Οι έφηβοι κάνουν «κατάληψη» στη Στέγη, με ιστορίες από Αθήνα, Αλεξάνδρεια και Βηρυτό

101 έφηβοι από 7 σχολεία της Αττικής θα κάνουν τριήμερη «κατάληψη» στη Μικρή Σκηνή της Στέγης, από 19 έως 21 Απριλίου στο πλαίσιο του Onassis Youth Festival. Η ετήσια εφηβική γιορτή της Στέγης, φέτος κινείται γύρω από τρεις πόλεις: Βηρυτός, Αλεξάνδρεια, Αθήνα. Οι μαθητές εμπνέονται από την κάθε πόλη μέσα από έρευνα που ξεκίνησαν από το φθινόπωρο του 2018, υπό την καθοδήγηση καλλιτεχνών, αντί δασκάλων, συγκεντρώνοντας ντοκουμέντα, προσωπικές συνεντεύξεις, λογοτεχνικά κείμενα, μέσα από τα οποία «γεννούν» τις παραστάσεις τους.

Σύμφωνα με τη Μυρτώ Λάβδα, που έχει τον συντονισμό και την Καλλιτεχνική επίβλεψη του φεστιβάλ, «η θεματική του φεστιβάλ θέλουμε να ενδιαφέρει τους εφήβους, να είναι στη διδακτέα ύλη τους, και να ταιριάζει με την κεντρική θεματική των προγραμμάτων της Στέγης για τη συγκεκριμένη χρονιά. Η θεματική της πόλης είναι κάτι που αφορά πολύ τη Στέγη, καθώς βγαίνει συχνά και κάνει δράσεις στην πόλη, ταξιδεύει στις γειτονιές, στους κοινωνικούς φορείς, στα σχολεία. Επίσης μας ενδιαφέρει η έννοια της πόλης και το τι σημαίνει πόλη για τον καθένα μας, το ζήτημα της ταυτότητας, δηλαδή το πώς μας διαμορφώνει το ότι έχουμε μεγαλώσει σε μια πόλη. Και οι τρεις αυτές πόλεις έχουν βιώσει, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, συγκρούσεις, κρίσεις, αλλά παράλληλα έχουν και μια έντονη και ακμαία πολιτιστική ανάπτυξη σε διαφορετικά είδη τεχνών, βγαίνουν δηλαδή νέοι άνθρωποι που παράγουν πολιτισμό.»

Γυμνάσιο Πειραιά

Στην αρχή κάθε χρονιάς στέλνουμε σε σχολεία Αττικής και περιφέρειας την περιγραφή των προγραμμάτων μας και στη συνέχεια λαμβάνουμε αιτήσεις, από τις οποίες επιλέγουμε σταδιακά, μετά από τηλεφωνικές συζητήσεις και ραντεβού με τα σχολεία, όσες αιτήσεις μας φαίνεται ότι έχουν έναν ξεκάθαρο σκοπό για τον οποίο θέλουν να πάρουν μέρος στο εκάστοτε πρόγραμμα. Αυτό που μας ενδιαφέρει πάντα είναι να έχουμε διαφορετικά προφίλ σχολείων. Φέτος έχουμε ένα επαγγελματικό (Ν. Φιλαδέλφεια), ένα διαπολιτισμικό Γυμνάσιο (Πατησίων), το Λύκειο Μαραθώνα, εκπροσωπούνται οι Δυτικές Συνοικίες (Αιγάλεω, Άγιοι Ανάργυροι), ο Πειραιάς και η Αθήνα.

Επίσης μας ενδιαφέρει να μην έχουν όλα τα σχολεία την ίδια θεατρική εμπειρία, κάτι που δεν είναι προαπαιτούμενο. Ωστόσο, φέτος έχουμε και την περίπτωση του Γυμνασίου Πειραιά, που έχει μια εκπαιδευτικό η οποία τρέχει εδώ και χρόνια τη θεατρική ομάδα του σχολείου και θα παρουσιάσει μια παράσταση με 31 μαθητές. Έχει γίνει τέτοια δουλειά εκεί, δηλαδή, που έχει δημιουργηθεί ένας πυρήνας παιδιών που ασχολούνται με το θέατρο και θέλαμε να το επιβραβεύσουμε αυτό.

