προσπάθεια να παίξω κάποιο ρόλο

Είστε άνθρωπος που βασανίζεται από ακαθόριστα άγχη;
Ναι είμαι κάπως ένας τέτοιος τύπος. Μα προσπαθώ να τα αντιμετωπίζω και να τα ονομάσω. Για να μην είναι τόσο ακαθόριστα.

Θα λέγατε πως ζείτε μια καλή περίοδο της καριέρας σας;
Ναι, θα το έλεγα. Αν και νομίζω ότι ήταν όλες τους καλές. Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο…

Τέτοια αυτοπεποίθηση λοιπόν.
Κοιτάξτε: Οι ηθοποιοί πρέπει να έχουμε πολλή μεγάλη αυτοπεποίθηση για να σταθούμε στη σκηνή. Αυτή η αυτοπεποίθηση εύκολα μετατρέπεται σε ένα υπερτροφικό Εγώ, με το οποίο είμαστε αναγκασμένοι να συνομιλούμε συνεχώς. Κι ενώ το χρειαζόμαστε, πρέπει ταυτόχρονα και να το τιθασεύουμε.