Ο Κύκλος του έρωτα στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά – Σεξ, ψέματα και κωμωδία

Νωρίς το μεσημέρι και η δεκαμελής πολυσυλλεκτική ομάδα θρονιάζεται στις κόκκινες καρέκλες του θεάτρου «Πόρτα». Με το κείμενο στην ποδιά, τα μολύβια για σημειώσεις ανά χείρας – και τους αχνιστούς καφέδες να τονώνουν τη διάθεση για πρόβα – ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης, ο Αυγουστίνος Κούμουλος, η Άννα Μάσχα, η Κίττυ Παϊταζόγλου, η Ευδοκία Ρουμελιώτη, η Σίσσυ Τουμάση, ο Κώστας Φιλίππογλου, ο Χάρης Φραγκούλης, η Γαλήνη Χατζηπασχάλη και ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος συγκεντρώνονται γύρω από το Θωμά Μοσχόπουλο.

Ο σκηνοθέτης τους ζητάει ν’ αναζητήσουν τον πυρήνα της θεματικής σε καθεμιά από τις ροζ ιστορίες του ΄Αρθουρ Σνίτσλερ με ήρωες, κάθε φορά, ένα διαφορετικό ζευγάρι που διαπραγματεύεται, με πολλές περιστροφές, να κάνει σεξ. Νωρίς για ερωτοτροπίες, σκέφτεται κανείς, αλλά τελικά οι ηθοποιοί πρόθυμα και κυκλικά σκαρφαλώνουν στη σκηνή για ν’ αποδείξουν ότι το σεξ δεν είναι παρά ένας ακόμα τρόπος να ορίσουν τον εαυτό τους μέσα από την ύπαρξη των άλλων.

Ο σκηνοθέτης Θωμάς Μοσχόπουλός στην πλατεία του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά.

« – Γιατί με παρασύρατε να έρθω εδώ;
– Γιατί σας λατρεύω.
– Σε πόσες άλλες το έχετε πει αυτό;
– Από τότε που σας γνώρισα σε καμία».
Ο, ευγενικής καταγωγής, νέος και η, δήθεν αντιστεκόμενη στα θέλγητρα του, νεαρά (τους υποδύονται ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος και η Ευδοκία Ρουμελιώτη) γεμίζουν τη σκηνή με σεξ, ψέματα και στερεότυπα. Στην προηγούμενη σκηνή εκείνος ξελόγιαζε την υπηρέτρια του, στην επόμενη σκηνή εκείνη θα προσπαθήσει να πείσει τον άνδρα της να την αντιμετωπίζει σαν ερωμένη κι όχι σαν δεδομένη.

Το ένα ζευγάρι διαδέχεται το άλλο και σε δέκα σύντομα σκετς ερωτικής ανάφλεξης, το σεξ αναδεικνύεται σε νεύρωση για όλους. Καθημερινές ιστορίες σεξουαλικότητας ανάμεσα σε μια πόρνη κι έναν στρατιώτη, στο στρατιώτη και την υπηρέτρια, την υπηρέτρια και τον κύριο της, το νεαρό κύριο και την παντρεμένη ερωμένη του, την παντρεμένη κυρία και το στεφάνι της, τον παντρεμένο κύριο και μια φτωχή ομορφούλα, τη φτωχή ομορφούλα και τον ποιητή, τον ποιητή και την ψωνισμένη ηθοποιό, την ηθοποιό και τον κόμη που τη θαυμάζει, τον κόμη και την κατάκοπη, από ερωτικές υπερωρίες, πόρνη. Οι ερωτικές συνευρέσεις δεν έχουν τελειωμό στη σκηνή του «Πόρτα» όπου το σεξ γίνεται αλλά, ενοχικά μάλλον, ποτέ δεν ονομάζεται.

Πυγμαλίων Δαδακαρίδης και Ευδοκία Ρουμελιώτη καθώς υποδύονται το παντρεμένο ζευγάρι του Σνίτσλερ.