Ιδιαίτερη εντύπωση μου έχει κάνει το πώς το ίδιο θέμα μπορεί να ειδωθεί από τόσες διαφορετικές πλευρές, ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών, γιατί εκείνοι κατευθύνουν τη διαδικασία. Οι δάσκαλοι / σκηνοθέτες καθοδηγούν, αλλά βασίζονται στα ενδιαφέροντα των μαθητών. Σε κάποια σχολεία το θέμα το προσέγγισαν στο πλαίσιο της γειτονιάς, άλλες παραστάσεις είναι πιο νοσταλγικές και κάνουν συσχετισμούς με το προσφυγικό, σε ορισμένες είναι πιο έντονο το στοιχείο του χορού, κάποιες πιο ατμοσφαιρικές, κι άλλες πιο πολιτικές και επίκαιρες.

41ο Γυμνάσιο Αθηνών

Οι παραστάσεις που δημιουργούν τα παιδιά είναι devised, δεν βασίζονται δηλαδή σε ένα θεατρικό κείμενο, αλλά προκύπτουν μέσα από την έρευνα και την πρόβα. Προσπαθούμε δηλαδή να καλλιεργήσουμε στους μαθητές το τι σημαίνει έρευνα, ότι περιλαμβάνει κι άλλες πηγές πέραν της Wikipedia, συνεντεύξεις με κατοίκους από τις γειτονιές, βίντεο, φωτογραφίες αρχείου, βιβλία. Τους δώσαμε κι άλλα εργαλεία, όπως για παράδειγμα τους ηχητικούς και οπτικούς περιπάτους Soundscapes Landscapes της ομάδας Medea Electronic και κάποιες ομάδες εμπνεύστηκαν και από τέτοια ερεθίσματα, ή όπως από τον Κοινωνικό Άτλαντα, που ασχολείται με την ανθρωπογεωγραφία στις διάφορες γειτονιές της Αθήνας. Φυσικά τα παιδιά έφεραν και το δικό τους υλικό, τραγούδια, γεύσεις, σκέψεις, κείμενα.

Οι καθηγητές παρακολουθούν διακριτικά τις συναντήσεις – πρόβες των μαθητών με τους καλλιτέχνες, γιατί αυτή η διαδικασία θέλουμε να δίνει εφόδια και στους καθηγητές, ώστε να εμπλουτίζουν με πιο δημιουργικούς τρόπους το μάθημά τους.

Υπάρχει ένας άλλος τρόπος προσέγγισης της μάθησης, με πιο βιωματικό και ενεργητικό χαρακτήρα. Πώς μπορούμε να κάνουμε ομαδικές δράσεις και να μάθουμε να συνεργαζόμαστε με σεβασμό ο ένας προς τον άλλον, καταπολεμώντας ζητήματα ρατσισμού, πώς μπορούν τα παιδιά να πάρουν δεξιότητες που σχετίζονται με το χώρο των τεχνών ώστε να βγει προς τα έξω η δημιουργικότητά τους. Οι εκπαιδευτικοί παίρνουν εργαλεία για να εμπλουτίσουν το μάθημά τους και να το κάνουν πιο δημιουργικά, δραματοποιώντας ενδεχομένως ένα κείμενο του γνωστικού τους αντικειμένου, ή παίρνοντας ιδέες για να στήσουν μια σχολική γιορτή με κάπως διαφορετικό, από τον συνηθισμένο, τρόπο.

Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί μαθαίνουν να βλέπουν τους μαθητές τους αλλιώς. Ο μαθητής που μέσα στη σχολική τάξη ήταν ο ζωηρός, ο κακός, ο ντροπαλός, κλπ, μετασχηματίζεται μέσα σε ένα άλλο περιβάλλον και γίνεται κάτι διαφορετικό. Οι ίδιοι οι καθηγητές μας λένε πόσο διαφωτιστική είναι αυτή η συνειδητοποίηση και πόσο τους βοηθά στον τρόπο που συνεχίζουν τη διδασκαλία τους.

