Μπέττυ Αρβανίτη & Αλέξης Σταμάτης: Για πρώτη φορά μαζί στο θέατρο

Κάθονται αντικριστά σ’ ένα τραπέζι. Εκείνος πρέπει να επισπεύσει την επιστροφή του στο σπίτι για να βοηθήσει τη γυναίκα του στη φροντίδα του νεογέννητου γιου τους. Εκείνη σκοπεύει – πριν πιάσει δουλειά – να κατέβει στα μαγαζιά και ν’ αγοράσει δώρο για το εγγονάκι της. Μια συνηθισμένη εικόνα, όσο και μια συνήθης συζήτηση ανάμεσα σε μια μητέρα και το γιο της. Μόνο που αυτή η μητέρα και αυτός ο γιος δεν κάθονται γύρω από το τραπέζι για να αναλύσουν τα οικογενειακά τους, αλλά για να μιλήσουν για δουλειά.

Η Μπέττυ Αρβανίτη και ο Αλέξης Σταμάτης συνεργάζονται για πρώτη φορά καθώς το θεατρικό έργο του δεύτερου, τα «Μελίσσια» κάνουν το ντεμπούτο τους στη Νέα Σκηνή του Εθνικού θεάτρου και η πρώτη αναλαμβάνει εκτάκτως τον βασικό ρόλο – ύστερα από την αποχώρηση της Λήδας Πρωτοψάλτη για λόγους υγείας. Η σύμπτωση θέλει το έργο να περιγράφει την προβληματική σχέση μιας οικογένειας κάτω από το βλέμμα μιας δεσποτικής μητέρας.

Η Μπέττυ Αρβανίτη ενσαρκώνει τη βασική ηρωϊδα στα «Μελίσσια» που ανεβαίνουν στη Νέα Σκηνή του Εθνικού θεάτρου.

«Μόνο που η μαμά του Αλέξη δεν είναι σαν την ηρωίδα του», σπεύδει να ξεκαθαρίσει γελώντας η Μπέττυ Αρβανίτη. Βεβαίως, το κίνητρο για να πρωταγωνιστήσει στο έργο του γιου της ήταν πολύ ισχυρό, πόσω μάλλον κάτω από τις δεδομένες επείγουσες συνθήκες. «Πατήσαμε δυνατό γκάζι για να καταφέρουμε. Ωστόσο, έχω ξεχάσει πως το κείμενο είναι του γιου μου. Δεν θέλω να φορτιστώ συναισθηματικά μ’ αυτόν τον τρόπο. Κρατώ μιαν απόσταση. Λειτουργώ σαν ηθοποιός που προσπαθεί να βρει το ρόλο και το έργο».

Την ίδια φυσικότητα επιδεικνύει και ο Αλέξης Σταμάτης. Καμία συγκινησιακή φόρτιση, κανένα μυθοποιητικό στοιχείο γι’ αυτή την επαγγελματική συνάντηση με τη μητέρα του. «Με παίρνει συχνά στο τηλέφωνο ζητώντας μου διευκρινίσεις για την ηρωίδα της. Μιλάμε σαν να ανταλλάσουμε απόψεις για οποιαδήποτε άλλο καλλιτεχνικό ζήτημα. Παρόλα αυτά, πιστεύω ότι ο ρόλος της ταιριάζει υπέροχα, πολύ εύκολα μπορείς να την φανταστείς μέσα σε αυτόν».

Ο Αλέξης Σταμάτης καταγράφει στο έργο του μια δυσλειτουργική οικογένεια.

Ο Αλέξης Σταμάτης ολοκλήρωσε τα «Μελίσσια» το 2011, διαπιστώνοντας πως το θέατρο είναι η πιο απαιτητική γραφή από κάθε άλλη αφού «έχουμε να κάνουμε με ζωντανά πλάσματα, με το εδώ και τώρα, με μιαν αμεσότητα και μια κατάσταση που μπορεί να αλλάξει μ’ ένα ναι ή με ένα όχι». Έγραψε για «ένα σπίτι υπό κατάρρευση, μια δυσλειτουργική οικογένεια, για τη μοναξιά και τις εξαρτητικές σχέσεις αλλά και για την τέχνη αφού η βασική ηρωίδα, η Αγάπη, είναι συγγραφέας».

