Μουσείο Άλεξ Μυλωνά: Τα ηρωικά χρόνια της ελληνικής Αφαίρεσης

«Θαμμένη» μέσα στο ελληνικό καλοκαίρι, μια μικρή σε έκταση αλλά «βαριά» σε έργα και ονόματα έκθεση, αφιερωμένη στα «ηρωικά χρόνια» της ελληνικής αφαίρεσης, κάνει ένα εντυπωσιακό «φίνις», με πλήθος διαλέξεων, εργαστηρίων, μουσικών εκδηλώσεων κ.ά., λίγο πριν πέσει η αυλαία της στο Μουσείο Άλεξ Μυλωνά.

Καταλαμβάνοντας τον πρώτο όροφο του μουσείου, η έκθεση «Χωρίς τίτλο ΙΙ. Ελληνική Μεταπολεμική Αφαίρεση: Τα ηρωικά χρόνια» παρουσιάζει, μέσα από αντιπροσωπευτικά έργα ζωγραφικής και γλυπτικής 26 καλλιτεχνών, τα πρώτα βήματα ενός κινήματος που έκανε την εμφάνισή του στην Ελλάδα την επαύριο της λήξης των μαχών του εμφυλίου πολέμου, ταράζοντας τα λιμνάζοντα νερά της προσκολλημένης στην παραστατικότητα και τη ρεαλιστική απεικόνιση ελληνικής τέχνης.

Κώστας Κουλεντιανός, Γυναίκα οκλαδόν, 1952, Δωρεά Αλέξανδρου και Δωροθέας Ξύδη-1999 ΜΟΜus-Μουσείο Σύγχρονης ΤέχνηςΣυλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

Η δημοσίευση, το φθινόπωρο του 1949, του μανιφέστου της ομάδας των «Ακραίων» (Αλέκος Κοντόπουλος, Λάζαρος Λαμέρας, Γιάννης Μαλτέζος, Γιάννης Γαΐτης, Δημήτρης Χυτήρης, Καίτη Αντύπα) υπήρξε μια κραυγή που διεκδικούσε την ελεύθερη έκφραση και την αυτονομία του καλλιτέχνη απέναντι στην κυριαρχία της παραστατικότητας ως τρόπου έκφρασης.

Το αίτημα της ανανέωσης και του εκσυγχρονισμού της ελληνικής τέχνης, έτσι όπως εκφράστηκε στο μανιφέστο, αλλά και στις εκθέσεις που παρουσίασαν αργότερα μεμονωμένα οι καλλιτέχνες της ομάδας, ερχόταν σε ρήξη τόσο με τις ελληνοκεντρικές αναγνώσεις του μοντερνισμού, που αντιπροσώπευαν οι καλλιτέχνες της Γενιάς του ’30, όσο και με τη ρεαλιστική ανθρωπομορφική τέχνη που απαιτούσαν οι στρατευμένοι καλλιτέχνες της αριστεράς.

Γιάννης Σπυρόπουλος, Ώρα L, 1968, Συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου

Η εμφάνιση των καλλιτεχνών της Αφαίρεσης, που σχεδόν ποτέ δεν παρουσιάστηκαν σαν συγκροτημένη ομάδα, αποτέλεσε ένα σκάνδαλο για τη συντηρητική ελληνική εικαστική σκηνή. Από την έκθεση του Γιάννη Γαΐτη το 1954 και του Βλάση Κανιάρη το 1958 μέχρι την Πανελλήνια του 1960, όπου παρουσιάστηκαν περισσότερο συγκροτημένα οι καλλιτέχνες που εκφράζονταν μέσα από την Αφαίρεση, οι αντιδράσεις και οι πολεμικές που συνόδευαν τις εμφανίσεις τους ήταν πάντοτε έντονες, τόσο από τη δεξιά όσο και από την αριστερά.

«Ηγετική» μορφή του κινήματος ο Αλέκος Κοντόπουλος, καλλιτέχνης στρατευμένος στην αριστερά, υπήρξε ένας από τους λίγους που συνέχισε να δημιουργεί στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι από τους καλλιτέχνες του κινήματος, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους στην ΑΣΚΤ, μετεγκαταστάθηκαν μόνιμα ή για μεγάλα διαστήματα στο Παρίσι ή τη Ρώμη, εμπλεκόμενοι, έτσι, σε έναν άμεσο διάλογο με την ευρωπαϊκή (αλλά και την αμερικάνικη) πρωτοπορία. Το αίσθημα που τους προκαλεί αυτή η μετατόπιση το εκφράζει χαρακτηριστικά ο Γαΐτης γράφοντας στην οικογένειά του από το Παρίσι: «Στην Ελλάδα ήμουν είκοσι χρόνια μπροστά, εδώ είμαι είκοσι χρόνια πίσω».

