Μια (ωραία) μέρα στην Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης

Παπούτσια παντού. Αθλητικά, σνίκερς, σαγιονάρες, σανδάλια, εσπαντρίγιες, δεκάδες ζευγάρια παπουτσιών μπλοκάρουν όλες τις εισόδους στις αίθουσες προβών. Ένα μεγάλο δρασκέλισμα και να, είσαι μέσα. Στο Black box του πρώτου ορόφου η tribal μουσική των Coti K., παρασύρει τα σφριγηλά σώματα σε μια τέλεια υπνωτιστική λούπα. Οι σπουδαστές του Β΄ και Γ΄ έτους της ΚΣΟΤ μοιάζουν τώρα με σμήνη πουλιών που ακολουθούν το κάλεσμα της Χαράς Κότσαλη σ’ ένα ρυθμικό κι επίμονο «πα, πα, πα».

Είναι νωρίς το πρωί, η πόλη είναι ακινητοποιημένη από την απεργία των ΜΜΜ αλλά στην κορυφή της Ομήρου, στο κτήριο της Κρατικής Σχολής Ορχηστικής Τέχνης, η κίνηση είναι ο μόνος αναντίρρητος κανόνας.

Στην αίθουσα προβών του δεύτερου ορόφου της ΚΣΟΤ.

Το σχολικό έτος έχει, μόλις, ολοκληρωθεί – όπως υπενθυμίζει με περηφάνια η διευθύντρια της ΚΣΟΤ, Βίκυ Μαραγκοπούλου – αλλά η ενέργεια παραμένει πολύ ψηλά. Η συνεργασία της με το Φεστιβάλ Αθηνών για την παράσταση «Growing!» σε χορογραφία των Ελλήνων σταρ Αντώνη Φωνιαδάκη, Χρήστου Παπαδόπουλου και Γιάννη Μανταφούνη καθώς και του κεντρικού χορευτή της ομάδας του Ουίλιαμ Φορσάιθ, Σίριλ Μπάλντι (στην παράσταση χορογραφεί και η Μαρκέλλα Μανωλιάδη) διατηρεί ανέπαφο το δημιουργικό ενθουσιασμό των σπουδαστών. Το υπενθυμίζουν κάθε φορά που τα βήματα τους τραντάζουν το ξύλινο δάπεδο. «Δεν πρόκειται για μια μαθητική δουλειά, αλλά για μια επαγγελματική παράσταση σπουδαστών και αποφοίτων της σχολής με οδηγό μερικούς από τους Έλληνες χορογράφους που διαπρέπουν στο εξωτερικό» τονίζει η κ. Μαραγκοπούλου καθώς παρακολουθεί τους κόπους μιας χρονιάς να μετασχηματίζονται στο παρθενικό επαγγελματικό τους βήμα.

«Είμαι αισιόδοξη για τους καρπούς που μπορεί να προσφέρει η ΚΣΟΤ.  Έχει και θα έχει δυναμικό που προικίζει τις μεγαλύτερες ομάδες χορού στην Ελλάδα και όχι μόνο» λέει η Βίκυ Μαραγκοπούλου.

Μπαινοβγαίνει στις αίθουσες προβών συγκινημένη. Από την πρόβα της «Άσκησης 27» του Παπαδόπουλου (την εκτελεί η συνεργάτιδα του Χαρά Κότσαλη), σ’ εκείνη του «Κosmos» και του Αντώνη Φωνιαδάκη για ν’ ανέβει στον δεύτερο όροφο και να συναντήσει την ομάδα του Μπάλντι.   «Μα δεν είναι συγκινητικό να βλέπεις αυτούς τους τόσο νέους και προικισμένους ανθρώπους, να δηλώνουν απόλυτη αφοσίωση σε αυτές τις δύσκολες εποχές; Κάθομαι και παρατηρώ αυτή την αγάπη χωρίς όρους όπου κανείς τους δεν σκέφτεται τίποτα για το μετά: Ούτε πόσο δύσκολη είναι η επαγγελματική αποκατάσταση, ούτε όλα αυτά που αναχαιτίζει η κρίση από το μέλλον τους. Τρέφομαι από αυτή την καταπληκτική ενέργεια και προσπαθώ να τους δώσω ότι καλύτερο μπορώ»  – λέει έχοντας συμπληρώσει ένα χρόνο στη διεύθυνση του θεσμού – και με τη θητεία της να έχει ανανεωθεί για την επόμενη τριετία.

Η Χαρά Κότσαλη κάνει επισημάνσεις μετά την πρόβα.