Ωστόσο, δεν ήταν στις προθέσεις του να καυτηριάσει την αγία ελληνική οικογένεια που έχει μπει στο στόχαστρο πολλών δημιουργών τα τελευταία χρόνια. «Ο τρόπος που γράφω δεν είναι τοπικός. Πιστεύω ότι μπορεί η πλοκή να αφορά σε μιαν οικογένεια, σ’ ένα σπίτι και την ίδια ώρα να αφορά στην Οικουμένη. Το έργο μιλά για την ανθρώπινη φύση σε κρίση» εξηγεί ο συγγραφέας του, διευκρινίζοντας πως δεν συνιστά μια τυπική νεοελληνική ρεαλιστική αφήγηση: «Αυτό το έργο στέκεται λίγο πάνω από το έδαφος και η παρουσία του Γιώργου Παλούμπη στη σκηνοθεσία είναι καθοριστική. Το έργο πρέπει να παιχτεί ρεαλιστικά. Όπως έλεγε και ο Κάφκα ‘το μεταφυσικό γράφεται ρεαλιστικά’».

Είναι η πρώτη φορά που μητέρα και γιος συνεργάζονται στο θέατρο.

Και παρότι η ελληνικότητα, ούτε ο νατουραλισμός δεν κατατρέχει τα «Μελίσσια» ο Σταμάτης, ομολογεί πως ανέτρεξε στην δική του οικογένεια αναζητώντας έμπνευση. «Πάντα ένας συγγραφέας αντλεί από τις εμπειρίες του. ‘Όλα είναι αυτοβιογραφία’, όπως λέει και ο Μπόρχες. Από σένα ξεκινάς. Άλλωστε, ο οικογενειακός πυρήνας είναι ένα θέμα που έχω… σπουδάσει αρκετά» σημειώνει.

Όχι, το έργο δεν τους έβαλε σε διαδικασία ανασκόπησης της σχέσης τους. «Νομίζω πως, στο μεταξύ μας, έχουμε εξαντλήσει τα δικά μας θέματα, ώστε δεν χρειάζεται να βρεθεί μια τέτοια αφορμή για να πυροδοτήσει συζητήσεις» λένε.

Ωστόσο, είναι από τις σπάνιες φορές που η Μπέττυ Αρβανίτη και ο Αλέξης Σταμάτης σχολιάζουν τη σχέση τους και μάλιστα από κοινού. Η Μπέττυ θα γινόταν μητέρα – στο πλευρό του τότε συζύγου της, Κώστα Σταμάτη – στα 20 της χρόνια και θα μεγάλωνε, όπως λέει, μαζί με τον Αλέξη. «Τον γέννησα πολύ μικρή και ήμουν ανασφαλής. Το πρώτο διάστημα ως μητέρα συμπεριφερόμουν πολύ ανώριμα. Και τη δική μου ανωριμότητα την πληρώσαμε και οι δύο. Περισσότερο, ο Αλέξης που ήταν σε ευάλωτη ηλικία. Εντάσεις δεν υπήρχαν – δημιουργήθηκαν όμως πληγές. Τελικά, εξελίχθηκα με τα χρόνια. Δεν πέρασα από το στάδιο της τυπικής μητρικής φροντίδας, του τύπου ‘βάλε ζακέτα να μην κρυώσεις’ – το οποίο, βεβαίως, υστερόβγαλα. Η συνειδητοποίηση ήρθε αργά και, καθώς μεγαλώναμε και οι δύο, η σχέση μας πήρε μια μορφή ουσιαστική. Δεν χάθηκε η επαφή της μητέρας με το γιο της αλλά συμπληρώθηκε και με άλλα πράγματα», παραδέχεται.