Onassis Youth Festival | ΕΠΑΛ Ν. Φιλαδέλφειας

Την ίδια παρατήρηση κάνουν κι ο Κωνσταντίνος Ντέλλας με την Ανδρονίκη Μαραθάκη, που σκηνοθέτησαν μαθητές από το Λύκειο Μαραθώνα, για την παράσταση «Μωσαϊκό». Όπως μου λένε, «κατά τη διάρκεια των συναντήσεών μας, αλλάξαν οι δυναμικές μεταξύ των εφήβων, είδαν τους συμμαθητές τους αλλιώς. Ήταν μια διαδικασία πολύ γόνιμη ως προς το πώς σχετίζονται μεταξύ τους, αλλά ταυτόχρονα δε χάνουν και τον εαυτό τους. Ο κώδικας των αξιώσεων είναι πολύ σημαντικός σε αυτή την ηλικία.»

Στην αρχή μας έλεγαν αυτά που πίστευαν ότι θέλουμε να ακούσουμε, έχουν μάθει ένα συγκεκριμένο τρόπο αντιμετώπισης της σχολικής συνθήκης και θέλει χρόνο μέχρι να λυθούν. Επίσης μας έκανε εντύπωση ο τρόπος που έκαναν έρευνα τα παιδιά. Πήγαιναν απλώς στη Wikipedia, βασιζόντουσαν σε ένα πρώτο επίπεδο έρευνας. Ξεκινήσαμε λοιπόν έναν άλλο τρόπο δουλειάς. Το κάθε παιδί, με βάση τα ενδιαφέροντά του, έψαξε συγκεκριμένες θεματικές για την κάθε πόλη, όπως τη μουσική, τη θρησκεία, την πολιτική. Το 1/3 της συνολικής δουλειάς που κάναμε, ήταν η έρευνα.»

Το κεντρικό θέμα της παράστασης είναι ο άνθρωπος και το αστικό τοπίο. Είναι πολύ ανθρωποκεντρική παράσταση, παρουσιάζουμε τις διαφορετικές οπτικές, τους άξονες που μπλέκονται μεταξύ τους, το θέμα της ταυτότητας που αποδομείται και επανασυντίθεται, γι’αυτό λέγεται «Μωσαϊκό».

Λύκειο Μαραθώνα

Το κείμενο προέκυψε από την έρευνα των παιδιών και δικές μας προτάσεις και αποτελείται από ειδησεογραφικά άρθρα, συνεντεύξεις ανθρώπων που ζουν στην κάθε πόλη, απόσπασμα από το Μέρες ΣΤ’ του Σεφέρη όπου αναφέρεται στη διαδρομή Βυρητός – Αλεξάνδρεια – Αθήνα, κείμενα του Αμίν Μαλούφ κι ένα τραγούδι του Μάλαμα που έχει μελοποιήσει Καβάφη, μαζί με κείμενα που έφτιαξαν τα παιδιά.

Το να δουλεύεις με παιδιά που δεν έχουν έρθει σε επαφή ξανά με το θέατρο, έχει ένα γείωμα. Μια υπενθύμιση της ροής της ζωής. Στην τέχνη βάζουμε συνήθως στόχους που είναι εξωπραγματικοί. Θέλουμε να πετύχουμε το τέλειο. Με τα παιδιά έγιναν πιο χαλαρά τα πράγματα, με πιο αργούς ρυθμούς καθώς βρισκόμασταν μια φορά την εβδομάδα, επενδύοντας στη δουλειά που γίνεται εκ των έσω. Σε ατομικό επίπεδο ο καθένας έχει ανάγκη αυτή την εξοικείωση και την παραδοχή ότι κάτι δεν θα φτάσει εκεί ακριβώς που το έχει στο μυαλό του. Εσύ υπηρετείς ό,τι τα παιδιά φέρουν τόσο φυσικά.