Παρά το ασφυκτικά συντηρητικό κλίμα στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1950, σταδιακά οι καλλιτέχνες της Αφαίρεσης θα γίνουν περισσότερο ανεκτοί, ενώ θα αντιπροσωπεύονται στις επίσημες ελληνικές συμμετοχές σε διεθνείς εκθέσεις (Μπιενάλε Βενετίας, Σάο Πάολο κ.λπ.) πολύ περισσότερο απ’ ό,τι στο εσωτερικό. Είναι η εποχή που η επίσημη Ελλάδα επιδιώκει να εμφανίσει ένα περισσότερο «συγχρονισμένο» και ευρωπαϊκό πρόσωπο προς τα έξω…

Αχιλλέας Απέργης, Η Κίνησις, 1975. Δωρεά Γιώργου Απέργη-2002 ΜΟΜus-Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

Ο κύκλος του κινήματος θα κλείσει γύρω στα 1965, οπότε και οι περισσότεροι καλλιτέχνες που εκφράστηκαν μέσα από την Αφαίρεση αναζητούν άλλους δρόμους. Μέσα σε αυτή τη δεκαπενταετία, όπως σημειώνουν στο κείμενό τους στον κατάλογο της έκθεσης οι επιμελητές της Θούλη Μισιρλόγλου και Γιάννης Μπόλης, ολοκληρώνεται η μετατόπιση από τον αστερισμό της «ελληνικότητας» στον αστερισμό της πρωτοπορίας, κίνηση που σηματοδότησε την καλλιτεχνική και ιδεολογική ανανέωση της μεταπολεμικής ελληνικής τέχνης.

Στην έκθεση του Μουσείου Άλεξ Μυλωνά παρουσιάζονται πίνακες και γλυπτά που προέρχονται τόσο από τις συλλογές του MOMus όσο και από εκείνες της Εθνικής Πινακοθήκης, της Alpha Bank, του Ιδρύματος Γεωργίου Ζογγολόπουλου και αρχειακό υλικό από το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ελληνικής Τέχνης.

Με έργα τους αντιπροσωπεύονται οι καλλιτέχνες: Αχιλλέας Απέργης, Γιώργος Βακαλό, Γιάννης Γαΐτης, Chryssa (Χρύσα Βαρδέα), Φρόσω Ευθυμιάδη-Μενεγάκη, Γιώργος Ζογγολόπουλος, Βλάσης Κανιάρης, Χρίστος Καράς, Νίκος Κεσσανλής, Αλέκος Κοντόπουλος, Δημήτρης Κοντός, Κώστας Κουλεντιανός, Λάζαρος Λαμέρας, Χρήστος Λεφάκης, Κλέαρχος Λουκόπουλος, Γιάννης Μαλτέζος, Άλεξ Μυλωνά, Κοσμάς Ξενάκης, Χρύσα Ρωμανού, Νίκος Σαχίνης, Γεράσιμος Σκλάβος, Θεόδωρος Στάμος, Γιάννης Σπυρόπουλος, Γιώργος Τούγιας, Κώστας Τσόκλης, Γιάννης Χαΐνης, Σωσώ Χουτοπούλου-Κονταράτου.

Οι στάσεις, τα εμπόδια, η αρχή και η πορεία του κινήματος της Αφαίρεσης αποτυπώνεται στις ειδικές ξεναγήσεις στην έκθεση «Χωρίς τίτλο ΙΙ. Ελληνική Μεταπολεμική Αφαίρεση: Τα ηρωικά χρόνια», από τον Γιάννη Μπόλη, συνεπιμελητή της έκθεσης, τον Πάνο Χαραλάμπους, Καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών και τον Νίκο Τρανό, Καθηγητή της ΑΣΚΤ.

• 12.00 & 13.00 / Σάββατο 14 & Κυριακή 15 Σεπτεμβρίου (Γιάννης Μπόλης)
• 12.00 / Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου (Πάνος Χαραλάμπους, Γιάννης Μπόλης)
• 12.00 / Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου (Νίκος Τρανός, Γιάννης Μπόλης)
• 12.00 & 13.00 / Σάββατο 28 & Κυριακή 29 Σεπτεμβρίου (Γιάννης Μπόλης)

*Η συμμετοχή γίνεται με το εισιτήριο εισόδου στην έκθεση και δεν απαιτείται κράτηση.

