Η Βάσια Ατταριάν και η Μυρτώ Μακρίδη αφηγούνται “Χίλιες και μια ιστορίες” στο Μικρό Εθνικό

Και οι δύο συνθέτουν ένα ψηφιδωτό φτιαγμένο από τα υλικά της κωμωδίας και των καρτούν, μουσική και πολύχρωμα σκηνικά και κοστούμια εμπνευσμένα από την μυθική Ανατολή. Κάπως έτσι γεννιέται ένα ξεχωριστό παραμύθι που με τη σειρά του γεννά πολλά, μικρότερα παραμύθια…

Μιλήσαμε με τις δύο σκηνοθέτιδες, στην προσπάθειά μας να αποκρυπτογραφήσουμε την ιδιαίτερή τους προσέγγιση.

Φωτογραφία: Ελίνα Γιουνανλή

Ο Μάικ Κέννυ παίρνει – όπως κάνει και σε άλλες περιπτώσεις – ένα κλασικό αριστούργημα, τις «Χίλιες και μια Νύχτες» και γράφει ένα σύγχρονο θεατρικό έργο για παιδιά κρατώντας την κεντρική πρωτότυπη ιστορία, καθώς και κάποιες από τις μικρές ιστορίες που ενυπάρχουν στο πρωτότυπο. Θα μπορούσαμε περισσότερο να μιλήσουμε για ένα έργο βασισμένο ή εμπνευσμένο από τις «Χίλιες και μια Νύχτες» παρά απλώς για μια διασκευή: ο Κέννυ επαναδιαπραγματεύεται την ιστορία του αραβικού μύθου και με έναν τρόπο πολύ φρέσκο και αμιγώς θεατρικό ξανασυστήνει στους νεαρούς θεατές όλη την ιστορία. Επίσης είναι σημαντικό να πούμε ότι από τις αμέτρητες ιστορίες επιλέγει τέσσερις από αυτές για να αφηγηθεί η Σεχραζάντ, στοχεύοντας στα συγκεκριμένα μηνύματα που αυτές εμπεριέχουν. Τελικά, μιλάμε για ένα θεατρικό έργο για παιδιά με χιούμορ, φαντασία, έντονα συναισθήματα, εγκιβωτισμένες ιστορίες που κρατούν έντονα αυτό που διαβάζει κανείς και στο πρωτότυπο: οι ιστορίες και η φαντασία είναι αναγκαίες για τον άνθρωπο σε οποιαδήποτε εποχή, ηλικία, κατάσταση και μπορούν να αλλάξουν τη ζωή μας.

Ο Κέννυ επαναδιαπραγματεύεται την ιστορία του αραβικού μύθου και με έναν τρόπο πολύ φρέσκο και αμιγώς θεατρικό

Πρώτα από όλα η μεγάλη κίνηση της γυναίκας ηρωίδας που μπαίνει στο παλάτι έτοιμη να θυσιαστεί και να ανατρέψει μια κατάσταση φόβου και απειλής της εξουσίας με μοναδικό όπλο της τη φαντασία και τα παραμύθια. Κι επίσης, το χιούμορ, το εξωτικό περιβάλλον στο οποίο μεταφερόμαστε.

Φωτογραφία: Ελίνα Γιουνανλή

Αποφασίσαμε να φτιάξουμε μια κωμωδία για παιδιά σε ένα εξωτικό, μυθικό περιβάλλον, σε μια κατασκευασμένη Ανατολή όχι όπως ήταν, αλλά όπως τη φανταζόμασταν. Χρησιμοποιήσαμε κώδικες καρτούν και σινεμά, ενώ παράλληλα βασιστήκαμε σε μια από τις πιο βασικές αρχές της αφήγησης, της παιδικής φαντασίας και του θεάτρου: μία αφήγηση έχει τη δύναμη να γεννήσει μπροστά στα μάτια μας ολόκληρες ιστορίες με τα πιο απλά μέσα. Εργαστήκαμε αρκετά συνθετικά τόσο μεταξύ μας όσο και με τους συνεργάτες και τους ηθοποιούς της παράστασης μπλέκοντας εικόνες και αναφορές από ταινίες αλλά και από το πρωτότυπο. Φτιάξαμε τελικά ένα μεγάλο παλάτι – κρεβάτι του Σουλτάνου γεμάτο νυσταγμένους και υποταγμένους αυλικούς, μια μουσική μπάντα του παλατιού, ένα μουσικό τρίο και 2 γυναίκες, τη Σεχραζάντ και την αδερφή της Ντιναρζάντ  που εισβάλλουν σε αυτό για να αλλάξουν τα πάντα.

