Το Μουσείο Μπενάκη αφηγείται την Επανάσταση: «1821, πριν και μετά»

Οι «στρογγυλές» επέτειοι μεγάλων ιστορικών γεγονότων, όπως η Επανάσταση του ’21, αποτελούν συνήθως ευκαιρία για αναστοχασμό, επανεξέταση και επανερμηνεία, υπό το φως των ερωτημάτων που δημιουργεί το σήμερα. Έτσι, ενόψει του 2021 και της επετείου της δισεκατοντετηρίδας, όλοι οι μείζονες πνευματικοί φορείς και ιδρύματα κινητοποιούνται, προγραμματίζοντας μεγάλου εύρους εκδηλώσεις προκειμένου να συμβάλουν σε αυτήν την άσκηση εθνικής αυτογνωσίας.

Το Μουσείο Μπενάκη, που η ίδρυσή του συμπίπτει με τον (μεταχρονολογημένο) εορτασμό της εκατονταετηρίδας της Επανάστασης, το 1930, διατηρεί μία από τις σημαντικότερες συλλογές έργων τέχνης, αντικειμένων και αρχειακών τεκμηρίων που σχετίζονται με το 1821, συλλογή την οποία άρχισε να συγκροτεί με συστηματικό τρόπο ο ιδρυτής του, Αντώνης Μπενάκης.

Έτσι , η συμμετοχή του στην επέτειο της δισεκατονταετηρίδας θα είναι ανάλογη των «θησαυρών» που φυλάσσει, μέσα από τη διοργάνωση μιας έκθεσης μεγάλου βεληνεκούς, με τίτλο «1821: Πριν και μετά» και τη φιλοδοξία να αφηγηθεί και να οπτικοποιήσει περίπου έναν αιώνα ελληνικής ιστορίας, από το 1770 και τις πρώτες ζυμώσεις που οδήγησαν στην Επανάσταση, μέχρι το 1870 και το τέλος της βασιλείας του Όθωνα, κατά τη διάρκεια της οποίας μπήκαν τα θεμέλια για τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους.

Για τη διοργάνωση της έκθεσης αυτής, που θα φιλοξενηθεί σε όλους τους χώρους του κτιρίου της οδού Πειραιώς και θα έχει ως συνέπεια να ανασταλεί η λειτουργία ενός μέρους του κτιρίου της Κουμπάρη, όπως είπε η πρόεδρος της Δ.Ε. του Ειρήνη Γερουλάνου, το Μουσείο θα έχει αρωγούς τρεις τραπεζικούς φορείς, που οι καλλιτεχνικές και αρχειακές συλλογές τους είναι στενά δεμένες με τις πρώτες δεκαετίες ύπαρξης του νεαρού βασιλείου: την Τράπεζα της Ελλάδος, την Εθνική Τράπεζα και την Alpha Bank.

Πέραν των οικονομικών αρχείων, κάποια από τα έργα που φυλάσσονται στις καλλιτεχνικές συλλογές των τριών τραπεζών αποτελούν μοναδικά τεκμήρια για την Επανάσταση και τις αποτυπώσεις της, όπως τα αντίγραφα των πινάκων του Πέτερ φον Ες που παρήγγειλε στα μέσα του 19ου αιώνα η Εθνική Τράπεζα, τα οποία είναι και τα μοναδικά σωζόμενα, καθώς τα πρωτότυπα, που βρίσκονταν στο ανάκτορο του Λουδοβίκου, στο Μόναχο, καταστράφηκαν μαζί με το παλάτι.

Συνολικά, πάνω από 1.000 αντικείμενα, το 70% των οποίων ανήκει στο Μουσείο Μπενάκη,  θα φιλοξενηθούν στην έκθεση «1821: Πριν και μετά», για την οργάνωση της οποίας έχει κινητοποιηθεί το σύνολο των επιμελητών του Μουσείου, με επικεφαλής τον Τάσο Σακελλαρόπουλο και την Μαρία Δημητριάδου των Ιστορικών Αρχείων του.

Στόχος της έκθεσης, όπως τόνισε παρουσιάζοντας για πρώτη φορά τον σχεδιασμό της ο ιστορικός Τάσος Σακελλαρόπουλος, είναι να δείξει τι ήταν η Επανάσταση του 1821, τι προηγήθηκε και τι ακολούθησε. «Στην πραγματικότητα πρόκειται για τρεις εκθέσεις», τόνισε, μέσα από τις οποίες οι επιμελητές επιδιώκουν να συγκροτήσουν μια πολύπτυχη αφήγηση «σχετικά με την έννοια του ελληνισμού όπως διαμορφώθηκε προεπαναστατικά, την καθημερινότητα των ανθρώπων μέσα στην δίνη της Επανάστασης, τις απόψεις τους για την Ευρώπη και για τους όμορους και σύνοικους λαούς, τις συγκρούσεις κατά τη διάρκειά της, αλλά και τη θεσμική αντίληψη που διαμορφώθηκε και τη συγκρότηση του ελληνικού κράτους, τον σχεδιασμό της νέας πρωτεύουσας, τη σχέση τους με το αρχαίο παρελθόν, τη ματιά των ευρωπαίων περιηγητών κ.ά.» Η έκθεση «θα διασώζει όσα ήδη γνωρίζει το κοινό, προσφέροντάς περισσότερες γνώσεις –δεν θα είναι επιθετική απέναντι σε όσα ξέρουν οι άνθρωποι», κατέληξε.

Η ιδρυτική στιγμή του ελληνικού έθνους δεν ευτύχησε επετειακά: Η εκατονταετηρίδα της Επανάστασης συνέπεσε με την ατυχή εκστρατεία του Σαγγάριου, στη Μικρά Ασία. Τα 150 χρόνια γιορτάστηκαν μέσα στα μαύρα σκοτάδια του χουντικού καθεστώτος, υπενθύμισε ο Γεράσιμος Νοταράς, υπεύθυνος του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας. «Σήμερα οι συνθήκες είναι, για πρώτη φορά, διαφορετικές», σημείωσε, λέγοντας πως σε αυτόν τον εορτασμό θα πρέπει να κυριαρχήσει ένα πνεύμα «εξόδου από τη μιζέρια μετά από πολλά χρόνια κρίσης. Η Ελλάδα, όταν θέλει, μπορεί».

Από τη μεριά του, ο υπεύθυνος του Κέντρου Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος Παναγιώτης Παναγάκης, χαρακτήρισε την έκθεση «ευκαιρία για να ξανασυζητήσουμε ένα πλήθος ζητημάτων», ενώ η Ειρήνη Οράτη, επιμελήτρια της Συλλογής Έργων Τέχνης της Alpha Bank, έκανε λόγο για «μία μοναδική στο είδος της αφιερωματική έκθεση, που θα αναδείξει τη δύναμη και την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας».