Μουσείο Γουλανδρή: Ένας αιώνας ευρωπαϊκής τέχνης στην καρδιά της Αθήνας

Το σημαντικότερο εικαστικό γεγονός της χρονιάς θα λάβει χώρα στις 2 Οκτωβρίου. Εκείνη τη μέρα θα ανοίξει τις πόρτες του για το κοινό ένα καινούργιο μουσείο, που χτίστηκε στο Παγκράτι, λίγα μέτρα από το Καλλιμάρμαρο, αφιερωμένο στη μοντέρνα και σύγχρονη τέχνη. Τα εγκαίνια του νέου μουσείου όμως αποτελούν γεγονός ευρωπαϊκής και διεθνούς εμβέλειας, καθώς αποτελεί τη μόνιμη στέγη για τη μυθική συλλογή μοντέρνας τέχνης του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή, που για πρώτη φορά βλέπει το φως της δημοσιότητας και παρουσιάζεται στο ευρύ κοινό.

Jackson Pollock (1912-1956) Number 13, 1950 Αριθμός 13, 1950. Λάδι σε μασονίτη (pavatex) | Oil on masonite (pavatex) 56.5 × 56.5 cm © Adagp, Paris, 2019 / OSDEETE Athens 2019

Σεζάν, Βαν Γκογκ, Γκωγκέν, Μονέ, Ντεγκά, Τουλούζ Λωτρέκ, Μπονάρ, Πικάσο, Μπρακ, Μιρό, Καντίνσκυ, Κλέε, Λεζέ, Σαγκάλ, Τζιακομέτι, Αρπ, Ντε Κίρικο, Μοντιλιάνι, αλλά και Πόλοκ, Μπέικον, Μπαλτύς, Λιχτενστάιν κ.ά. είναι μερικά μόνο από τα «ιερά τέρατα» της μοντέρνας τέχνης που σημαντικά έργα τους αποκτήθηκαν από το εφοπλιστικό ζεύγος. Κριτήριο επιλογής που πρυτάνευε στη συγκρότηση της συλλογής ήταν το προσωπικό γούστο και η γνώση, και λιγότερο η «επενδυτική αξία» των αποκτημάτων, κάτι που αποδεικνύει και το γεγονός ότι πολλά από τα έργα υπήρξαν από τα πλέον αγαπητά για τους ίδιους τους δημιουργούς τους.

Για το ζεύγος Γουλανδρή, «η σχέση με τα έργα που αποκτούσαν ήταν βιωματική: ζούσαν στην καθημερινότητά τους τους πίνακες που ενέτασσαν στη συλλογή τους», τόνισε η πρόεδρος του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, Φλορέτ Καραδόντη, υποδεχόμενη τους δημοσιογράφους στο νέο μουσείο.

Αυτή η βιωματική σχέση, που χτίστηκε πάνω στην εμπειρία και το εκλεπτυσμένο γούστο, προσέδωσε στη συλλογή μια σπάνια συνοχή, καθώς τα έργα βρίσκονται σε έναν φαντασιακό διάλογο μεταξύ τους, δημιουργώντας μια «οικογένεια από πέντε γενιές καλλιτεχνών, που γνωρίζονταν μεταξύ τους, εκτιμούσαν ο ένας τον άλλο και αλληλοεπηρεάζονταν», όπως τόνισε η ιστορικός τέχνης Μαρία Κουτσομάλλη-Μορώ, συγγραφέας του λεπτομερούς καταλόγου των έργων που απαρτίζουν τη συλλογή. Πρόκειται για μια αριστοτεχνική έκδοση 600 σελίδων, που θα ολοκληρωθεί την επόμενη άνοιξη, με την κυκλοφορία και του δεύτερου τόμου, που θα αφορά τα έργα σύγχρονης μεταπολεμικής τέχνης.

Pablo Picasso (1881-1973) Femme nue aux bras levés Γυμνή γυναίκα με σηκωμένα χέρια Nude Woman with Raised Arms 1907 Λάδι σε καμβά | Oil on canvas 150 × 100 cm

Η συλλογή του Ιδρύματος παρουσιάζεται σε τέσσερις από τους ένδεκα συνολικά ορόφους του νέου μουσείου. Στους δύο πρώτους φιλοξενούνται έργα ευρωπαϊκής και αμερικανικής μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης, σε μια ευανάγνωστη μουσειολογική αφήγηση, που δίνει χώρο για τη συνομιλία των έργων, ενώ επιτρέπει στον επισκέπτη να θαυμάσει αλλά και να στοχαστεί. Μια αίθουσα καλύπτει η συλλογή επίπλων, κυρίως γαλλικών από τον 18ο αι., καθώς και κινέζικων αντικειμένων τέχνης από πορσελάνη ή νεφρίτη.

