Διαβάζοντας κάθε χρόνο το καθιερωμένο μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα του Θεάτρου καταλήγει κανείς στο συμπέρασμα πως το θέατρο είναι μια από τις λιγοστές παγκόσμιες, υπερτοπικές γλώσσες.
Το βαθιά ευαίσθητο σημείωμα του φετινού υπογράφοντα του μηνύματος – που μας έρχεται από την Κούβα και τον διακεκριμένο Κουβανέζο σκηνοθέτη, συγγραφέα και δάσκαλο Κάρλος Σελντράν – διατυπώνει μια παρόμοια σκέψη. Λέει: «Η θεατρική παράδοση είναι οριζόντια. Δεν υπάρχει κανείς που να μπορεί να επιβεβαιώσει ότι το θέατρο βρίσκεται σε οποιοδήποτε κέντρο του κόσμου, σε οποιαδήποτε πόλη ή προνομιούχο κτίριο. Το θέατρο, όπως το έχω λάβει, εξαπλώνεται μέσα από μια αόρατη γεωγραφία που συνδυάζει τις ζωές εκείνων που το υπηρετούν με την ίδια τη θεατρική τέχνη σε μια χειρονομία ενοποίησης. Όλοι οι μεγάλοι δάσκαλοι του θεάτρου πεθαίνουν μαζί με τις στιγμές τους, στιγμές ανεπανάληπτης διαύγειας και ομορφιάς· όλοι ξεθωριάζουν με τον ίδιο τρόπο, χωρίς καμία άλλη υπεροχή για να τους προστατεύσει και να τους καταστήσει ενδόξους. Οι θεατρικοί δάσκαλοι το γνωρίζουν, καμία αναγνώριση δεν είναι έγκυρη όταν αντιμετωπίζεται με αυτή τη σιγουριά, η οποία είναι η ρίζα του έργου μας: η δημιουργία στιγμών αλήθειας, ασάφειας, δύναμης, ελευθερίας εν μέσω μεγάλης αβεβαιότητας. Τίποτα από αυτά δεν επιβιώνει, εκτός από τα δεδομένα ή τα αρχεία της δουλειάς τους σε βίντεο και φωτογραφίες που θα αποτυπώσουν μόνο μια ωχρή ιδέα για το τι έπραξαν. Ωστόσο, αυτό που θα λείπει πάντα από αυτά τα αρχεία είναι η σιωπηλή ανταπόκριση από το κοινό που καταλαβαίνει σε μια στιγμή ότι αυτό που συμβαίνει δεν μπορεί να μεταφραστεί ή να βρεθεί έξω, ότι στην αλήθεια που μοιράζεται εκεί υπάρχει μια εμπειρία ζωής, για λίγα δευτερόλεπτα, πιο διάφανη ακόμη και από την ίδια τη ζωή».
Κι αφού το θέατρο μνημονεύεται κάθε χρόνο στις 27 Μαρτίου μέσα από τα λόγια επιφανών εκπροσώπων του, σταχυολογούμε μερικές από τις πλέον ιστορικές δηλώσεις μορφών της παγκόσμιας σκηνής που λάμπρυναν το θέατρο με το έργο τους.
Οσκαρ Ουάιλντ, συγγραφέας
Αναγνωρίζω το θέατρο ως τη σπουδαιότερη των Τεχνών, τον πιο άμεσο τρόπο με τον οποίο η ανθρώπινη ύπαρξη μπορεί να μοιραστεί με μιαν άλλη την αίσθηση του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.
Δεν με ενδιαφέρει να κατοικήσω σε μια πόλη όπου δεν παίζεται ένα έργο του Σάμιουελ Μπέκετ.
Το θέατρο είναι ο μοναδικός θεσμός στον κόσμο που πεθαίνει εδώ και 4.000 χρόνια αλλά ποτέ δεν υποκύπτει. Έχει ανάγκη από σκληρούς και αφοσιωμένους ανθρώπους για να το κρατήσουν ζωντανό.
Κονσταντίν Στανισλάφκι, σκηνοθέτης
Δεν αρκεί να ανακαλύψεις την καρδιά ενός θεατρικού έργου∙ τις σκέψεις και τα συναισθήματα του. Ο ηθοποιός πρέπει να είναι ικανός να τα μετασχηματίσει σε συνθήκες ζωής.
Τομ Στόπαρντ, συγγραφέας
Το θέατρο είναι μια σειρά ανυπέρβλητων εμποδίων στο δρόμο για την επικείμενη καταστροφή.