Στη σκιά του ξυλόγλυπτου ‘βωμού’ του Κώστα Βαρώτσου που κοσμεί το αίθριο της ΚΣΟΤ ξεκουράζονται οι χορευτές του Γιάννη Μανταφούνη από τη δοκιμή του «One one one». Η Αρετή Αθανασοπούλου, η Δέσποινα Σανιδά και η Κολίν Νεουσέρ (Γαλλίδα που ήρθε στην Ελλάδα ειδικά για να σπουδάσει στην ΚΣΟΤ) χαίρονται τις τελευταίες στιγμές τους ως φοιτήτριες κι αρχίζουν ήδη να σκέφτονται την επόμενη μέρα τους στη σκηνή του χορού. Η Κολίν θέλει να δοκιμάσει όσα περισσότερα στιλ χορού μπορεί, η Δέσποινα δεν αποκλείει να φύγει στο εξωτερικό αλλά πάντα με στόχο «να μοιραστώ ιδέες μαζί με άλλους καλλιτέχνες» ενώ η Αρετή είναι έτοιμη να συλλέξει κι άλλα ερεθίσματα εκτός από το χορό για να μην γίνει η τέχνη της συνήθεια και ρουτίνα.

Ψύχραιμες και με ώριμη σκέψη παρά τα 22 τους (οριακά) χρόνια αντιμετωπίζουν πια την φοίτηση στην ΚΣΟΤ σαν ένα χώρο «όπου μας έμαθε τι θέλουμε να κάνουμε αλλά μας έμαθε και πράγματα για εμάς» όπως λέει η Κολίν και η Αρετή συμπληρώνει: «Αυτή η, συχνά, αναγκαστική συμβίωση με τους συμφοιτητές μας ήταν μια πολύ χρήσιμη εμπειρία. Είδαμε τι μπορούμε να πάρουμε από τον άλλο, τι οφείλουμε να κατανοήσουμε. Κι αυτά όσο πολύτιμα κι αν είναι, άλλο τόσο είναι εύκολο να τα χάσουμε βγαίνοντας έξω από εδώ. Πρέπει πάντα να γυρίζουμε εδώ και να θυμόμαστε αυτές τις αξίες».

Ανάμεσα στους αποφοίτους της ΚΣΟΤ, η Κολίν Νεουσέρ (δεξιά), μια Γαλλίδα που ήρθε στην Ελλάδα ειδικά για να σπουδάσει χορό.

Η Δέσποινα έχει περάσει τη μισή της ζωή στην ΚΣΟΤ – αφού είναι ένα από τα παιδιά του φυτώριου που ξεκινούν να χορεύουν σε ηλικία 10 ετών – αλλά γι’ αυτήν πάντα ο χορός ερχόταν ως μια συνειδητή απόφαση στη διαδρομή της. «Αν όχι όλοι, τουλάχιστον οι περισσότεροι που φοιτούμε εδώ αντιλαμβανόμαστε το σώμα μας ως αισθητήριο όργανο του κόσμου. Ο χορός για εμάς δεν είναι ένας τρόπος για να μαθαίνουμε ν’ ανεβάζουμε το πόδι μέχρι το ύψος του κεφαλιού, είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτό» λέει – και ανεβάζει όντως το πόδι της ψηλά, γελώντας. Άλλωστε, πάντα πιάνει.

Στην παράσταση για το Φεστιβάλ Αθηνών συμμετέχουν σπουδαστές και απόφοιτοι της ΚΣΟΤ.

Η ΚΣΟΤ ήταν πάντα η πηγή που ανάβλυζε δροσερό νερό για την ελληνική σκηνή του χορού. «Ειμαι αισιόδοξη για τους καρπούς που μπορεί να προσφέρει η ΚΣΟΤ. Έχει και θα έχει δυναμικό που προικίζει τις μεγαλύτερες ομάδες χορού στην Ελλάδα και όχι μόνο.  Πόσω μάλλον στις μέρες μας όπου επιτελείται ένα μικρό θαύμα στην ελληνική σκηνή. Συναντάμε συχνά Έλληνες χορογράφους ως κεντρικά πρόσωπα στο διεθνή χώρο, να πρωταγωνιστούν στην παγκόσμια δημιουργία. Πολύ συχνά στο εξωτερικό, στα συνέδρια και στα διεθνή δίκτυα με ρωτούν ‘τι κάνατε και τα έχετε καταφέρει τόσο καλά στην Ελλάδα;’ Είμαι, λοιπόν, πεπεισμένη πως η ΚΣΟΤ μπορεί να διεκδικήσει μεγαλύτερο μερίδιο από αυτή την άνθιση» λέει με αυτοπεποίθηση η Βίκυ Μαραγκοπούλου.

Είναι φοβερή αυτή η ανταλλαγή με το νέο υλικό της ΚΣΟΤ, παραδέχεται ο Αντώνης Φωνιαδάκης.

