Ποιος είναι ο Trajal Harrell και πώς φαντάζεται τη «Μήδεια» να χορεύει στη Στέγη;

Η δουλειά του Trajal Harrell παρουσιάζεται διεθνώς σε μεγάλες σκηνές, πειραματικά φεστιβάλ, γκαλερί και στα σημαντικότερα μουσεία σύγχρονης τέχνης, όπως το Ινστιτούτο Σύγχρονης Τέχνης της Βοστόνης και το MOMA. Γεννημένος στη Georgia, αποφοίτησε αρχικά από ένα διατμηματικό πρόγραμμα πολιτισμικών σπουδών του Yale, που ενθάρρυνε τους φοιτητές να σκέφτονται κριτικά αναφορικά με ζητήματα ταυτότητας, φύλου, σεξουαλικότητας και πολιτισμού. Στη συνέχεια, σπούδασε θέατρο και χορό στη Φλόριντα και τη Νέα Υόρκη, όπου ξεκίνησε και την καλλιτεχνική του καριέρα.

Κύριο χαρακτηριστικό της καλλιτεχνικής του δουλειάς είναι η δημιουργία φανταστικών συναντήσεων, διαθέσιμων σε διάφορα μεγέθη από σόλο μέχρι ομαδικά κομμάτια -XS, S, M, L- το καθένα από τα οποία δουλεύει ως ανοιχτό έργα για αρκετά χρόνια.

Τα εμβληματικά έργα του Trajal Harrel

Το 1999 έθεσε το ερώτημα που οδήγησε στο διασημότερο έργο του, το Twenty Looks or Paris is burning at the Judson Church, τμήμα του οποίου είχε παρουσιάσει στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση το 2016. “Τι θα γινόταν αν το 1963 κάποιος από τη χορευτική σκηνή του Χάρλεμ πήγαινε να χορέψει μαζί με τους μεταμοντέρνους καλλιτέχνες της Judson Church;”

Η έρευνα αυτής της παράστασης συνεχίστηκε για περίπου 15 χρόνια. Το έδαφος για αυτόν τον προβληματισμό ήταν ιδιαίτερα γόνιμο.

Τη δεκαετία του 1990, η Judith Butler έγραψε για την επιτελεστικότητα του φύλου ενώ η Jenny Livingston παρουσίασε το ντοκιμαντέρ Paris is Burning, που αφορούσε τη σκηνή χορού vοgue. Στην παράσταση αυτή, τα εννοιολογικά πειράματα του μεταμοντέρνου χορού, όπως αναπτύχθηκαν και παρουσιάστηκαν στο Μανχάταν, στην Judson Church τη δεκαετία του 1960, συγκρούονται με την εξωστρεφή, drag, αισθητική του underground χορού vogue που ανθεί την ίδια εποχή στο Χάρλεμ. Στη σκηνή του το περιθώριο συναντά το κέντρο.

Η ιδέα της συνύπαρξης διαφορετικών κόσμων -αισθητικά και αξιακά- εμφανίζεται σε όλα τα έργα του.

Στο έργο Tickle the Sleeping Giant #9 έθεσε ερωτήματα σχετικά με τον χορό και την αδράνεια. Στο The Ghost of Montpellier meets the Samurai δημιούργησε μία φανταστική συνάντηση ανάμεσα σε δύο σημαντικά πρόσωπα του σύγχρονου χορού: τον γάλλο χορογράφο Dominique Bagouet με τον Tatsumi Hijikata δημιουργό του χορού Butoh.

Στο Caen Amour έστρεψε το βλέμμα του στα τέλη του 19^ου αιώνα, σε μία εποχή που τα όρια μεταξύ του εκφραστικού χορού, του ερωτικού, των κοινωνικών χορών και αυτών για διασκέδαση ήταν ακόμη δυσδιάκριτα. Με αυτό τον τρόπο, ανέδειξε προβληματισμούς σχετικά με τους εξωτικούς χορούς και το ηδονοβλεπτικό σεξιστικό βλέμμα που ανασύρουν και καθώς και τις σχέσεις του με την ιστορία του σύγχρονου χορού.

