«Προμηθέας Δεσμώτης»: Ένας διαχρονικός λαϊκός θρύλος ανεβαίνει στην Επίδαυρο

Το έργο του Αισχύλου παρουσιάζεται, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, σαν ένας παντοτινός λαϊκός θρύλος που ισχύει ακόμη στον σημερινό ταραγμένο κόσμο χωρίς ετεροχρονισμούς, γιατί παραμένει να είναι μια ανοιχτή πληγή.

Ο Νικήτας Τσακίρογλου έχει το ρόλο του “Αφηγητή”

Ο αφηγητής αφού εξιστορήσει τη μάχη των θεών για την εξουσία των ουρανών και την επικράτηση του Δία, παρακολουθεί την πτώση του ανθρώπου και του μόνου υποστηρικτή του, του Προμηθέα, στη γη. Στην κορυφή του Καυκάσου, ο Ήφαιστος και οι συνοδοί του στήνουν ένα ψηλό στύλο όπου δένουν τον τιμωρημένο Προμηθέα. Αυτός, μόνος πια, θρηνεί για την άδικη έκπτωσή του και μέμφεται την αχαριστία του Δία.

Μόνοι του συμπαραστάτες οι άνθρωποι που νίκησαν τον φόβο τους. Κάποια στιγμή φτάνει και ο Ωκεανός. Πλάσμα της φαντασίας του Προμηθέα ή πραγματικός ευσπλαχνικός Θεός; Άγνωστο. Του προτείνει να συμβιβαστεί με τον Θεό και να ζητήσει συγνώμη. Ο Προμηθέας δεν τον εμπιστεύεται και τον διώχνει. Μόνος στα δεσμά του συνεχίζει.

Μετά φτάνει η Ιώ, που φέρνει την Άνοιξη στον έρημο τόπο. Ο Προμηθέας χαίρεται, αλλά γνωρίζει ότι σύντομα η Ιώ θα χαθεί μέσα στους μεγάλους δρόμους, όπως είναι η μοίρα που της έδωσε η κατάρα της Ήρας. Έτσι και θα συμβεί. Καταχνιά σκεπάζει τα πάντα και πάλι. Ο Προμηθέας πιο απελπισμένος από ποτέ και μόνος. Τότε εμφανίζεται ο τρισυπόστατος και ερμαφρόδιτος Ερμής που του ανακοινώνει την τελική καταδίκη του. Ο Προμηθέας χάνεται στο σκοτάδι. «Γιατί εμένα Θεέ μου;», αναρωτιέται για πολλοστή φορά. Μένει παντοτινά δέσμιος περιμένοντας τον λυτρωτή του που μπορεί να μην είναι άλλος παρά η επικράτηση του πνεύματος του.

Ο Δημήτρης Πιατάς ενσαρκώνει τον Ήφαιστο

Η Ιστορία εξελίσσεται σαν ένας παλιός λαϊκός μύθος με συνεχείς ανατροπές, όπου το πραγματικό και το υπερβατικό εναλλάσσονται διαρκώς. Οι μορφές των ονείρων μιλούν, άνθρωποι πουλιά τιμωρούν και ο Ουρανός με τ’ άστρα «κατεβαίνει» στη γη. Οι εποχές αλλάζουν και μόνο ο αλυσοδεμένος άνθρωπος (μέχρι και σήμερα) περιμένει τη σωτηρία του από κάθε σκλαβιά, κάθε προκατάληψη.

«Πρόκειται για ένα έργο αποκαλυπτικό κείμενο, αυτό του Αισχύλου», σημειώνει ο σκηνοθέτης Σταύρος Τσακίρης. «Πολλές φορές στα ανεβάσματά του προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε τον Προμηθέα ως μια αλληγορία ή μια παραβολή. Μέσα από τη δική μας ενασχόληση με το κείμενο συνειδητοποιήσαμε πως δεν είναι συμβολικό, αλλά αποκαλυπτικό, δείχνει την αλήθεια του γυμνή».

Όπως όλα αυτά τα κείμενα δε μιλάει για την εποχή που γράφτηκε και λέει αλήθειες πέρα από την απλή ανάγνωση και τη στενή λογική της καθημερινότητάς μας.

Το κείμενο αποτελεί σύγκρουση απέναντι στη λογική της εξουσίας, δεν είναι ενάντια στον Θεό αλλά ούτε και υπέρ του Θεού. Είναι ενάντια στην ερμηνεία που δίνει ο ίδιος ο άνθρωπος για τον Θεό. Δεν αμφισβητεί την ύπαρξη του Θεού, αλλά αυτό το οποίο πραγματεύεται είναι τα ανθρώπων έργα.