Θαρρείς και θέλουν να ενισχύσουν αυτή την βεβαιότητα, τρεις από τους δημιουργούς που έχουν ανεβάσει τον ελληνικό χορό στην παγκόσμια σκηνή μπαινοβγαίνουν στη κτήριο της Ομήρου. Ο, άρτι αφιχθείς, Αντώνης Φωνιαδάκης, επιδιώκει να τοποθετεί την Αθήνα στους σταθμούς του. Κι έτσι πριν ανεβάσει τις χορογραφίες του στο Σάο Πάολο, το Μόναχο, το Ζάγκρεμπ, το Χονγκ Κονγκ  κάνει μια στάση στην ΚΣΟΤ για να πάρει νέο υλικό. «Από την μια έχω συνηθίσει τη δυναμική του επαγγελματία κι από την άλλη ερχόμενος σε επαφή με αυτή τη νέα φουρνιά χορευτών έρχομαι αντιμέτωπος μ’ έναν άλλο τρόπο εργασίας, που κάνει μου καλό. Βλέπω μιαν άλλη σωματικότητα και παίρνω πληροφορίες από αυτήν για να εμπλουτίσω τη δουλειά μου σήμερα. Είναι φοβερή αυτή η ανταλλαγή» λέει πριν επιστρέψει στην πρόβα και στα επαναλαμβανόμενα «one, two, three, four» του.

Ο σταρ της ομάδας Φορσάιθ, Σίριλ Μπάλντι στην πρόβα της χορογραφίας του «A dance for many».

Με διαρκή παρουσία στα ευρωπαϊκά φεστιβάλ τα τελευταία χρόνια ο Χρήστος Παπαδόπουλος δοκίμασε κι αυτός με έκπληξη τη συνεργασία του με τους φοιτητές της ΚΣΟΤ. «Είναι εξελιγμένα μοντέλα. Ταλαντούχα, με μεγάλη όρεξη για δουλειά, αντίληψη του ζητούμενου και υψηλή τεχνική. Συγχρόνως δουλεύουμε σε ένα κλίμα γεμάτο χαρά και φόρα! Αυτό έρχεται και από τα παιδιά αλλά και από  την σχολή. Η φυσική μου τάση ήταν μέχρι τώρα  να δουλεύω με τους ίδιους ανθρώπους προσπαθώντας να εμβαθύνουμε όλο και πιο πολύ στη μελέτη μας. Είχα δηλαδή μια αντίσταση να γνωρίσω νέους συνεργάτες. Είμαι πολύ χαρούμενος που η εμπειρία αυτή  μου αποκάλυψε  πόσο  πολύτιμο είναι και το αντίθετο».

Ακόμα κι ένας ξένος χορευτής όπως ο Σίριλ Μπάλντι – ένας από τους κορυφαίους της ομάδας Φορσάιθ – δηλώνει ενθουσιασμένος για τη συνεργασία με την επόμενη γενιά. Καθώς στήνει τους χορευτές του στο παρκέ και εξηγεί «πόσο σπάνιο είναι για οικονομικούς λόγους να δουλεύει κανείς με μιαν ομάδα 11 χορευτών όπως εμείς» έχει μόνο καλά λόγια να πει γι’ αυτούς. «Είναι φωτεινοί, συμμετοχικοί, άφοβοι. Είναι σκεπτόμενοι καλλιτέχνες. Είναι πολύ πιο μπροστά από τη δική μου αντίληψη στο χορό όταν ήμουν στην ηλικία τους. Είμαι σίγουρος πως στα 20 μου χρόνια δεν θα μπορούσα να κάνω όσα κάνουν τα παιδιά εδώ».

Πλάι στο ξύλινο γλυπτό του Κώστα Βαρώτσου, η πρόβα για την χορογραφία του Γιάννη Μανταφούνη.

Από το εξωτερικό, όπου βρίσκεται αυτόν τον καιρό, ο Γιάννης Μανταφούνης – ένα παιδί του φυτωρίου της ΚΣΟΤ – επιβεβαιώνει πως το χορευτικό δυναμικό στην Ελλάδα είναι πολύ καλό. «Δεν είναι πάντα έτσι, χρειάστηκε χρόνος κι επιμονή για να χτιστεί η εγχώρια σκηνή. Παρόλα αυτά έχουν γίνει μεγάλα βήματα και μπορώ πλέον να πω ότι έχουμε πολύ καλούς σύγχρονους ερμηνευτές στη χώρα μας. Κι αυτό το διαπιστώνω στα διεθνή φεστιβάλ όταν τους παρακολουθώ στο πλαίσιο παραστάσεων».

