To εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Οι νέοι της όπερας» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ολοκληρώνει τη δεύτερη εκπαιδευτική περίοδό του με την παρουσίαση του αριστουργήματος του Βιντσέντζο Μπελλίνι Καπουλέτοι και Μοντέκκοι στις 5 και 13 Ιουλίου 2019 στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, σε μουσική διεύθυνση Μιχάλη Παπαπέτρου και σκηνοθεσία Νικολέτας Φιλόσογλου.
Οι «Νέοι της όπερας»Οι «Νέοι της όπερας» είναι ένα πρόγραμμα εκπαιδευτικού χαρακτήρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής που απευθύνεται σε νέους καλλιτέχνες, με στόχο να τους προσφέρει τη δυνατότητα να εξελίξουν και να παρουσιάσουν τις δυνατότητές τους σε ένα περιβάλλον εργασίας προστατευμένο αλλά και εποπτευόμενο από επαγγελματίες καταξιωμένους στο αντικείμενό τους. Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα δοκιμάζονται λαμβάνοντας μέρος σε παραγωγές που παρουσιάζονται στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, την Εναλλακτική Σκηνή, αλλά και άλλους χώρους, όπως το Θέατρο Τέχνης. Έως σήμερα, οι «Νέοι της όπερας» έχουν παρουσιάσει τον Ιδομενέα του Μότσαρτ, το δίπτυχο Αδελφή Αγγελική & Ο μανδύας του Πουτσίνι και τη Μεγαλοψυχία του Τίτου του Μότσαρτ. Υπεύθυνος του προγράμματος είναι ο διακεκριμένος τενόρος Βαγγέλης Χατζησίμος.
Το έργοΗ όπερα του Μπελλίνι Καπουλέτοι και Μοντέκκοι εστιάζει στην τραγική ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέττας και όχι τόσο στον διάσημο έρωτά τους. Ο Φελίτσε Ρομάνι στο λιμπρέτο του δεν βασίστηκε στον Σαίξπηρ, ο οποίος τότε ήταν ελάχιστα γνωστός στην Ιταλία, αλλά ανέτρεξε στις ίδιες λογοτεχνικές πηγές του 15ου και του 16ου αιώνα στις οποίες στράφηκε και ο Άγγλος δραματουργός.
Στους Καπουλέτους η μουσική γλώσσα του Μπελλίνι αποκτά τα χαρακτηριστικά για τα οποία ο συνθέτης έγινε διάσημος: οι εμβατηριακοί του ρυθμοί έχουν δύναμη και σφρίγος και η μουσική αναδίδει έναν νοσταλγικό, μελαγχολικό και δίχως αιχμές λυρισμό. Ο Μπελλίνι δεν επιδιώκει να επιδείξει τα φωνητικά χαρίσματα των τραγουδιστών με σκοπό τον εντυπωσιασμό – σταθερή του επιθυμία ήταν να προκαλέσει αυθόρμητη συγκίνηση στο κοινό. Αν και σήμερα το γεγονός ότι ο ρόλος του Ρωμαίου γράφτηκε για γυναικεία φωνή μοιάζει σχεδόν ακατανόητο, εντούτοις στις αρχές του 19ου αιώνα ήταν ακόμα συνηθισμένο για αισθητικούς αλλά και πρακτικούς λόγους, αν λάβει κανείς υπόψη ότι την εποχή εκείνη ο ρεαλισμός δεν αποτελούσε ακόμα κύριο ζητούμενο στην όπερα.
