Εκατό χρόνια Μπάουχαους στο Ινστιτούτο Γκαίτε

Εκατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την ίδρυση, στη Βαϊμάρη της Γερμανίας, της περίφημης Σχολής Μπάουχαους, καθώς και της δημοσίευσης, την ίδια χρονιά, του Μανιφέστου του ιδρυτή της, αρχιτέκτονα Βάλτερ Γκρόπιους.

Επιδιώκοντας να συνδέσει την καλλιτεχνική έκφραση με τη δημιουργία πρακτικών κατασκευών, το Μπάουχαους βρήκε στην αρχιτεκτονική και τον βιομηχανικό σχεδιασμό το κατάλληλο πεδίο για την εφαρμογή των μοντερνιστικών ιδεών, επιδιώκοντας να επαναπροσδιορίσει τη σχέση ανάμεσα στην παιδεία, την τέχνη και την κοινωνία.

Το κτίριο της Σχολής του Μπάουχαους στο Ντεσσάου της Γερμανίας

Παρά τις γερμανικές του ρίζες, το Bauhaus (αναγραμματισμός της γερμανικής λέξης Hausbau, «οικοδόμηση») είχε εξαρχής διεθνή προσανατολισμό και απήχηση. Όπως οι σπουδαστές και οι καθηγητές του προέρχονταν από όλη την Ευρώπη και την Ασία, έτσι και τα έργα τους δεν περιορίζονταν μονάχα στη Γερμανία αλλά μπορεί να τα συναντήσει κανείς σε ολόκληρο τον κόσμο.

Μέχρι το 1933, οπότε το ναζιστικό καθεστώς απαγόρευσε τη λειτουργία της Σχολής, με αποτέλεσμα ο Γκρόπιους και πολλά από τα μέλη της να διαφύγουν σε άλλες χώρες, το Μπάουχαους συνομίλησε με τις μοντερνιστικές ιδέες έτσι όπως εκφράστηκαν στο βρετανικό κίνημα Arts and Crafts, στον σοβιετικό κονστρουκτιβισμό ή τη «Νέα Αντικειμενικότητα» (το γερμανικό Neues Bauen), όπως επίσης και με τις σοσιαλιστικές και κομμουνιστικές ιδέες.

Έτσι, η ακτινοβολία της Σχολής και των πρωτεργατών της διαδόθηκε όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και σε χώρες και πολιτισμούς πέρα απ’ αυτήν. Στόχος της έκθεσης «Bauhaus Imaginista», που διοργανώνεται σε συνεργασία με επιστήμονες από διάφορες χώρες, με αφορμή την 100ή επέτειο της Σχολής, είναι να εστιάσει στην παγκόσμια διάδοση και υποδοχή του Μπάουχαους και τις πολύ διαφορετικές εξελίξεις της ιστορίας του.

Το Ωδείον Αθηνών, κατασκευασμένο το 1972 (χωρίς να ολοκληρωθεί) από τον σπουδαστή του Μπάουχαους, αρχιτέκτονα Ιωάννη Δεσποτόπουλο

Η έκθεση έχει ως αφετηρία τέσσερα αντικείμενα-κλειδιά για το Bauhaus, που χρησιμοποιήθηκαν για να αναπτυχθούν θεματικά και εννοιολογικά ζητήματα που συνδέονται με τη Σχολή: Το Μανιφέστο του Bauhaus από τον Βάλτερ Γκρόπιους (1919), το «Χαλί», ένα σχέδιο του Πάουλ Κλέε (1927), ο οποίος δίδαξε στη Σχολή, το «Ein Bauhaus Film» («Μια ταινία του Μπάουχαους»), κολλάζ του Μαρσέλ Μπρόγιερ (1926), καθώς και το «Reflektorisches Lichstpiel» («Αντανακλάσεις φωτός»), μια μηχανή προβολής φωτός του Κουρτ Σβέρτφεγκερ (1922). Μέσα από αυτά εστιάζει στη μεταρρυθμιστική παιδαγωγική, την πολιτισμική οικειοποίηση, την εξέλιξη του βιομηχανικού σχεδίου, και τις πειραματικές πρακτικές στα πεδία του φωτός και του ήχου.

