«Flumen vitae»: Τοπία συναισθηματικής μνήμης από τη Χρύσα Βέργη

«Ποταμῷ γὰρ οὐκ ἔστιν ἐμβῆναι δὶς τῷ αὐτῷ» λέει σε κάποιο από τα αποσπάσματά του ο «σκοτεινός» Ηράκλειτος. Δεν μπορείς να μπεις δεύτερη φορά στο ίδιο ποτάμι, προειδοποιεί, γιατί τα πάντα ρέουν και μεταβάλλονται…

Τούτος ο λόγος, που εξυμνεί την αέναη μεταβολή (ή μήπως θρηνεί γι’ αυτήν;) ήρθε στο νου μου όταν ανέβηκα τα σκαλιά που οδηγούν στην γκαλερί Ευριπίδη (η οποία, κατά διαβολική σύμπτωση, βρίσκεται επί της οδού Ηρακλείτου, στο Κολωνάκι) κι άρχισα να παρατηρώ τη νέα δουλειά της Χρύσας Βέργη, μια ενότητα 27 έργων της περιόδου 2017-2019, που φέρει τον τίτλο «Flumen Vitae», το ποτάμι της ζωής…

Χρύσα Βέργη | Φωτογραφία: Katoufas brothers

Για τον βιαστικό παρατηρητή, τα έργα της τοπιογράφου εστιάζουν εμμονικά στο ίδιο θέμα: το νερό· νερά στεκούμενα σχεδόν, λιμνών και ποταμιών, που στις αντανακλάσεις τους αγκαλιάζουν έναν ολόκληρο κόσμο, με ένα σφιχτό καδράρισμα, σχεδόν χωρίς καμιά ανθρώπινη παρουσία. Αυτά τα στοιχεία χαρακτήριζαν τα έργα που είχε παρουσιάσει στην αναδρομική της έκθεση («Η ψυχή του τοπίου») το 2015, στην ίδια αίθουσα, κάποια από τα οποία αναγνωρίζει ο θεατής και στα τοπία της τωρινής έκθεσης.

Όμως μια προσεκτικότερη ματιά αποκαλύπτει μια διαφορετική εικόνα: Τη σχεδόν φωτορεαλιστική ακινησία των προηγούμενων έργων εδώ διαδέχεται το θόλωμα της εικόνας, η διάχυση των περιγραμμάτων, μια διαρκής κίνηση, άλλοτε διακριτική κι άλλοτε πυρετική, που δεν αφήνει τίποτε ίδιο…

«Έργα με ροή» χαρακτηρίζει τους πίνακες αυτής της ενότητας και συνεχίζει, καθώς συζητάμε: «Γιατί τώρα ρέει το νερό; Δεν θέλω να ασχοληθώ πια με εκείνα που έχω λύσει· το μάτι, χωρίς να το καταλαβαίνω, σταματάει σε άλλα επεισόδια. Είναι σαν να βάζω στον εαυτό μου μια καινούργια δυσκολία. Όμως αυτό δεν γίνεται τυχαία, έχει να κάνει με το τι περνάς, πώς αλλάζεις σαν άνθρωπος».

Η εικαστικός Χρύσα Βέργη

Όμως σε αυτά τα «ρέοντα» τοπία του «Flumen Vitae» υπάρχει πάντοτε ένα στοιχείο που αντιστέκεται στη μεταβολή, ένα στοιχείο σταθερότητας, ακίνητο θαρρείς, ακόμη κι αν πρόκειται για λίγα ταπεινά στάχυα στην όχθη ή τη στιβαρή ρίζα μιας ελιάς που χρόνια ολόκληρα φυτρώνει μέσα στο ποτάμι.
«Αισθάνομαι ότι έχω ζωγραφίσει τις εικόνες ενός ρέοντος κόσμου –σε έναν τέτοιο ζούμε, άλλωστε. Ίσως γι’ αυτό είχα ανάγκη να βάλω και στοιχεία πιο σταθερά, πιο στιβαρά. Αυτά τα στοιχεία αντίστασης είναι ο προσωπικός μας άξονας, το αξιακό μας σύστημα, που ναι μεν σμιλεύεται από τη ροή της ζωής, όμως, από την άλλη, αντιπροσωπεύει αρχές, που είναι ο μόνος τρόπος να επιβιώσει κανείς και να συμφιλιωθεί με τη διαρκή μεταβολή», παρατηρεί η εικαστικός.