Στο Twenty Looks or Paris is burning at the Judson Church οι χορογράφοι που σημείωσαν το μεταμοντέρνο ως μία εμφατική άρνηση  του θεάματος, της δεξιοτεχνίας, του γκλάμουρ, του στυλ, του αντι-ηρωικό και της εκκεντρικότητας, συναντούν το απόλυτο τους αντίθετο, το στιλιζαρισμένο, εξωστρεφές, εκκεντρικό, θεαματικό προκλητικό vοgue. Στο Antigone Sr, το L(arge) στη σειρά έργων Twenty Looks ανατρέχει στο αρχαίο ελληνικό δράμα και αναρωτιέται πόσο απέχουν οι θεατρικές πρακτικές του από αυτές του το voguing; Άλλωστε, η Αντιγόνη του Σοφοκλή είναι μία ισχυρή γυναίκα σύμβολο σε μία ανδροκρατούμενη κοινωνία.

@Nick Knight for Onassis Stegi

Σε κάθε περίπτωση, εκείνο που ενώνει αυτό το μείγμα των φανταστικών συναντήσεων είναι ότι όλες αφορούν σωματικές και καλλιτεχνικές πρακτικές που δεν καταγράφονται στην επίσημη ιστορία του χορού όπως αποτυπώνεται στην επίσημη ιστορία της τέχνης. Στόχος του Trajal Harrell, ωστόσο, δεν είναι η αναβίωση μίας ιστορικής αλήθειας. Δεν τον ενδιαφέρει να αναδείξει τις στιγμές της ιστορίας ως παραδείγματα παρά επιθυμεί να θέσει σύγχρονα ερωτήματα. Δεν επιθυμεί να καταδείξει διδακτικά την απόσταση ανάμεσα στη διασκέδαση και την ενατένιση, την pop κουλτούρα και την υψηλή τέχνη, αλλά να εμφανίσει την υβριδικότητα της σύγχρονης κουλτούρας και τις αντιφάσεις που προκύπτουν από αυτή. Εμφανίζει αντίθετα την ποιητική του συμβιβασμού και της σύγκρουσης, όπου η διασκέδαση εμπλέκεται με την ενατένιση και η pop κουλτούρα με την υψηλή τέχνη, θέτοντας συνεχώς ζητήματα ταυτότητας. Μία ποιητική που παίρνει μορφή από την επικαιροποίηση, τη φαντασία, την ικανότητα της τέχνης να ζωντανεύει ενεργά την εμπειρία και κυρίως να εμφανίζει την απιθανότητα ως επιλογή που συμβαίνει μέσα από ένα μαζί.

Ο Trajal Harrel δεν φοβάται να εντάξει το έργο του σε έναν mainstream λόγο όπως της διαφήμισης και της μόδας

Αυτό το μαζί όπως ο ίδιος δηλώνει δεν αφορά μόνο τους χαρακτήρες των έργων του αλλά και την κοινότητα των θεατών. Δεν ενδιαφέρεται να απευθυνθεί αποκλειστικά στον εξειδικευμένο φιλότεχνων αλλά επιθυμεί να εξασφαλίσει την πρόσβαση σε ένα ευρύτερο κοινό. Δεν φοβάται να εντάξει το έργο του σε έναν mainstream λόγο -όπως της διαφήμισης και της μόδας- αναγνωρίζοντας την αξία του συναισθήματος και της διασκέδασης. Αντιθέτως, θέτει συνεχώς το ερώτημα του τι είναι πραγματικά ριζοσπαστικό σήμερα: η πειραματική τέχνη ή η mainstream κουλτούρα;

Η υποθετική συνάντηση του Ο Medea που θα παρουσιάσει ο Trajal Harrell στην κεντρική σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, αντιστοιχεί στο πρώτο μέρος μίας τριλογίας και προκαλεί τη συνάντηση τριών διαφορετικών ηρωίδων: της Μήδειας του Ευρυπίδη, της Μάγκι από τη Λυσσασμένη γάτα του Τεννεσί Ουίλιαμ και την αφροαμερικανής Katherine Dunham, πρωτοπόρο του μοντέρνου χορού και της ανθρωπολογίας.

Ερμηνεύει ο Trajal Harrell ως Μήδεια, συνοδευόμενος από την ομάδα των χορευτών Titalayo Adebayo, Frances Chiaverini, Maria Silva, Vania Doutel Vaz

Το O Medea είναι μέρος της τριλογίας Porca Miseria, που αποτελεί ανάθεση του Manchester International Festival, του Zurich Schaspielhaus, της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, του Kampnagel (Αμβούργο), του Holland Festival, του Barbican και του Dance Umbrella, του NYU Skirball, του Berliner Festspiele και του The Arts Centrer at NYU Abu Dhabi.