Ο υπεύθυνος του προγράμματος «Οι νέοι της όπερας» Βαγγέλης Χατζησίμος σημειώνει: «Η δεύτερη καλλιτεχνική περίοδος του προγράμματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής “Οι νέοι της όπερας”, το οποίο πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ι. Σ. Λάτση, ολοκληρώνεται με την παρουσίαση της όπερας του Βιντσέντζο Μπελλίνι Καπουλέτοι και Μοντέκκοι. Η όπερα, από τις δημοφιλέστερες της παραγωγής του συνθέτη, παρουσιάστηκε το 1830 στη Βενετία με σημαντική επιτυχία. Διάσημες τραγουδίστριες του 19ου αλλά και του 20ού αιώνα συμπεριέλαβαν στο ρεπερτόριό τους τους εμβληματικούς ρόλους του Ρωμαίου και της Ιουλιέττας. Μεταξύ αυτών, στην πρώτη γραμμή, συγκαταλέγεται η Αγνή Μπάλτσα. Το έργο, παρ’ όλη την παρουσία του αιώνιου ζευγαριού των εραστών της Βερόνας, εντούτοις εντάσσεται περισσότερο στην καλλιτεχνική παραγωγή που σχετίζεται με το κίνημα του ιταλικού Risorgimento, της ιταλικής δηλαδή ενοποίησης και παλιγγενεσίας. Ο Βιντσέντζο Μπελλίνι ήταν ενεργός υποστηρικτής του κινήματος και μέλος της Καρμποναρίας [Carboneria], μυστικής οργάνωσης που είχε σκοπό την αναγέννηση μιας ανεξάρτητης και ενοποιημένης Ιταλίας. Η όπερα επίσης εντάσσεται στο ρομαντικό κίνημα, με τον συνθέτη της να είναι στην πρώτη γραμμή των δημιουργών που τροφοδότησαν με εξαιρετικές δημιουργίες το αισθητικό κίνημα. Η επιρροή του συνθέτη έφτασε μέχρι και τον νεαρό Βάγκνερ. Όσο κι αν η σχέση των δύο συνθετών φαντάζει τόσο μακρινή που να γίνεται αμφισβητήσιμη, το στοιχείο που σίγουρα, πιστεύουμε, εντυπωσίασε τον Γερμανό δημιουργό του Ολικού Έργου Τέχνης [Gesamtkunstwerk] είναι η ενότητα δράσης, ατμόσφαιρας και φόρμας που επιτυγχάνει ο Μπελλίνι με εργαλείο αποκλειστικά και μόνο τη μελωδική γραμμή που διατρέχει αδιάσπαστη τόσο τα μέρη της ορχήστρας όσο και τους ρόλους και το μέρος της χορωδίας, δημιουργώντας ένα τραγούδι με απόλυτη ενότητα και συνέπεια, ένα μπελ κάντο [bel canto]».
Η σκηνοθέτις Νικόλετα Φιλόσογλου επισημαίνει για τη δική της προσέγγιση: «“Ο άνθρωπος είναι μαλακός και διψασμένος σαν το χόρτο, άπληστος σαν το χόρτο, ρίζες τα νεύρα του κι απλώνουν” (Γ. Σεφέρης). Ο νομπελίστας ποιητής γράφει το Ημερολόγιο Καταστρώματος Β΄ στο λιμάνι Cava dei Tirreni. Και στη γειτονική μας ιταλική χερσόνησο φαίνεται να γνωρίζουν από εμφύλιες διαμάχες. Και ιστορικά και λογοτεχνικά.
Βερόνα. Καπουλέτοι και Μοντέκκοι. Δύο σπουδαίες οικογένειες ευγενών τις οποίες χωρίζει το θανάσιμο μίσος. Από τις δύο αυτές οικογένειες προέρχονται ο Ρωμαίος και η Ιουλιέττα, που συνδέονται με παράφορο έρωτα. Έναν έρωτα απαγορευμένο που αναμετριέται με τον θάνατο. Η όπερα του Μπελλίνι πραγματεύεται την αδύνατη ένωση. Πραγματεύεται τη φυσική χάρη και αγνότητα των προσώπων του νεαρού ζευγαριού, το αδιέξοδο, την απελπισία, το ασθενές βουλητικό για ζωή, το πείσμα και την επιμονή της εξουσίας που οδηγεί στο απονενοημένο διάβημα. Και όλα τα παραπάνω μέσα σε έναν ιστό από πλατιές χωρίς τέλος μελωδίες του ρομαντικού μπελ κάντο. Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέττα πεθαίνουν. Το δράμα τελειώνει. Αυτός ο εμφύλιος τελειώνει».
Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Οι νέοι της όπερας» ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2018 με στόχο να δώσει την ευκαιρία να λάβουν εμπειρία εντός της Εθνικής Λυρικής Σκηνής νέοι καλλιτέχνες που έχουν ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους και βρίσκονται στα πρώτα βήματα της επαγγελματικής τους διαδρομής. Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα δοκιμάζονται σε πραγματικό περιβάλλον εργασίας και λαμβάνουν μέρος σε παραγωγές όπερας. Από την έναρξη του προγράμματος έως σήμερα πολλοί καταξιωμένοι καλλιτέχνες έχουν αναλάβει τον σημαντικό ρόλο της καθοδήγησης των «Νέων της όπερας», μεταξύ των οποίων οι Βαγγέλης Χατζησίμος, Βασίλης Παπαβασιλείου, Άντζελο Καβαλλάρο, Χριστίνα Γιαννακοπούλου, Τάσης Χριστογιαννόπουλος, Σοφία Κυανίδου, Δημήτρης Τηλιακός, Αγγελική Καθαρίου κ.ά.