Τους δύο επόμενους ορόφους καλύπτει το ελληνικό τμήμα της συλλογής (Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Τσαρούχης, Μόραλης, Τόμπρος, Κουνέλλης, Φασιανός, Τάκις, Τσόκλης, Ρόρρης κ.ά.), καθώς το ζεύγος Γουλανδρή επιδίωκε να δώσει στην ελληνική τέχνη μια θέση στη συλλογή του.

Συνολικά, η συλλογή του ιδρύματος αριθμεί περίπου 800 αντικείμενα (πίνακες, σχέδια, γλυπτά, έπιπλα κ.λπ.), από τα οποία εκτίθενται 180 έργα, που αποτελούν και τον πυρήνα της συλλογής. Εκτός από έναν αριθμό εμβληματικών έργων, τα υπόλοιπα θα εναλλάσσονται, ούτως ώστε, εκ περιτροπής, το σύνολο της συλλογής να παρουσιαστεί στο κοινό.

Το μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή δεν περιορίζεται όμως στη στέγαση της συλλογής του εφοπλιστικού ζεύγους. Αντίθετα, όπως τόνισε ο διευθυντής του Κυριάκος Κουτσομάλλης, «στόχος είναι να δώσει το στίγμα του στην καθημερινότητα της Αθήνας και να αποτελέσει μια εστία ανάπτυξης σύγχρονων μουσειακών δράσεων. Να είναι ένας φορέας πολιτισμού, όχι αποστεωμένος αλλά ανοιχτός στο διάλογο και τις αντιπαραθέσεις, φιλικός, με λόγο ευρύτερα κοινωνικό. Θέλουμε πρόσφυγες και μετανάστες να έχουν πρόσβαση στο μουσείο, γιατί η τέχνη δεν διαχωρίζει, αλλά ενώνει. Θέλουμε να φέρουμε τον επισκέπτη κοντά στα μεγάλα ρεύματα της σύγχρονης τέχνης, όχι για να διδάξουμε αλλά για να προσφέρουμε το κίνητρο της αναζήτησης».

Στην κατεύθυνση αυτή, στην αίθουσα του πρώτου υπογείου θα φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις, με την πρώτη να προγραμματίζεται για το φθινόπωρο του 2020. Ακόμη, σύντομα θα ανακοινωθεί ο προγραμματισμός των εκδηλώσεων (συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, συζητήσεις, δράσεις για ενήλικες και παιδιά, εκπαιδευτικά εργαστήρια) που θα συμπληρώσουν το νέο μουσείο.

Vincent van Gogh (1853-1890) La cueillette des olives Η συγκομιδή της ελιάς Olive Picking Δεκέμβριος 1889 | December 1889 Λάδι σε καμβά | Oil on canvas 73.5 × 92.5 cm

Το κτίριο της οδού Ερατοσθένους 13 καλύπτει συνολική επιφάνεια 7.250 τ.μ. και εκτείνεται σε 11 ορόφους. Εκτός από τους εκθεσιακούς χώρους, στο ισόγειο λειτουργεί πωλητήριο που διαθέτει χρηστικά αντικείμενα, αλλά και αντικείμενα τέχνης, σχεδιασμένα από έλληνες δημιουργούς και εμπνευσμένα από τη συλλογή του Ιδρύματος.

Στον ημιώροφο, με θέα προς την καταπράσινη πλέον πλατεία του Αγίου Σπυρίδωνος, το καφέ – εστιατόριο λειτουργεί από την ομάδα Ohh Boy με επικεφαλής τον σεφ Ανδρέα Λαγό, προσφέροντας στους επισκέπτες προσιτές λύσεις όπου κυριαρχούν τα φρέσκα μεσογειακά υλικά.

Στους ορόφους του υπογείου στεγάζεται επίσης η Βιβλιοθήκη του μουσείου, διαθέτοντας 6.000 τόμους (μονογραφίες, κατάλογοι εκθέσεων, περιοδικά τέχνης) διαθέσιμους στο κοινό στον χώρο του αναγνωστηρίου. Ακόμη, το παιδικό εργαστήριο, καθώς κι ένα σύγχρονων προδιαγραφών αμφιθέατρο 190 θέσεων.