Οι ιστορίες μπορούν να σου σώσουν τη ζωή, να σε ελευθερώσουν, να σε στηρίξουν, να διώξουν το φόβο, να σε κάνουν να αγαπήσεις και να αγαπηθείς.

Γύρω από ποιους νοηματικούς άξονες περιστρέφεται;

Η δύναμη της φαντασίας και η αξία του να λέμε και να ακούμε ιστορίες είναι ανεκτίμητες. Οι ιστορίες μπορούν να σου σώσουν τη ζωή, να σε ελευθερώσουν, να σε στηρίξουν, να διώξουν το φόβο, να σε κάνουν να αγαπήσεις και να αγαπηθείς. Οι ιστορίες και η φαντασία είναι ένα ανθρώπινο θαύμα και μια γυναίκα βρίσκει τη δύναμη με όπλο τις ιστορίες να ημερέψει έναν αυταρχικό και πληγωμένο σουλτάνο. Όπως λέει κι ο Βεζύρης: Γιατί αυτό λένε οι ιστορίες, η εξουσία και η σκληρότητα δεν οδηγούν πουθενά, αυτό λένε, γιατί οι ιστορίες  είναι το μόνο πανανθρώπινο θαύμα.

Η όψη και η μουσική της παράστασης, η έντονη κινησιολογία, οι αστείες στιγμές πιστεύουμε ότι θα τα κερδίσουν στην αρχή και ύστερα οι ιστορίες που γεννιούνται από τη Σεχραζάντ θα τα κάνουν να ταυτιστούν ή να γοητευτούν από τους ήρωες και να συγκινηθούν από τη μάχη της να σώσει τη ζωή της και τη ζωή όλων των γυναικών του βασιλείου.

Μικροί και μεγάλοι έχουμε αυτή την ανάγκη. Το θέατρο, το σινεμά, το μυθιστόρημα, τα μεγάλα έπη που ξεκίνησαν ως προφορικές αφηγήσεις, οι ιστορίες που λέμε με τους φίλους μας, η πραγματικότητα που τη διανθίζουμε για να την αφηγηθούμε, τα παραμύθια που ζητάμε ως παιδιά για να κοιμηθούμε είναι η απόδειξη της ανθρωπότητας εδώ και χιλιάδες χρόνια πως δεν αντέχει χωρίς τη φαντασία και την αφήγηση – ασχέτως μέσου – ιστοριών: τις έχει ανάγκη για  να αντέξει, για να ταυτιστεί, για να ταξιδέψει, για να ονειρευτεί. Κάθε φανταστικός κόσμος έχει δυνατότητες και περιθώρια που δεν επιτρέπει ο πραγματικός. Όπως τα όνειρα, που είναι κι αυτά κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης έξω από τη στενή λογική της καθημερινότητας. Το ενδιαφέρον και το συγκινητικό είναι πως τα παιδιά είναι πολύ πιο έτοιμα να βουτήξουν σε φανταστικούς κόσμους με δικούς τους κανόνες και ανεξερεύνητες «λογικές» που σε εμάς μοιάζουν αδύνατες ή «λάθος» γιατί δεν «επαληθεύονται».