Ο Αλέξης Σταμάτης θυμάται τα χρόνια της εφηβείας του όπου οι έξοδοι με τη μητέρα του ήταν κοινές, λόγω της μικρής διαφοράς ηλικίας. Θυμάται τα βράδια στο «Χάραμα» για ν’ ακούσουν τον Τσιτσάνη και την Μπέλλου, έχοντας για παρέα «τα παιδιά του Ελεύθερου Θεάτρου». Θυμάται και την ανεξέλεγκτη εφηβεία του που θα ακολουθούσε. «Ο Τρούμαν Καπότε έλεγε πως ο συγγραφέας πρέπει να είναι ένα πρώην δυστυχισμένος. Το συμμερίζομαι αυτό» λέει τώρα.

«Δεν πέρασα από το στάδιο της τυπικής μητρικής φροντίδας, του τύπου ‘βάλε ζακέτα να μην κρυώσεις’. Η συνειδητοποίηση ήρθε αργά και, καθώς μεγαλώναμε και οι δύο, η σχέση μας πήρε μια μορφή ουσιαστική», λέει η Μπέττυ Αρβανίτη για το γιο της, Αλέξη.

Τα σκληρά βιώματα δεν ήταν τα μόνα που λειτούργησαν προτρεπτικά. Ακολουθώντας τη μητέρα του από τα θεατρικά παρασκήνια στα γυρίσματα ταινιών του ανοίχτηκε ένας άλλος κόσμος. «Όλα αυτά επέδρασαν πολύ στη λειτουργία μου ως συγγραφέα. Εξ ου και δεν έγινα ηθοποιός. Λάτρευα το behind the scene, την κουζίνα του θεάτρου και του κινηματογράφου. Θυμάμαι ακόμα όταν η μάνα μου με είχε πάρει μαζί της στα γυρίσματα του ‘Κάτι κουρασμένα παλικάρια’ όπου έπαιζε μαζί με τον Κωνσταντάρα και τον Παπαγιαννόπουλο. Είχα μείνει έκθαμβος. Ήταν μια εμπειρία που άνοιξε ένα κόσμο μέσα μου».

Η Μπέττυ Αρβανίτη δεν απόρησε όταν είδε το γιο της να παίρνει – παρά το πτυχίο του στην αρχιτεκτονική – το δρόμο της συγγραφής. «Από τότε που τον θυμάμαι διαβάζει και γράφει. Το ενδιαφέρον και η περιέργεια του γύρω από τη γνώση ήταν έντονη κι ας ήταν νήπιο. Τα δε πρώτα του γραπτά, τα ποιήματα, με εντυπωσίασαν. Είμαι φαν του Αλέξη στην ποίηση του. Τολμώ να πω ότι τον κατάλαβα περισσότερο μέσα από τα γραπτά του. Χωρίς ποτέ να τον καταλάβω εντελώς και ολόκληρο».

Τη δική του σκηνοθεσία στο θέατρο φιλοδοξεί να υπογράψει ο Αλέξης Σταμάτης.

Γενικά, υπάρχουν πολλοί λόγοι για να θαυμάζουν ο ένας τον άλλον. Ο Αλέξης Σταμάτης μνημονεύει «την αντοχή και την επιμονή» της μητέρας του. «Και αυτή την ειδική σχέση που έχει με το θέμα αλήθεια». Η Μπέττυ Αρβανίτη περιγράφει ένα πολύ ευαίσθητο παιδί, τρυφερό, με πολλές γνώσεις και πολύ μυαλό. «Κι αυτό με γοητεύει πολύ. Φυσικά και έχει ελαττώματα αλλά κυριαρχούν οι αξίες του».

