Άγγελος Φραντζής: “Η αντίθεση είναι εκείνη που σου διευρύνει τη συνείδηση”

Εντυπωσιακά λευκά τοπία, η αρμονία κι η απεραντοσύνη του χιονιού, σταλινική αρχιτεκτονική, φουγάρα εργοστασίων στο ατέλειωτο λευκό, αυτό είναι το φόντο της νέας ταινίας που σκηνοθέτησε ο Άγγελος Φραντζής, με τίτλο «Ακίνητο ποτάμι».

Γυρισμένη στη Ρωσία και τη Λετονία, η διεθνής αυτή παραγωγή σε σενάριο του σκηνοθέτη και του Σπύρου Κρίμπαλη, αφηγείται την ιστορία με την οποία ένα ζευγάρι από την Ελλάδα, η Άννα και ο Πέτρος, που έχει εγκατασταθεί στη Σιβηρία για τις ανάγκες της εργασίας του Πέτρου, αντιμετωπίζει ένα αναπάντεχο γεγονός. Ενώ για μήνες δεν έχουν ολοκληρωμένες σχέσεις, η Άννα ανακαλύπτει ότι είναι έγκυος. Αναζητώντας μια λογική απάντηση, ο Πέτρος αμφισβητεί την Άννα, η οποία στρέφεται στη θρησκεία, μη μπορώντας να εξηγήσει με άλλο τρόπο αυτό που της έχει συμβεί.

Η ταινία, η οποία πρόσφατα εντάχθηκε στο “playlist” του HBO Europe, υποστηρίζεται από ένα διεθνές καστ, με πρωταγωνιστές την Κάτια Γκουλιώνη και τον Ανδρέα Κωνσταντίνου (βραβευμένοι και οι δυο με τα Βραβεία Α’ Γυναικείου και Α΄ Ανδρικού Ρόλου αντίστοιχα στα περσινά βραβεία ΙΡΙΣ της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου).

Ο σκηνοθέτης Άγγελος Φραντζής, περιγράφει το “Ακίνητο ποτάμι” ως μια ταινία πάνω στη συνύπαρξη. “Στο πώς μπορούμε να συνυπάρξουμε κατανοώντας ο ένας τον άλλο, κάτι που δεν κάνουν οι δυο ήρωες. Ταυτόχρονα είναι και μια ταινία που δοκιμάζει τα όρια του ανθρώπινου. Παρακολουθούμε δυο ανθρώπους απέναντι σε ένα μη εξηγήσιμο γεγονός, που προσπαθούν να βρουν ένα πλαίσιο νοήματος. Από τη μια ένας επιστήμονας, κι από την άλλη εκείνη, που αφήνεται σε αυτό που συμβαίνει και στο θρησκευτικό περιβάλλον που την αγκαλιάζει.»

Αν και ταινία μυστηρίου, με τα χαρακτηριστικά του είδους whodunnit, εν τέλει δεν δίνει κάποια εξήγηση για το τι έχει συμβεί στην ηρωίδα. Στη συνάντησή μας με τον Άγγελο Φραντζή, αυτή είναι κι η πρώτη ερώτηση που του κάνω, έχοντας μόλις δει την ταινία.

Η αρχική σκέψη σεναριακά έδινε μια απάντηση στο τι συνέβη, άφηνε ένα παράθυρο ανοιχτό, μια υποψία λύσης, αλλά σε αρχικές δοκιμαστικές προβολές βλέπαμε ότι οι θεατές έπαιρναν ως βεβαιότητα αυτή την υποψία, κάτι που εμένα δεν με ενδιέφερε. Ήθελα η ταινία να σε βάλει σε αυτή τη διαδικασία του να αναρωτιέσαι τι έχει συμβεί κι όχι να δώσει μια βέβαιη απάντηση.

Είναι μια ανάγκη μας να πιστέψουμε ότι όλα έχουν ένα σκοπό, ότι υπάρχει ένα νόημα στην ύπαρξη. Γι’ αυτό η ταινία σε βάζει σε αυτή την περιπέτεια να αναζητάς τη λύση και να μη στη δώσει, ώστε να σου πει πως ίσως πρέπει να αφεθείς στη ροή αυτού του ποταμού, χωρίς να αναζητάς οπωσδήποτε μια συγκεκριμένη εξήγηση, μεταφορικά σε ένα δεύτερο επίπεδο.