Στην εκπνοή του 19ου αιώνα ο Σνίτσλερ – ασφαλώς τροφοδοτημένος από τις πολυάριθμες ερωτικές του περιπέτειες για τις οποίες κρατούσε και αναλυτικό ημερολόγιο – γράφει τον «Κύκλο του έρωτα» ή το «Ερωτικό γαϊτανάκι». Θα το εκδώσει έξι χρόνια αργότερα και θα γίνει μάρτυρας της απαγόρευσης του καθώς θεωρείται πως προσβάλει την ηθική της βιεννέζικης κοινωνίας στα 1900. Κάθε άλλο. Πρόθεση του Σνίτσλερ ήταν να σατιρίσει την υποκρισία της αστικής τάξης ακόμα έκδηλη ακόμα και στις ερωτικές της δραστηριότητες.

Το έργο βάζει στο στόχαστρο του την ερωτική επιθυμία για να μελετήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά και τα μεγαλειώδη ελλείμματα της απέναντι στον άλλο. «Μοιάζει μ’ ένα απλό γαϊτανάκι αλλά είναι ένα εξαιρετικά πυκνό, φροϋδικής λογικής, κείμενο που αποκαλύπτει πως κινείται ο κόσμος γιατί όλοι μας φροντίζουμε να υποδυόμαστε ρόλους ακόμα και στον έρωτα. Είναι σχεδόν πιραντελικό το διακύβευμα του έργου» παρατηρεί ο Θωμάς Μοσχόπουλος – που για πρώτη φορά σκηνοθετεί παραγωγή του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά.

Ο Σνίτσλερ γράφει επίμονα γύρω από τον έρωτα και το θάνατο – συμφωνώντας με όλους τους μεγάλους συγγραφείς πως δεν υπάρχουν «άλλα θέματα». Παρόλα αυτά, η γραφή του φέρει την απαιτούμενη ελαφράδα, διακωμωδώντας τα ερωτικά επεισόδια. «Το έργο είναι κωμωδία» διαπιστώνει η Άννα Μάσχα και βρίσκει σύμφωνους όλους τους συμπρωταγωνιστές της. «Μπορείς, όμως, να το χαρακτηρίσεις και ως μια σοβαρή κωμωδία. Ακολουθεί σίγουρα τους ρυθμούς της, έχει κάποιες κωμικές ανατροπές και φαρσικές διαδρομές, όμως το τέλος δεν είναι τραγικό. Ούτε και αυτό που θα λέγαμε ‘happy end’. Οι σκηνές αφήνουν μια γλυκόπικρη γεύση, καμιά φορά προκαλούν και θλίψη».

Η ‘Αννα Μάσχα ηθοποιός, ο Χάρης Φραγκούλης ποιητής για χάρη του “Κύκλου του ‘Ερωτα”, πάντα.

Αν στην εποχή του Σνίτσλερ ο σεξουαλικός οίστρος ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων, στη δική μας έχει πάψει να επιδρά κατά τον ίδιο τρόπο, 60 χρόνια μετά την σεξουαλική επανάσταση στο δυτικό κόσμο και ύστερα από την καθολική εμπορευματοποίηση του. Όμως, ο «Κύκλος του έρωτα» έχει ακόμα πολλά να αφηγηθεί για τους ανθρώπους. «Μπορεί να παρήλθε η σεξουαλική επανάσταση αλλά κατά πόσο είμαστε πραγματικά απελευθερωμένοι;» αναρωτιέται ρητορικά ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος και η Άννα Μάσχα προσθέτει: «Δε νομίζω πως το σεξ έχει πάψει να είναι ταμπού. Μπορεί ως κοινωνία να είμαστε πιο απελευθερωμένοι – δηλαδή να μην κοκκινίζουμε τόσο πολύ, μιλάμε λίγο περισσότερο για αυτό αλλά δεν έχει πάψει να είναι ταμπού. Δε νομίζω πως η σεξουαλική επανάσταση μας έχει λύσει τα προβλήματα. Η πατριαρχία καλά κρατεί ακόμη οπότε νομίζω πως έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο και το κίνημα #metoo».