Παρόλα αυτά, κανείς τους δεν χαρίζεται στον άλλο. Αμείλικτοι, σχεδόν, στην εκατέρωθεν κριτική, δίνουν μιαν άλλη διάσταση της σχέσης τους. «Ο Αλέξης λέει πως είμαι πολύ αυστηρή και το παραδέχομαι∙ σηκώνω ψηλά τον πήχη και για μένα και για όλους όσοι αγαπώ. Θεωρώ ότι για να ασχοληθεί κανείς με την Τέχνη πρέπει να υπομείνει κάθε συνθήκη της φιλοδοξίας του. Μόνο έτσι αξίζει η Τέχνη. Δεν θα με ενδιέφερε απλώς και μόνο η επιτυχία του».

Γι’ αυτό και δεν διστάζει να εκφράσει τις ενστάσεις της όταν ακούει τον Αλέξη να δηλώνει την άσβεστη επιθυμία του να σκηνοθετήσει έστω και για μια φορά στο θέατρο, ένα δικό του έργο. «Η σκηνοθεσία είναι μια άλλη δουλειά. Κι εγώ είμαι της άποψης ότι ο καθένας πρέπει να παίζει στο γήπεδο του. Θέλω να αφοσιώνομαι. Γι’ αυτό και δοκίμασα μόνο μια φορά να σκηνοθετήσω. Συνειδητοποίησα πως δεν μπορώ να επέμβω στην παράσταση μετά την παράδοση της κάτι που δεν κάνω ως ηθοποιός γιατί, αντίθετα, εξελίσσομαι στην πορεία των παραστάσεων».

Σκληρή στην κριτική που ασκεί στο γιο της εμφανίζεται η Μπέττυ Αρβανίτη.

Ό,τι κι αν ειπωθεί σ’ αυτό το τραπέζι και οι δύο καταλήγουν πως η σχέση τους είναι βαθιά και αγαπητική. «100% αγαπητική» προσθέτει η κ. Αρβανίτη. Σ’ αυτό τον κύκλο αγάπης τους τελευταίους δύο μήνες έχει προστεθεί ένας ακόμα κρίκος, ο Ερμής, ο γιος του Αλέξη Σταμάτη και της γυναίκας του και ηθοποιού Εύας Σιμάτου. Η γιαγιά Μπέττυ Αρβανίτη που δεν περίμενε ότι θα αποκτήσει εγγόνι δηλώνει τώρα ερωτευμένη. «Έχω πάθει πλάκα με το καινούργιο μικρό στην οικογένεια. Είναι ένα μυστήριο που κάθε μέρα μεγαλώνει, που αλλάζει κι αναρωτιέμαι πως θα είμαι ικανή να του συστηθώ. Είναι μια εμπειρία σπουδαία» λέει. Ο Αλέξης Σταμάτης, μέσα από το μεγάλωμα του γιου του, συνειδητοποιεί πως αρχίζει να καταλαβαίνει τη θέση του γονιού άρα και της μάνας του. «Παρακολουθούμε τον Ερμή με ανοιχτά μάτια. Δεν ζούμε πια, εγώ και η Εύα, μόνο τη δική μας περιπέτεια, ζούμε και την περιπέτεια ενός άλλου πλάσματος. Και είμαι σίγουρος πως δεν υπάρχει manual ανατροφής ενός παιδιού. Όλα εδώ μαθαίνονται».

Και κάπως έτσι, χάριν της νέας άφιξης στη ζωή τους, βρίσκουν τη δύναμη να πουν τι έχει μάθει ο ένας από τον άλλο. Ο γιος θα πει πως η μάνα του έμαθε να ζει όπως κολυμπάει. «Διώχνει τα νερά προς τα πίσω κινούμενη πάντα προς τα μπροστά. Κι είναι ένας άνθρωπος που μου δίδαξε τι σημαίνει πραγματική αξιοπρέπεια». Η μάνα θα πει πως ο γιος της δίδαξε να αφαιρεί τα περιττά στη ζωή και διεισδύει στην ουσία. Θα περάσει ώρα αρκετή πριν αφήσουν το οικογενειακό τραπέζι.