Γιάννης Γαΐτης, Άλογο, 1950 λάδι σε μουσαμά Ιδιωτική Συλλογή

Από τον Γιάννη Μπόλη, Ιστορικό της τέχνης, Προϊστάμενο Τμήματος Σύγχρονης Γλυπτικής στο MOMus – Μουσείο Άλεξ Μυλωνά και τον Δημήτρη Παυλόπουλο Αναπληρωτή καθηγητή ιστορίας της τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, στο  Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Χρησιμοποιώντας ως «σταθμούς» γλυπτά-συνθέσεις των Χρύσας (Βαρδέα), Λάζαρου Λαμέρα, Κώστα Κουλεντιανού, Γεράσιμου Σκλάβου, Γιώργου Ζογγολόπουλου, Αχιλλέα Απέργη, Άλεξ Μυλωνά, Κλέαρχου Λουκόπουλου, Σωσώς Χουτοπούλου-Κονταράτου, Φρόσως Ευθυμιάδη-Μενεγάκη, οι εισηγητές επικεντρώνονται στην ανανεωτική ορμή, που χαρακτηρίζει τη δημιουργία πολλών Ελλήνων γλυπτών τις δεκαετίες του 1950 και 1960, μέσα από τις πολλαπλές επιρροές τους, τις συναντήσεις και τις γόνιμες αφομοιώσεις των διδαγμάτων του Μοντερνισμού και των σύγχρονών τους γλυπτικών αναζητήσεων σε διεθνές επίπεδο.
*Η συμμετοχή γίνεται με το εισιτήριο εισόδου στην έκθεση και δεν απαιτείται κράτηση.

Από τον Ευγένιο Δ. Ματθιόπουλο, Καθηγητή ιστορίας της τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και την Θούλη Μισιρλόγλου, Ιστορικό της τέχνης και Προϊστάμενη Τμήματος Συλλογών στο MOMus – Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης-Συλλογές Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και Σπύρο Μοσχονά, Διδάκτoρα ιστορίας της τέχνης.
Η έκθεση «Χωρίς τίτλο ΙΙ – Ελληνική Μεταπολεμική Αφαίρεση:Τα ηρωικά χρόνια» εστιάζει στην εμφάνιση και τη βαθμιαία καθιέρωση της αφαίρεσης στην ελληνική τέχνη, από τη δεκαετία του 1950 έως και τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Τα χρόνια αυτά, η αφαίρεση πέρασε από πολλά στάδια, γνώρισε την αμφισβήτηση, την πολεμική και την απόρριψη. Οι καλλιτέχνες, οι οποίοι παρουσιάζονται με έργα τους στην έκθεση, αναλαμβάνουν να υλοποιήσουν το αίτημα της ανανέωσης και του εκσυγχρονισμού της ελληνικής τέχνης, τη συμπόρευσή της με τις σύγχρονες τους εικαστικές αναζητήσεις σε διεθνές επίπεδο, αντιπαρατιθέμενοι στις ελληνοκεντρικές αναγνώσεις του μοντερνισμού και τα συντηρητικά ακαδημαϊκά πλαίσια.
* Η συμμετοχή γίνεται με το εισιτήριο εισόδου στην έκθεση και δεν απαιτείται κράτηση.

Δημήτρης Κοντός, Transformations, Ρώμη 1959, Ευγενική παραχώρηση: γκαλερί CAN Christina Androulidaki

Τα εργαστήρια εικαστικών για ενήλικες απαντούν στην επιθυμία του ενήλικου κοινού για περαιτέρω εξοικείωση με τη σύγχρονη τέχνη και ταυτόχρονα για βιωματική επαφή με την εικαστική πράξη. Οι συναντήσεις-εργαστήρια (η επόμενη στις 14 Σεπτεμβρίου), εστιάζουν στην τέχνη της γλυπτικής μέσα από τη γνωριμία της δημιουργίας σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών, έργα των οποίων παρουσιάζονται στην έκθεση «Χωρίς τίτλο ΙΙ. Ελληνική Μεταπολεμική Αφαίρεση: Τα ηρωικά χρόνια».

Οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία για μια ολιστική γνωριμία με την πορεία της εικαστικής δημιουργίας μέσα από τη δική τους εμπλοκή στο εικαστικό εργαστήριο και την επιτόπια δημιουργία γλυπτού σε μικρό μέγεθος, ενώ δεν απαιτείται προηγούμενη εμπειρία ή γνώση εικαστικών.

Σχεδιασμός – υλοποίηση: Χριστίνα Μαβίνη, Αρχαιολόγος – Μουσειολόγος στο ΜΟΜus – Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Χρήστος Κούντουρας, Εικαστικός και δημιουργός comics.