Οι φοιτητές της σχολής περνούν εκεί πάνω από 14 ώρες καθημερινά.

Η πόρτα στα αποδυτήρια είναι ανοιχτή. Σακίδια και ιδρωμένα μπλουζάκια κρεμασμένα στις σιδερένιες πόρτες. Στις σκάλες επικρατεί συνωστισμός, όπως και στους πάγκους έξω από τις αίθουσες προβών. Και δεν είναι ούτε τα μισά από τα 200 παιδιά που φοιτούν στην ΚΣΟΤ (συμπεριλαμβανομένου των προ-επαγγελματικών τμημάτων και του φυτωρίου) κάτω από το βλέμμα 27 καθηγητών. Ανεβαίνουν τα σκαλιά της Ομήρου από τις 08.00 το πρωί και περνούν όλη την ημέρα εκεί μέχρι τις 22.00.

Το «Growing» θ’ ανέβει στην Πειραιώς 260 για τρία βράδια από τις 4 έως τις 6 Ιουλίου.

Καθηγήτρια σύγχρονου χορού εδώ και 10 χρόνια, η Μαρκέλλα Μανωλιάδη (χορογραφικό κομμάτι της οποίας έχει συμπεριληφθεί στη φεστιβαλική παράσταση του «Growing») παραλαμβάνει παιδιά, μαθητές δημοτικού – που δοκιμάζουν για πρώτη φορά το χορό – και τους οδηγεί μέχρι την αποφοίτηση στα 22 – 23 τους χρόνια. «Για πάνω από 10 χρόνια παρακολουθώ αυτά τα παιδιά να κάνουν την υπέρβαση τους. Γιατί ο χορός είναι μια δουλειά υπέρβασης. Κι εμείς πρέπει να τους πείσουμε να την συνεχίσουν φεύγοντας από εδώ. Ξέρετε, στην Ελλάδα δεν λείπει η Τέχνη, λείπει η πάλη, ο αγώνας» λέει η ίδια.

«Η σχολή έχει ανάγκη από ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό πλαίσιο για να λειτουργεί ορθολογικά» τονίζει η διευθύντρια της Βίκυ Μαραγκοπούλου.

Συνώνυμες με τις παραπάνω λέξεις αναζητά και η Βίκυ Μαραγκοπούλου για να περιγράψει τις δυσκολίες να διοικήσει κανείς μια σχολή σαν την ΚΣΟΤ. Πέραν από το περιορισμένο ποσό της επιχορήγησης που αγγίζει τις 550.000 ευρώ  και ίσως μια έκτακτη επιχορήγηση, η γραφειοκρατία επιβάλλει ένα περιβάλλον ακινησίας – τι οξύμωρο! «Η σχολή πρέπει να έχει μια στήριξη από την πολιτεία και δεν εννοώ μόνο οικονομική όσο κυρίως θεσμική στήριξη. Έχει ανάγκη από ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό πλαίσιο για να λειτουργεί ορθολογικά. Δεν είναι δυνατόν, για παράδειγμα,  η Ελλάδα να μην έχει κάνει τίποτα για την αναβάθμιση των καλλιτεχνικών σπουδών και την ανωτατοποίηση, για την τετραετή φοίτηση και τα έτη ειδίκευσης. Κι επίσης, πρέπει να μας απασχολήσει που πάνε αυτά τα ταλέντα μετά, πρέπει να ενσκήψουμε σε αυτό» διαμαρτύρεται η διευθύντρια της.

Από την πρόβα της «Ασκησης 27», της χορογραφίας του Χρήστου Παπαδόπουλου.

Χορός από την δεκαετία του ’30
Στο μεταξύ, το σχολείο επιμένει. Οι μαθητές του επιμένουν. Τα βήματα και τα άλματα τους συνεχίζουν να δονούν το λουστραρισμένο ξύλο. Τα, μουσκεμένα από τον ιδρώτα μέτωπα, θ’ αντανακλούν πάντα στους καθρέφτες. Η Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης θα μεγαλώνει μαζί με τα παιδιά της – όπως, εξάλλου, εισηγείται και ο τίτλος της φεστιβαλικής παράστασης τους, το «Growing». Η πλακέτα της εισόδου με το όνομα του αρχιτέκτονα Γεώργιου Κοντολέων υπενθυμίζει πως εδώ ο χορός διδάσκεται από το 1937 – τότε που η Κούλα Πράτσικα θα ίδρυε την πρώτη επαγγελματική σχολή ορχηστικής τέχνης στην Ελλάδα. Ασταμάτητα. Πίσω στην ακινησία της πόλης.

Από την πρόβα του «Kosmos», της χορογραφίας του Αντώνη Φωνιαδάκη.