Η Κίττυ Παϊταζόγλου νιώθει πως το έργο εξακολουθεί να αφορά αφού αναδεικνύει «το πόσο γελοίοι γίνονται οι άνθρωποι όταν ψάχνουν απεγνωσμένα να αγαπηθούν. Πέφτουμε με τα μούτρα στον επόμενο ερωτικό σύντροφο για να λυτρωθούμε από τον προηγούμενο και πέφτουμε σε μεγαλύτερη απελπισία. Αυτό, όταν το βλέπεις απ’έξω, έχει κάτι πολύ γελοίο».

Ο Θωμάς Μοσχόπουλος υπερθεματίζει∙ πιστεύει πως ο Σνίτσλερ διατηρεί τη δυναμική του ακριβώς επειδή εκθέτει τη μικροαστική υποκρισία ακόμα και τώρα που υποτίθεται πως η δυτική σκέψη έχει προχωρήσει. «Στη βάση μας οι άνθρωποι συγγενεύουμε ακόμα την προβληματική του Φρόιντ. Είμαστε νευρωτικά καθηλωμένοι σε ρόλους, απομακρυνόμαστε ολοένα από την απόλαυση, ζούμε τον έρωτα σαν αγώνα ανταγωνισμού και διεκδίκησης, ενοχοποιούμε ή εξιδανικεύουμε τις επιθυμίες μας για να καταλήξουμε ανέραστοι. Η ένωση δύο σωμάτων πρέπει να παράγει έναν τρίτο, έστω και φαντασιακό, κόσμο. Εμείς, παρόλα αυτά, απλώς καταναλώνουμε σεξουαλικές επαφές». Ακριβώς, όπως κάνουν, και οι χαρακτήρες του «Κύκλου»∙ του φαύλου κύκλου.

Σίσσυ Τουμάση και Αυγουστίνος Κούμουλος.

«Ο κύκλος του έρωτα» συγκεντρώνει γύρω από το Θωμά Μοσχόπουλο έναν πληθωρικό κύκλο πρωταγωνιστών – «δέκα ανθρώπους με έντονες προσωπικότητες» όπως λέει ο ίδιος. Ανάμεσα τους σταθεροί συνεργάτες του από την εποχή του Αμόρε όπως η Άννα Μάσχα, νεότερα μέλη της ομάδας του όπως η Κίττυ Παϊταζόγλου, η Ευδοκία Ρουμελιώτη και ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος αλλά και ηθοποιούς με τους οποίους σμίγει σκηνικά για πρώτη φορά όπως ο Κώστας Φιλίππογλου, ο Χάρης Φραγκούλης, ο Πυγμαλίων Δαδακαρίδης και η Γαλήνη Χατζηπασχάλη. Όλοι τους καλούνται να υποδυθούν τους βαθιά ανικανοποίητους και ανασφαλείς ήρωες του Άρθουρ Σνίτσλερ – κι αυτό τους ενώνει μοιραία. «Οι ήρωες μας είναι άλλοτε συμπαθητικοί, άλλοτε αντιπαθητικοί, άλλοτε γελοίοι. Εγώ τους βρίσκω πάντοτε αστείους» παρατηρεί ο Κώστας Φιλίππογλου που ερμηνεύει το ρόλο του Κόμη. «Τους ενώνει η ανάγκη για σεξ, για συντροφιά, η ανάγκη για αποδοχή και επιβεβαίωση. Το γεγονός ότι είναι ο αντικατοπτρισμός μας, τους κάνει γοητευτικούς και οικείους».

Κρατώντας το ρόλο του φτωχού κοριτσιού που μπαινοβγαίνει σε σεπαρέ, η Κίττυ Παϊταζόγλου αντιμετωπίζει τα πρόσωπα του έργου «σαν χαμστεράκια μέσα στη ρόδα του κλουβιού τους. Δε βλέπουν μπροστά τους. Γυρνούν και ξαναγυρνούν στα ίδια μοτίβα, άλλοτε σαν θύτες άλλοτε σαν θύματα. Έχει κάτι αβάσταχτο αλλά και γοητευτικά ανθρώπινο αυτή τους η στάση».

Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος και Ευδοκία Ρουμελιώτη ως παράνομοι εραστές.

Οι ήρωες του «Κύκλου» συστήνονται μέσα από ολιγόλεπτα ερωτικά επεισόδια με κυλιόμενες αλλαγές συντρόφων. Η παρουσία τους στη σκηνή είναι σχεδόν αποσπασματική καθώς οι ρόλοι δεν προλαβαίνουν να αναπτυχθούν σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα. «Οι ρόλοι είναι ανάγλυφοι. Δίνονται γι’ αυτούς τόσες πληροφορίες όσες χρειάζονται για να εξυπηρετήσουν μια κατάσταση. Δεν επικεντρωνόμαστε στο παρελθόν τους και στην ψυχολογία τους αλλά στο παρόν και τα πάθη τους. Στην επιτακτική ανάγκη να ζήσουν το τώρα όπως το φαντάζονται» εξηγεί ο Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος. Εξάλλου, όπως παρατηρεί η Κίττυ Παϊταζόγλου, η πρόκληση δεν έγκειται τόσο στην περιγραφή ενός χαρακτήρα όσο «στο να μη φοβηθούμε να δείξουμε ότι ο κάθε χαρακτήρας στη μια σκηνή συμπεριφέρεται κάπως, και στην αμέσως επόμενη τελείως διαφορετικά. Θέλει τόλμη στη ζωή να παραδεχτείς πως εσύ, ο ίδιος άνθρωπος, τη μια στιγμή μπορεί να είσαι τρυφερός και την αμέσως επόμενη απίστευτα βίαιος και κυνικός. Μέσα από την αντίθεση ολοκληρώνονται οι χαρακτήρες, δηλαδή».

Κίττυ Παϊταζόγλου και Πυγμαλίων Δαδακαρίδης.

Την εποχή που τα short cuts έχουν γίνει αφηγηματικός κανόνας στις παραστατικές τέχνες – ακόμα και στον κινηματογράφο – ο Θωμάς Μοσχόπουλος διαχειρίζεται ένα κείμενο που παρότι ήταν πρωτοποριακό για την εποχή του χρειάζεται να διαφοροποιηθεί από τη συνήθη πλέον τακτική. «Με ενδιαφέρει να φτιάξουμε ένα σύνολο από αποσπασματικές σκηνές κι όχι μια σειρά από ανώδυνα σκετσάκια. Η σύνθεση μας οφείλει να έχει έναν άλλο τρόπο» σημειώνει. Την κατεύθυνση της σκηνοθεσίας του αναμένεται να καθορίσει το παιχνίδι ανάμεσα στο ιδιωτικό και στη δημόσιο, μια παρεξήγηση που, στις μέρες μας, συνδέει και το σεξ.

Κώστας Φιλίππογλου και Γαλήνη Χατζηπασχάλη στην τελευταία σκηνή του έργου.

Έχοντας τις σταθερές συνεργάτιδες του στο πλευρό του, την Ευαγγελία Θεριανού στα σκηνικά και την Κλερ Μπρέσγουελ στα κοστούμια, ο Θωμάς Μοσχόπουλος θα επιχειρήσει να δώσει μια διακριτική ατμόσφαιρα εποχής στην παράσταση, φιλοδωρώντας την με στοιχεία της Βιέννης του προηγούμενου αιώνα. Αυτό το έργο αναμένεται να τονώσει ο ενδυματολογικός σχεδιασμός της Μπρέσγουελ την ώρα που η Θεριανού σχεδιάζει ένα ημιδιάφανο διαπερατό παραπέτασμα που θα αμφισβητεί διαρκώς το δίπολο του δημόσιου και του ιδιωτικού.