Καθώς ο επισκέπτης ανεβαίνει στον δεύτερο όροφο της γκαλερί, έρχεται αντιμέτωπος με μια έκπληξη: από το υγρό στοιχείο των πινάκων που απλώνονται γύρω του αναδύεται μια τεράστια πλαγιά από βράχια, ζωγραφισμένα με έντονα και «σκληρά» χρώματα, στεφανωμένα με μια φλούδα ουρανού, καμωμένου από πλακάτο μπλε. Έργο μεγάλων διαστάσεων, τοποθετημένο στο κέντρο της αίθουσας, σου δίνει την αίσθηση ότι με την παρουσία του κρατά σε ισορροπία όλα τα υπόλοιπα ρέοντα υδάτινα τοπία.

«Είναι ένα από τα τελευταία έργα που έκανα», λέει η Χρύσα Βέργη, «που με ξάφνιασε κι εμένα. Πιο πολύ προέκυψε σαν ανάγκη να ισορροπήσει η ενότητα της έκθεσης και να προσδιορίσει τον τρόπο που τα έργα συμπληρώνουν το ένα το άλλο και συνομιλούν μεταξύ τους». Αλλά, προσθέτει, «πλαστικά, αν κανείς ξεχάσει ότι περιγράφει ένα βράχο, ο ρυθμός της γραφής θα μπορούσε να είναι κύμα».
Μιλώντας για τα έργα της τα χαρακτηρίζει «ημερολογιακές καταγραφές», όπως οι σημειώσεις ενός συγγραφέα, που στο τέλος «συμπυκνώνονται σε ένα κεφάλαιο», όπως αυτή η έκθεση. «Είναι εικόνες που έχω ζήσει, οι περισσότερες στην Ήπειρο, στον Λούρο και στις πηγές του. Με ενδιαφέρει να κρατήσω απ’ αυτές τη συναισθηματική μνήμη».

Χρύσα Βέργη | Φωτογραφία: Katoufas brothers

Προσωπικά βιώματα αποτυπωμένα στην επιφάνεια του νερού, στα κλαδιά των δέντρων, στα στοιχεία εκείνα της φύσης που επιλέγει να συμπεριλάβει στο κάδρο, χαρακτηρίζουν τη ζωγραφική της Χρύσας Βέργη. Η εμμονή στη φύση και στις ιδιόμορφες τοπιογραφίες συνδέεται με την πεποίθησή της ότι ο ίδιος ο άνθρωπος είναι (και) φύση, μια φύση που υπενθυμίζει –σήμερα περισσότερο από ποτέ μάλιστα– «το μέτρο και ό,τι είναι μέτρο».

«Ο πόνος του νερού είναι απέραντος», σημειώνει ο Gaston Bachelard στο δοκίμιό του «Το νερό και τα όνειρα», παρατηρώντας ότι «η αφιερωμένη στο νερό ύπαρξη είναι μια ύπαρξη σε παραζάλη. Πεθαίνει κάθε λεπτό, αδιάκοπα, κάποιο κομμάτι της ουσίας της καταρρέει». Απέναντι σε αυτόν τον φόβο της μεταβολής, η τοπιογραφία της Χρύσας Βέργη είναι, αντιθέτως, αισιόδοξη: κρατημένη από μια σταθερή ρίζα, αποδέχεται τη ροή, τη μεταβολή· όχι για να επαγγελθεί «καλύτερες μέρες» αλλά για να παραμείνει ανοιχτή στην ενδεχομενικότητα του αύριο…

Χρύσα Βέργη | Φωτογραφία: Katoufas brothers

Η Χρύσα Βέργη γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ (1978-1979 και 1984-1988) και διακόσμηση εσωτερικών χώρων στο Fine Arts School of California State University of Long Beach (1980-1983). Συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στη ζωγραφική στην Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts στο Παρίσι, με καθηγητή τον Pierre Carron (1990-1992). Θεματικοί κύκλοι της δουλειάς της έχουν παρουσιαστεί σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Κίνα, ΗΠΑ, Αγγλία, Βέλγιο, Ιρλανδία, Γαλλία, Κύπρος, Τουρκία, Κορέα, Μπαχρέιν, Ντουμπάι, Λίβανος). Έργα της βρίσκονται στη Βουλή των Ελλήνων, στην Εθνική Πινακοθήκη, στο Μέγαρο Μαξίμου, στο Μουσείο Μπενάκη και σε άλλες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Δείτε τον κατάλογο της έκθεσης «Flumen Vitae»