Ο άνθρωπος διαχωρίζεται από την σκοτεινή γνώμη του Θεού και ζει διαρκώς με τον φόβο του μέλλοντος και το τι θα φέρει το αύριο – αυτό δεν εξαλείφεται ποτέ. Και τότε ο άνθρωπος αγωνίζεται, προοδεύει για το αύριο. Έχει διάνοια, εφευρετικότητα, επιμένει και όσο επιμένει απομακρύνεται απο τη ζούγκλα και μπορεί και επιβιώνει. Αυτό είναι ένα διαρκές παιχνίδι με τον δημιουργό του, καταφέρνονταςε να κερδίσει κι άλλες μέρες ζωής.

Όσο οι προκαταλήψεις απέναντι στην Ελευθερία του ατόμου ισχύουν, όσο ο ανθρώπινη σκέψη ποδηγετείται από θρησκείες και εξουσίες, όσο υπάρχει εκμετάλλευση από άνθρωπο σε άνθρωπο κι όσο η βία απλώνει τον ιστό της, ο Προμηθέας θα παραμένει δεσμώτης κάπου στη γη, μέσα στις μεγαλουπόλεις. Περιμένει ακόμη να τον ελευθερώσουμε…

Ο Προμηθέας δεν χρειάζεται καμιά ερμηνεία και καμια παραβολή, το κείμενο είναι γυμνό και ζωντανό. «Ο Προμηθέας θα καταφέρει να λυθεί μόνο όταν εξορίσουμε από τα μυαλά μας τις προκαταλήψεις για οτιδήποτε μας ξενίζει, όταν παραμερίσουμε τον φόβο απέναντι στους συνανθρώπους μας», συνέχισε ο σκηνοθέτης της παράστασης.

«Η ουσία, η ψυχή μιας παράστασης είναι οι δημιουργοί της. Είμαστε πολύ τυχεροί να έχουμε στο παγκόσμιο θέατρο την Kathryn Hunter. Είμαστε πολύ τυχεροί να την έχουμε μαζί μας σε αυτή την παράσταση.»

Η Kathryn Hunter στο ρόλο του Προμηθέα.

Η Kathryn Hunter (Κάθρυν Χάντερ), η διεθνούς φήμης ελληνικής καταγωγής ηθοποιός, που έχει βραβευτεί και με Olivier Award, ως καλύτερη ηθοποιός, θα βρεθεί  για πρώτη φορά στην Επίδαυρο, ερμηνεύοντας τον εμβληματικό ρόλο του Προμηθέα.

Η ηθοποιός αποδέχτηκε την πρόσκληση του Σταύρου Τσακίρη να ενσαρκώσει τον ομώνυμο ρόλο του Προμηθέα, ο οποίος να σημειωθεί ότι ερμηνεύεται για πρώτη φορά παγκοσμίως από γυναίκα ηθοποιό.

Η σκέψη πίσω από αυτή την επιλογή, όπως εξήγησε και ο σκηνοθέτης, είναι ότι ο Προμηθέας, είναι ο άνθρωπος – Θεός. Δεν είναι ούτε άντρας, ούτε γυναίκα. Είναι αυτός/αυτή που αρνήθηκε τον όποιον διαχωρισμό ανάμεσα στους ανθρώπους. Τους αγάπησε και τους υπερασπίστηκε. Θρηνεί για τη γήινη μοίρα τους, που είναι ο Θάνατος. Μια μοίρα κοινή για όλους. «Ο Προμηθέας είναι εκπρόσωπος του ανθρώπινου γένους και αυτό είναι πέρα από το αν είναι άνδρας ή γυναίκα», τόνισε ο σκηνοθέτης της παράστασης.

Το σκηνικό είναι ένα έρημο, παγωμένο τοπίο όπου δεσπόζει ένας κόκκινος στύλος πάνω στον οποίο είναι δεμένος ο Προμηθέας. Γύρω του ένας δεκαοχταμελής θίασος με προεξάρχοντα έναν αφηγητή, αναβιώνει τα πάθη του ήρωα με ελπίδα να κρατήσει ζωντανό το μύθο του.

Οι μουσικές θα είναι λαϊκές από τον Καύκασο, την Ελλάδα, την Ανατολή, αλλά και σύγχρονες. Συντεθειμένες και αυτοσχεδιαστικές, σταχυολογημένες σαν μια κιβωτός, απόηχος ενός κόσμου που επιμένει να υμνεί τη ζωή.

Αλέξανδρος Μπουρδούμης- Δημήτρης Πιατάς

Η μετάφραση, που έγινε ειδικά για τη παράσταση, είναι του Δημήτρη Δημητριάδη. Τα σκηνικά της παράστασης έχει αναλάβει ο διεθνούς φήμης Έλληνας γλύπτης Κώστας Βαρώτσος,  ο οποίος για τρίτη φορά αναλαμβάνει τη σκηνογραφία στο θέατρο. Τα κοστούμια είναι του σημαντικού ενδυματολόγου Γιάννη Μετζικώφ που έχει «ντύσει» περισσότερες από 80 παραγωγές Αρχαίου Ελληνικού Δράματος. Την ευθύνη για την κίνηση έχει ο Ιταλός Marcello Magni, ένας εκ των συνιδρυτών του διεθνώς γνωστού θιάσου Complicite. Οι φωτισμοί, τέλος, είναι του Σάκη Μπιρμπίλη.