Φωτογραφία: Ελίνα Γιουνανλή

Είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα που φαίνονται σε εμάς τρομακτικά και αυτά που φαίνονται στα παιδιά. Παρ‘όλα αυτά τα παιδιά έχουν τη δύναμη και τη δυνατότητα είτε να απορρίπτουν πράγματα που ξεπερνούν τα όρια του τρόμου που αντέχουν και άλλα να τα μεταφράζουν σε κάτι χρήσιμο γι’ αυτά. Άλλωστε μια ιστορία συχνά πρέπει να γίνεται τρομακτική ή πιο σωστά επικίνδυνη για να γίνει απολαυστική, αστεία, να έχει σασπένς και να φέρει τελικά μια λύση.

Ο Σεβάχ, νόμιζα πως είναι αυτή της χελώνας, αλλά τελικά θα διαλέξω την μεγάλη περιπέτεια του ήρωα που γυρνούσε τα νησιά, έμοιαζε χαζός αλλά δεν ήταν και ορμούσε ξανά και ξανά σε νέες περιπέτειες. Βέβαια, η ειλικρινής απάντηση είναι πως η αγαπημένη μου ιστορία είναι της ίδιας της Σεχραζάντ. Η ιστορία της γυναίκας που άλλαξε τη χώρα λέγοντας ιστορίες για 1000 και μία νύχτες και ρισκάροντας το κεφάλι της (Βάσια). Η ιστορία που βρίσκεται μέσα σε μια ιστορία της ιστορίας (Μυρτώ).

Εμείς οφείλουμε να παλεύουμε με τα όρια της λογικής μας, τα παιδιά όμως όχι

Όπως και το θέατρο σε γενικότερο επίπεδο στην Ελλάδα πλήττεται από την έλλειψη οικονομικών πόρων και αυτό πάντοτε οδηγεί σε δυσκολίες και εκπτώσεις στη δουλειά και το αποτέλεσμα. Και την ίδια στιγμή μάχεται με έναν παράξενο ρομαντισμό απέναντι σε όλα τα παραπάνω. Ειδικά το παιδικό θέατρο που έχει αυξηθεί σε σκηνές και παραγωγές στην Αθήνα, σε κάποιες περιπτώσεις προχωράει φοβερά και εξελίσσεται και σε άλλες εγκλωβίζεται σε μια επεξηγηματική και πρόχειρη λειτουργία που στηρίζεται στην πεποίθηση των ενηλίκων ότι τα παιδιά δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν νοήματα, αισθήματα και εικόνες αν αυτά δεν είναι εντελώς εξηγήσιμα και αναλυμένα.

Φωτογραφία: Ελίνα Γιουνανλή

Επιλέγουμε να τους απευθυνθούμε έχοντας μια καθαρή θέση: τα παιδιά είναι πανέξυπνα, γεμάτα φαντασία και ανάγκη για παραμύθια. Εμείς οφείλουμε να παλεύουμε με τα όρια της λογικής μας, ενώ εκείνα όχι. Και την ίδια στιγμή, πιστεύοντας ότι το θέατρο όπως κάθε τέχνη έχει μέσα την έννοια της παιδαγωγικής, τους απευθυνόμαστε κάθε φορά με το μεγαλύτερο δυνατό κόπο να χτίσουμε γι’ αυτά ένα σύμπαν με ενιαία αισθητική, δυνατή μουσική, καθαρές αφηγηματικές γραμμές και πάνω απ’ όλα έντονη συναισθηματική ροή. Προσπαθούμε να τους απευθυνόμαστε με την ίδια πίστη και την ίδια δουλειά – αν όχι και περισσότερη – που απευθυνόμαστε στους ενήλικες.

Σίγουρα θα κάνουμε ένα εργαστήριο στο Μικρό Εθνικό για νέους 16 έως 20 ετών το οποίο ανυπομονούμε να αρχίσει. Στη συνέχεια σχεδιάζουμε μια παράσταση για ενήλικες αλλά και ένα μεγάλο θεατρικό πρότζεκτ για εφήβους.