Πέντε νέοι περί τα 30, σήμερα, σ’ ένα «υπόγειο», συναληθεύοντας το ποίημα του Νίκου Καρούζου «Νεολιθική Νυχτωδία στην Κρονστάνδη” και το ίδιο το ιστορικό γεγονός της εξέγερσης των ναυτών της μικρής αυτής νησιωτικής πόλης, μέσα από τους στίχους του ποιητή, οικοδομούν τη δικιά τους «εξακτινωτική» Κρονστάνδη. Αδυνατώντας να δεχτούν τον κυρίαρχο Λόγο που θέλει να συνθλίψει την ύπαρξή τους και με μόνη γνώση τους την απέραντη επιθυμία για κατάφαση απέναντι στη Ζωή, αναμένουν να ιδούν αν η Άνοιξη θα συνδράμει τα όνειρά τους.
«Λάμπουμε όλοι στην Κρονστάνδη. Στην πιο περήφανη γεωγραφία.»
Το 1985 δημοσιεύεται για πρώτη φορά στο περιοδικό Σπείρα το συνθετικό ποίημα “Νεολιθική Νυχτωδία στην Κρονστάνδη”, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Απόπειρα το 1987. Έργο πολιτικό και ταυτόχρονα υπαρξιακό, το οποίο ο Νίκος Καρούζος επεξεργαζόταν χρόνια. Μια “νυχτωδία” για κάθε λογής χαμένη επανάσταση. Όπως χαρακτηριστικά έλεγε ο ίδιος “Την εξέγερση της Κρονστάνδης την φέρνω μέσα μου σαν δικό μου βίωμα… Το ποίημα αυτό το αγαπώ πολύ”. Την επόμενη χρονιά, για τη “Νεολιθική Νυχτωδία στην Κρονστάνδη”, ο ποιητής βραβεύεται με το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο Ποίησης.
Η Κρονστάνδη είναι μια μικρή νησιωτική πόλη στο βάθος του Φινλανδικού Κόλπου, 30 χιλιόμετρα δυτικά της Αγίας Πετρούπολης. Οι ναύτες της Κρονστάνδης, στυλοβάτες της Οκτωβριανής Επανάστασης, τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1921, εξεγέρθηκαν ενάντια στο καθεστώς που υπερασπίζονταν λίγα χρόνια πριν, απαιτώντας ακόμα περισσότερη ελευθερία.
Στις 7 Μαρτίου, ύστερα από καθημερινές απειλές και τελεσίγραφα για άνευ όρων παράδοση, 50.000 άνδρες του Κόκκινου Στρατού δημιούργησαν έναν κλοιό γύρω από την Κρονστάνδη και άρχισαν να την πολιορκούν. Υπό κανονικές συνθήκες, η καταστολή της εξέγερσης θα ήταν αδύνατη, γιατί ο στόλος της Κρονστάνδης ήταν πανίσχυρος. Όμως, ήταν Μάρτιος, η θάλασσα παγωμένη και η Κρονστάνδη ενωμένη με την απέναντι στεριά. Οι ναύτες, μη μπορώντας να χρησιμοποιήσουν τα πλοία τους, αναγκάστηκαν να περιμένουν, σε καθεστώς πολιορκίας, την επερχόμενη Άνοιξη, για να λιώσουν οι πάγοι.
Η προσδοκώμενη αυτή Άνοιξη, όμως, δεν ήρθε ποτέ και στις 17 Μαρτίου ο Κόκκινος Στρατός φορώντας άσπρους μανδύες για να μην διακρίνεται στο λευκό τοπίο, περπάτησε πάνω στον παγωμένο Φινλανδικό Κόλπο και κατέλαβε ολοκληρωτικά την Κρονστάνδη, καταστέλλοντας την εξέγερση.
“Καθώς κοιτάζαμε να κυλούν οι τελευταίες μέρες, βρισκόμασταν μέσα σ’ ένα σκηνικό που θα εξαφανιστεί, απορροφημένοι από ομορφιές που δεν θα ξαναρθούν. Θα πρέπει σύντομα να την εγκαταλείψουμε, αυτήν την πόλη που για μας υπήρξε τόσο ελεύθερη, αλλά που θα πέσει ολοκληρωτικά στα χέρια των εχθρών μας.” Guy Debord