Η συνάντηση παρέχει θεωρητική παρουσίαση του έργου του γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου και στη συνέχεια συμμετοχή σε εικαστικό εργαστήριο πάνω στις έννοιες, τις πρακτικές και το καλλιτεχνικό λεξιλόγιο επιλεγμένων έργων του. Προβολές έργων του τοποθετημένων στο δημόσιο χώρο, ιστορίες που αφορούν την πρόσληψη και την αποδοχή τους από το κοινό, αφηγήματα λιγότερο γνωστά γύρω από το κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο των διαγωνισμών στους οποίους συμμετείχε καθώς και του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο διαμορφώθηκε και έδρασε καλλιτεχνικά, σχολιάζονται σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερες εικαστικές παραμέτρους της δημιουργίας του κατά την επιτόπια γνωριμία με τα έργα του που παρουσιάζονται στην έκθεση Χωρίς τίτλο ΙΙ. Ελληνική Μεταπολεμική Αφαίρεση: Τα ηρωικά χρόνια. Όλες οι παραπάνω προσλαμβάνουσες προσφέρουν στη συνέχεια την κατάλληλη ευκαιρία για μια εμπειρία απτής καλλιτεχνικής δημιουργίας: μέσα από ένα εργαστήριο μικρογλυπτικής με μέταλλο, οι συμμετέχοντες θα καταθέσουν τη μακέτα της δικής της δικής τους γλυπτικής πρότασης για τον δημόσιο χώρο.
* Όλα τα υλικά του εργαστηρίου παρέχονται από το πρόγραμμα.
Μέγιστος αριθμός συμμετεχόντων: 12 άτομα. Λόγω περιορισμένου αριθμού θέσεων θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας
Κόστος συμμετοχής: 10€
Δηλώσεις συμμετοχής: 210-3215717, Τρίτη-Κυριακή: 11:00 -15:00

Με αποκλειστική χρήση δίσκων βινυλίου, ο Δημήτρης Αγγέλης (dj Le chef) επενδύει ηχητικά την έκθεση Χωρίς τίτλο ΙΙ. Ελληνική Μεταπολεμική Αφαίρεση: Τα ηρωικά χρόνια με επιλογές από τον χώρο της διεθνούς τζαζ μουσικής, οι οποίες παρήχθησαν τις δεκαετίες του 1950 και του 1960. Μέσα από έργα των Thelonious Monk, Charles Mingus, Miles Davis και John Coltrane, αναδεικνύεται το διεθνές μουσικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν τα εικαστικά έργα της έκθεσης και πιο συγκεκριμένα οι παράλληλες εξελίξεις και τα επιτεύγματα στον χώρο της πρωτοποριακής-αυτοσχεδιαστικής τζαζ δημιουργίας.
* Είσοδος με το εισιτήριο εισόδου στην έκθεση. Απαραίτητη η τηλεφωνική κράτηση. Λόγω περιορισμένου αριθμού θέσεων (έως 70 άτομα) θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας στις κρατήσεις.

Ένα ταξίδι στην περίοδο του Μπαρόκ μέσα από άριες και ενόργανη μουσική μεγάλων συνθετών της εποχής, από την Λένα Ζαφειροπούλου (μέτζο σοπράνο), τον Δημήτρη Κούντουρα (μπαρόκ φλάουτο) και τον Ιάσονα Μαρμαρά (τσέμπαλο).
Μεγάλος σταθμός της βραδιάς οι άριες και οι σονάτες του G. Fr. Handel, καθώς και η εκλεπτυσμένη μουσική του Henry Purcell και έργα άλλων σύγχρονών του Άγγλων συνθετών. Η ανατρεπτική ιδέα του «παράξενου» της μπαρόκ Stravaganza, με μουσικό ανάλογο την ακραία εκφραστική και βιρτουόζικη ενόργανη μουσική, συμπληρώνεται από το «ποιμενικό» pastorale ύφος. Και οι δύο αυτές μουσικές εκφράσεις διαμορφώνουν την αισθητική της εποχής και μας μεταφέρουν στον γοητευτικό 17ο και 18ο αιώνα μέσα από τον ήχο οργάνων της εποχής. Οι τρεις μουσικοί, με μεγάλη πορεία στον χώρο της παλαιάς μουσικής, παρουσιάζουν μια ιδιαίτερη μουσική βραδιά/αφιέρωμα στο Μπαρόκ, στη ταράτσα του MOMus – Μουσείο Άλεξ Μυλωνά με θέα την Ακρόπολη και τη φωτισμένη Αθήνα.
* Είσοδος: 7 ευρώ. Απαραίτητη η τηλεφωνική κράτηση. Λόγω περιορισμένου αριθμού θέσεων (έως 70 άτομα) θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας στις κρατήσεις.