Η κατασκευή που σχεδίασε ο καλλιτέχνης Luca Frei για την έκθεση –εν μέρει γλυπτό, εν μέρει αρχιτεκτονική δομή–λειτουργεί ως χώρος ανάγνωσης, όπου οι επισκέπτες μπορούν να συμβουλευθούν το ερευνητικό υλικό των επιμελητών, τα κείμενα και το φωτογραφικό υλικό που σχετίζονται με τα τέσσερα «κεφάλαια», καθώς και το υλικό τεκμηρίωσης του διεθνούς προγράμματος Bauhaus Imaginista.

Ένα ξεχωριστό πρόγραμμα ταινιών θα παρουσιάζει νέες αναθέσεις έργων σε σύγχρονους καλλιτέχνες και ερευνητές πάνω σε θέματα και ιστορικές εξελίξεις του Bauhaus. Ανάμεσά τους είναι ο Zvi Efrat, ο οποίος παρουσιάζει τις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου της Ίφε που σχεδίασε ο Arieh Sharon, o Kader Attia, η Otolith Group και η Wendelien van Oldenborgh.

Στην αρχιτεκτονική, το Μπάουχαους υποστήριζε την ιδέα ενός αφαιρετικού, απαλλαγμένου από διακοσμητικά στοιχεία, απλού και προσανατολισμένου σε γεωμετρικές φόρμες σχεδιασμού. Η εξυπηρέτηση της λειτουργικότητας, της παραγωγής, της χρήσης και των υλικών, καθώς και η ορατότητα της κατασκευαστικής χειρονομίας χαρακτηρίζουν τα μοντερνιστικά κτίρια που κατασκευάστηκαν υπό την επίδρασή του.

Πώς επέδρασε το Μπάουχαους στην αστική μορφή της Αθήνας; Ποια κτίρια έχουν κατασκευαστεί με βάση τις ιδέες των πρωτεργατών του;

Στο πλαίσιο της έκθεσης Bauhaus Imaginista, το Ινστιτούτο Γκαίτε διοργανώνει ένα φωτογραφικό περίπατο στην περιοχή του Κολωνακίου, αναζητώντας τα ίχνη του Μπάουχαους στην Αθήνα, το Σάββατο 30 Μαρτίου από τις 10.30-13.00, με ξεναγούς την καθηγήτρια γερμανικών Ευρύκλεια Σιακαγιάννη και τη διαμεσολαβήτρια τέχνης Silke Wittig.

Ο περίπατος ξεκινάει από την Ακαδημία Αθηνών και οδηγεί, μέσα από διάφορες στάσεις στο Κολωνάκι, όπου εντοπίζονται μοντέρνα κτίρια του 1920 και του 1930 με εμφανείς στυλιστικές διαφορές από τις μεταπολεμικές αθηναϊκές πολυκατοικίες, για να καταλήξει στο κατεξοχήν αθηναϊκό κτίριο του Μπάουχαους, το Ωδείον Αθηνών, που σχεδιάσθηκε και χτίστηκε από τον έλληνα σπουδαστή του Μπάουχαους Ιωάννη Δεσποτόπουλο.

Η ξενάγηση θα γίνει στα ελληνικά, με μέγιστο αριθμό συμμετεχόντων 15 άτομα.

Δήλωση συμμετοχής μέχρι 28/3 στο e-mail: [email protected]).

• 3 Απριλίου: Ξενάγηση στην έκθεση από την επιμελήτριά της Marion Von Osten, προβολή ταινίας και συζήτηση με την καλλιτέχνιδα Wendelien van Oldenborgh.
• 6, 13 Απριλίου: Πρακτικό εργαστήριο με θέμα «Το Bauhaus συναντά τα Commons» στο LUDD Makerspace.
• 11 Απριλίου: Διάλεξη του καθηγητή Thomas Flierl «Ανάμεσα στα Μέτωπα. Χάννες Μάγιερ, 1935-1954. Περί των διενέξεων στην εξορία και της επιστροφής στην Ευρώπη ‒δίχως άφιξη».
• 16 Απριλίου: Παρουσίαση των αποτελεσμάτων του πρακτικού εργαστηρίου «Το Bauhaus συναντά τα Commons» και συζήτηση του Σταύρου Σταυρίδη και του Max Welch Guerra.