Το σενάριο ξεκίνησε να δουλεύεται μαζί με τον Σπύρο Κρίμπαλη πριν από 9 χρόνια, με την ίδια ακριβώς κεντρική ιδέα. Στη συνέχεια βέβαια πέσαμε πάνω στην κρίση, οπότε καθυστέρησε πολύ η χρηματοδότηση. Ενδιαμέσως έκανα το «Σύμπτωμα», μέχρι να συγκεντρωθούν τα χρήματα και να μπορέσουμε να κάνουμε τα γυρίσματα. Εξαρχής, άλλωστε, το σενάριο διαδραματιζόταν στη Σιβηρία, ξέραμε ότι πρέπει να γυριστεί σε αυτά τα τοπία.

Ήθελα αυτές ακριβώς τις τοποθεσίες που βλέπετε στην ταινία. Μέσα από μια έρευνα πολλών ετών πήγαμε στις πόλεις του Αρκτικού, πιο βόρεια δηλαδή από τη Σιβηρία, γιατί εκεί βρήκαμε τον συνδυασμό των σταλινικών πόλεων όπου έχουν χτιστεί τεράστια οικοδομήματα κι εργοστάσια. Τα γυρίσματα έγιναν σε δυο πόλεις της Ρωσίας, στη Ρίγα της Λετονίας και σε πόλεις που είναι στα σύνορα της Λετονίας με τη Ρωσία, εκεί για παράδειγμα βρίσκεται η μπλε εκκλησία. Ο λόγος για τον οποίο επιλέξαμε αυτές τις τοποθεσίες, είναι επειδή οι πόλεις αυτές παρέχουν το αντίστοιχο δέος που έχουν κι οι ήρωες απέναντι σε αυτό που τους συμβαίνει.

Οι ήρωες βρίσκονται ξαφνικά σε ένα περιβάλλον τελείως ξένο από αυτούς, σαν να είναι στο τέλος του κόσμου, όπου η αρχιτεκτονική αυτών των πόλεων σε κάνει να νιώθεις πάρα πολύ μικρός απέναντι σε κάτι μεγάλο – το οποίο τότε ήταν η εξουσία. Η εκκλησία είναι το αντίστοιχο, κι η Ρωσία είναι ένας κατεξοχήν τόπος τέτοιων συγκρούσεων κι ένας κατεξοχήν τόπος όπου ο άνθρωπος έχει ανάγκη από αυτό το πολύ μεγάλο, είτε είναι ο Θεός, η εξουσία, ο Τσάρος, ο Πούτιν. Αυτή η ανάγκη του να έχω κάτι από πάνω μου, είναι πολύ ρώσικη με ένα τρόπο.

“Ήταν τύχη που βρήκαμε αυτή τη μπλε εκκλησία. Αυτό είναι το χρώμα με το οποίο «παίζαμε» σε όλη την ταινία, το παλτό της ηρωίδας είναι μπλε, η ίδια έχει μια έντονη σχέση με το νερό, αυτό το μπλε είναι κι ένα πολύ ρώσικο χρώμα.”

Η Ρωσία για εμένα είναι ένας τόπος πολύ αγαπημένος, από τότε που ήμουν μικρός. Λατρεύω τη ρωσική λογοτεχνία και γενικότερα τη ρώσικη τέχνη, έχω ταξιδέψει πολύ, είναι ένας τόπος ο οποίος με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Ωστόσο, εν προκειμένω, ταίριαζε πάρα πολύ σε σχέση με αυτό που θέλαμε να κάνουμε για τη συγκεκριμένη ταινία. Όλη αυτή η λευκότητα του χιονιού, το απέραντο, παραπέμπει στην αγνότητα, στην παρθενία, στο καινό, στο τίποτα, στο άγραφο χαρτί. Στοιχεία που ενίσχυσαν ιδιαίτερα την ιστορία που θέλαμε να πούμε.