Γέρζι Γκροτόφσκι, σκηνοθέτης
Να φροντίζετε να αποφεύγετε πάντα την παραπλάνηση. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να αποφύγετε την αναπαράσταση των λόγων του συγγραφέα. Αν θέλετε να δημιουργήσετε ένα πραγματικό αριστούργημα, πρέπει να αποφύγετε τα όμορφα ψέματα. Πιθανώς, αυτά να ικανοποιήσουν τους θεατές. Οι θεατές αρέσκονται στα εύκολα ψεύδη. Αλλά δεν είμαστε εδώ για να ικανοποιήσουμε ή να ‘χαϊδέψουμε’ το θεατή. Είμαστε εδώ για να πούμε την αλήθεια.
Ρομπέρ Λεπάζ, ηθοποιός – σκηνοθέτης – συγγραφέας
Μια κούκλα για παράδειγμα, είναι ένα κομμάτι ξύλου και μερικά σχοινιά. Όμως αν μπορείς να τα ενώσεις και η φαντασία του κοινού προστεθεί σε αυτά, τότε ένα θαύμα θα προκύψει μέσα από αυτό το μηχανισμό. Να λοιπόν, τι καταφέρνουμε εμείς μαζί με το κοινό στο θέατρο: Κάνουμε θαύματα σε αυτό το χρονικό διάστημα.
&
Θα διεκδικώ πάντοτε το δικαίωμα στο θέατρο να μιλώ για οτιδήποτε και οποιονδήποτε. Χωρίς καμιά εξαίρεση. Καμία.
&
Θεωρώ πολύ περίεργη την προσπάθεια των ανθρώπων να αποκωδικοποιήσουν το «Θείο Βάνια» ή τον «Ερρίκο τον Ε’». Τα θεατρικά έργα δεν είναι σπαζοκεφαλιές. Σχετίζονται με το παιχνίδι. Αλλά από τη στιγμή που το θέατρο έχει συγγενέψει περισσότερο με την περφόρμανς και την υποκριτική παρά με το παιχνίδι είναι μεγάλο το κρίμα∙ αφού οι άνθρωποι μαγνητίζονται μόνο όταν βλέπουν άλλους να παίζουν.
Σάιμον ΜακΜπέρνι, ηθοποιός – σκηνοθέτης
Το θέατρο είναι η τέχνη του παρόντος: Συμβαίνει μόνο στο παρόν και μετά χάνεται.
&
Στο θέατρο, καθώς όλοι παρακολουθούν το ίδιο πράγμα, στον ίδιο χώρο, η συνείδηση δεν είναι πλέον ατομική. Δημιουργείται μια συλλογική συνείδηση. Μόλις αρχίσεις να συνειδητοποιείς τι έχει συμβεί, το έργο θα έχει χαθεί. Υπό αυτή την έννοια, το κοινό παράγει θέατρο κι όχι οι καλλιτέχνες.
&
Με το θέατρο, δόξα τω Θεώ, όλα αποκτούν νόημα. Δημιουργείς μια σαφή, συνεκτική πραγματικότητα για ένα συγκεκριμένο κοινό, σ’ ένα συγκεκριμένο χρόνο.
Αν είσαι περφόμερ, σημαίνει πως μισείς το θέατρο. Το θέατρο είναι εξαπάτηση. Το μαχαίρι είναι ψεύτικο, το αίμα είναι ψεύτικο και τα αισθήματα δεν είναι πραγματικά. Όμως, η περφόρμανς είναι ακριβώς το αντίθετο. Το μαχαίρι είναι αληθινό, το αίμα είναι αληθινό και τα αισθήματα είναι αληθινά.
Μου αρέσει το εφήμερο του θεάτρου. Κάθε παράσταση μοιάζει με φάντασμα: Είναι εκεί και μετά χάνεται.
Τιμ Κράουτς, σκηνοθέτης – ηθοποιός – συγγραφέας
Είναι αρκετά σπάνιο να συγκεντρώνεται μια ομάδα ανθρώπων για να παρακολουθήσει μια εκδήλωση που δεν προϋποθέτει τη συνθήκη της δυνατής μουσικής. Μια εκδήλωση που σου επιτρέπει να σκεφτείς και να σκεφτείς συλλογικά. Το θέατρο είναι πραγματικά μοναδικό. Εύχομαι η ποιότητα του να μην ατονήσει ποτέ.
Το σπουδαίο θέατρο σχετίζεται με την πρόκληση να οραματιστούμε και να ενθαρρύνουμε τους εαυτούς μας να φαντασιωθούν τον κόσμο που μας αξίζει.
Ευγένιος Ιονέσκο, συγγραφέας
Τα πάντα γύρω από το θέατρο είναι παράλογα.