Πέγκυ Τρικαλιώτη

Η Kathryn Hunter δήλωσε πόσο τεράστια τιμή αισθάνεται που βρίσκεται στην Ελλάδα και είναι μέρος αυτής της παραγωγής. «Όταν μου έγινε η πρόταση στην αρχή ένιωσα φόβο», ανέφερε μεταξύ άλλων και πρόσθεσε πως έφερε στο μυαλό της τους γονείς της, που έχουν φύγει από τη ζωή, οι οποίοι σίγουρα θα την συμβούλευαν να μην αρνηθεί μια τέτοια πρόταση. Δεν άργησε η στιγμή λοιπόν που είπε το «ναι» αισθανόμενη πως είναι σε ασφαλή χέρια. «Κάθε μερά που είμαι μαζί με αυτούς τους ανθρώπους, μαθαίνω! Είμαστε καταπληκτική ομάδα και ήταν όνειρό μου να βρεθώ στην Επίδαυρο!» 

Τον κεντρικό ρόλο του «Αφηγητή» κρατά ο πλέον εμβληματικός Έλληνας ηθοποιός στο Αρχαίο Δράμα Νικήτας Τσακίρογλου, ο οποίος έχει υποδυθεί ο ίδιος τον Προμηθέα στο παρελθόν δυο φορές. Ο ηθοποιός μιλώντας για το σπουδαίο αυτό έργο, έθεσε το ερώτημα εάν η ανθρωπότητα θα ήταν καλύτερη αν δεν επενέβαινε ο Προμηθέας. «Το έργο αποτελεί ορόσημο για τους σκεπτόμενους ανθρώπους και χαίρομαι που μέσα από την παράσταση θα μπούμε σε μια διαδικασία αμφισβήτησης. Γιατί αυτό ειναι ο Προμηθέας, ο αμφισβητίας κάθε αρχής».

Στον ρόλο του Ήφαιστου είναι ο Δημήτρης Πιατάς που για πρώτη φορά θα ερμηνεύσει έναν τραγικό ρόλο, παρά την έντονη παρουσία του στο Φεστιβάλ Επιδαύρου. «Ως κωμικός δηλώνω πως ενώ πολλές φορές με πολλή σοβαρότητα παίρνω οποιαδήποτε απόφαση για να υποδυθώ έναν κωμικό ρόλο, την ίδια στιγμή με πολλή ελαφρότητα πήρα την απόφαση να υποδυθώ έναν δραματικό ρόλο. Εξαιρετική πρόκληση για εμένα». 

Η Πέγκυ Τρικαλιώτη υποδύεται την Ιώ. «Όταν με πήρε ο κ. Τσακίρης για να μου προτείνει τον ρόλο σκέφτηκα, “αχ τι ωραία, η μοναδική γυναίκα στο έργο”, χωρίς ακόμα να ξέρω». (γέλιο) Τόνισε μάλιστα πως σε αυτή την παράσταση είναι όλοι μαζί μια ομάδα, ένα σύνολο, είναι όλοι μαζί στον Χορό και μέσα από τον Χορό βγαίνουν και παίζουν τους ρόλους τους. «Αυτή είναι και η ιδιαιτερότητα της παράστασης». 

Ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης στον ρόλο του «Κράτους», τόνισε πόσο σημαντική είναι η συμβολή του Χορού, ο οποίος αναδεικνύει την παράσταση και πόσο δύσκολη είναι η δουλειά των ηθοποιών σε αυτό το κομμάτι.

Γεράσιμος Γενατάς

Ο Γεράσιμος Γενατάς κρατά τον ρόλο του Ωκεανού. «Σε μια εποχή που φαίνεται να έχουμε χάσει το manual της ζωής μας και προσπαθούμε να βρούμε τι θα κάνουμε, έρχεται ο Προμηθέας για να μας υπενθυμίσει να αναρωτηθούμε γι’ αυτό που κατοικεί μέσα μας βαθιά». 

Τέλος, τον ρόλο του Ερμή μοιράζονται τρεις ηθοποιοί της νεότερης γενιάς, η Ηλιάνα Μαυρομάτη, η Αντιγόνη Φρυδά και ο Κωσταντίνος Νικούλι.

Ο εννεαμελής χορός έχει ως Κορυφαίο το παλαιό στέλεχος του ΔΗ. ΠΕ. ΘΕ Πάτρας Περικλή Βασιλόπουλο.