Είναι. Θέλει πάρα πολύ προσοχή, γιατί είναι σαν ένα τεράστιο ρεφλεκτέρ, δηλαδή αντανακλά το φως κι οι παραμικρές αλλαγές ατμόσφαιρας αλλάζουν τελείως το χρώμα του. Κάτι που δεν φαίνεται με το μάτι, αλλά καταγράφεται. Είναι πολύ δύσκολο το να το φιλμάρεις κι αυτές είναι περιοχές που έχουν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και έντονες εναλλαγές του καιρού, μπορεί από μια μεγάλη χιονοθύελλα ξαφνικά να βγάλει ήλιο, οπότε να σου αλλάξει όλο το γύρισμα.

“Η πιο δύσκολη ίσως στιγμή, ήταν η σκηνή της βάφτισης της ηρωίδας στα παγωμένα νερά. Για το σκοπό αυτό, η Κάτια Γκουλιώνη έκανε ένα χρόνο προετοιμασία με χειμερινά μπάνια, ώστε να είναι έτοιμο το σώμα της να αντιμετωπίσει αυτό το σοκ.”

Μου φαίνεται ένα ψεύτικο δίπολο, όπως και τα περισσότερα δίπολα. Η ζωή είναι φτιαγμένη μέσα από αντιθέσεις και αντιφάσεις. Η αποδοχή της αντίφασης είναι ο δρόμος που σου επιτρέπει να προχωράς. Η αντίθεση είναι εκείνη που σου διευρύνει τη συνείδηση κι η αποδοχή των αντιθέσεων κι όταν μπορείς να δουλεύεις μέσα στα αντίθετα. Είναι ωστόσο ένα πολύ υπαρκτό δίπολο, σε επίπεδο σύγκρουσης. Αρχετυπικά είναι μια σύγκρουση λογικής – συναισθήματος, επιστήμης – θρησκείας, αρσενικού – θηλυκού, όλα αυτά που μας έχουν μάθει ότι θα έπρεπε να συγκρούονται. Στην ταινία, η συνύπαρξη των δύο ηρώων δοκιμάζεται. Τι πιο μεγάλο από το να καταφέρουν να συνυπάρξουν δυο διαφορετικοί άνθρωποι και να φτιάξουν ένα σύνολο, ένα ζευγάρι. Από εκεί ξεκινάνε όλα.

Η επιστήμη κι η θρησκεία είναι δυο πορείες που θα έπρεπε να είναι αλληλοσυμπληρωματικές. Η ανάγκη μας είναι να νοηματοδοτήσουμε. Να βρούμε την αλήθεια. Αυτός είναι ο δρόμος της δυτικής σκέψης. Από την άλλη – να άλλο ένα δίπολο – έχουμε την ανατολική σκέψη που πάει περισσότερο προς την πίστη περισσότερο, εκεί όμως ο κίνδυνος είναι η υποταγή σε ένα δόγμα, το οποίο ακολουθείς με ένα θρησκευτικό φανατισμό. Είναι μια σύγκρουση σύγχρονη και παμπάλαια ταυτόχρονα. Σκέψου πώς συγκρούεται μια λογική νέο-ορθολογικής βαρβαρότητας, για παράδειγμα η οικονομία, με μια κοσμοαντίληψη η οποία είναι όλος ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός που αντιμετωπίζουμε παράλληλα.

Κι η λογική όμως, είναι μια μορφή πίστης.

Η Άννα είναι ένας χαρακτήρας που αφήνεται σε κάτι, πιο άφοβα από ό,τι ο Πέτρος. Μπορεί να απεκδυθεί των δικών του προκαταλήψεων, με κίνδυνο να μπει σε άλλες προκαταλήψεις, γιατί κι εκείνη σε αυτή τη θρησκευτική αγκαλιά βρίσκει μια ζεστασιά που δεν βρίσκει μέσα στο σπίτι. Η τετράγωνη οπτική του Πέτρου είναι κάπως ψυχρή, την απομακρύνει.

Έχει μια αντίφαση ο τίτλος αυτός ούτως ή άλλως, το ποτάμι κανονικά ρέει, αλλά εδώ είναι παγωμένο γι’ αυτό κι ακίνητο, ταυτόχρονα συμβολίζει και τις ακίνητες, ακλόνητες αντιλήψεις που επικρατούν και κινούν την ιστορία, ενώ κάτι ρέει κάτω από αυτό τον πάγο.