«Μέθοδος Γκρόνχολμ» – 11 χρόνια μετά: Η αναβίωση μιας τεράστιας επιτυχίας

Ο Διαγόρας Χρονόπουλος, σπανίως, σήκωνε το τηλέφωνο για να σε προσκαλέσει σε παράσταση του Θεάτρου Τέχνης. Πόσω μάλλον να σε καλέσει σε μια παράσταση που είχε σκηνοθετήσει ο ίδιος. Αλλά με τη «Μέθοδο Γκρόνχολμ» τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Πίστευε στην παράσταση, πίστευε και στο έργο. ‘Εχουν περάσει 11 χρόνια από εκείνο το τηλεφώνημα και τέσσερα χρόνια από το θάνατο του ίδιου· αλλά η πίστη γι’ αυτό το έργο είναι ακόμα ζωντανή.

Η πρόβα στο «‘Ανεσις» πρόκειται να ξεκινήσει. Χρήστος Σαπουντζής, Πέτρος Λαγούτης, Βίκυ Παπαδοπούλου στο φουαγιέ. Σαν να μην πέρασε μια μέρα. Σχεδόν σύσσωμη η ομάδα της τεράστιας εκείνης επιτυχίας που ανέβηκε στο ιστορικό Υπόγειο, αποφάσισε να ξαναμπεί στην περιπέτεια που έμελλε να τους εντάξει στα μεγάλα ρεκόρ της σύγχρονης ιστορίας του ελληνικού θεάτρου. Πόσες, αλήθεια, παραστάσεις έχουν γευτεί έξι sold out σεζόν, όπως η «Μέθοδος Γκρόνχολμ»;

Τελευταίες οδηγίες του Γιάννη Μόσχου πριν από την πρεμιέρα.

Με αυτή την ενθαρρυντική σκέψη, ο Χρήστος Σαπουντζής και ο Πέτρος Λαγούτης, άρχισαν να επεξεργάζονται την επάνοδο της παράστασης· κι ας τους χώριζε μια δεκατία από το πρώτο ανέβασμα της. «Δεν έχει υπάρξει κάτι ανάλογο στο ελληνικό θέατρο. Ειδικά με μια τέτοια ανεξάντλητη θεματολογία. Κι όσο κι ακούγεται παράξενο εμείς την παράσταση δεν την είχαμε χορτάσει. Σκεφτήκαμε, λοιπόν, να την ξανακάνουμε» εξηγεί ο πρώτος. Τόσο απλά.

Στο φουαγιέ τώρα, βρίσκονται μαζί τους ο Γιάννης Μόσχος και ο Ορφέας Αυγουστίδης. Ο μεν επιμελείται τη σκηνοθεσία – αναβιώνοντας την παρτιτούρα Χρονόπουλου πάνω στην παράσταση – ο δεύτερος παίρνοντας τη θέση του Γιώργου Καραμίχου – οι ανειλημμένες υποχρεώσεις του οποίου εκτός Ελλάδος, τον κράτησαν εκτός εγχειρήματος. Θα ήταν προφανές αν επιχειρούσαν μια πιστή αναβίωση του πρώτου ανεβάσματος. ‘Οπως όλα δείχνουν τους ενδιέφερε κάτι παραπάνω από αυτό.

«Δεν θα είχε νόημα μια στείρα αντιγραφή. Ακόμα κι αν ζούσε ο Διαγόρας κι επέστρεφε στην παράσταση, θα την σκηνοθετούσε διαφορετικά. ‘Ετσι κι εγώ προτείνω κάποιες μετακινήσεις στους ηθοποιούς, παρότι συμφωνώ με την αρχική σκηνοθετική γραμμή από την οποία έχω κρατήσει σχεδόν το σύνολο των οδηγιών» λέει ο Γιάννης Μόσχος, καθώς προσέρχεται στην προσπάθεια με καθαρό βλέμμα: Αφενός δεν είχε δει την παράσταση του 2008 κι αφετέρου γνώριζε ελάχιστα τον Διαγόρα Χρονόπουλο.

Σύσσωμη η νέα πρωταγωνιστική ομάδα της παράστασης, Χρήστος Σαπουντζής, Ορφέας Αυγουστίδης, Πέτρος Λαγούτης και Βίκυ Παπαδοπούλου.

Η «Μέθοδος Γκρόνχολμ», το μανιφέστο για τα εργασιακά δικαιώματα που θα έγραφε το 2005 ο Τζόρντι Γκαλθεράν – ακόμα σε εποχές ευμάρειας όπου σχεδόν τίποτα δεν προμήνυε την επέλαση την σημερινή κατάσταση – έμελλε να γίνει ένα προφητικό υλικό για τις εργασιακές συνθήκες του 21ου αιώνα: Οι απάνθρωπες τακτικές των πολυεθνικών εταιριών προκειμένου να χειραγωγούν τους υποψήφιους υπαλλήλους, δημιουργώντας στρατιές φοβισμένων εργαζόμενων και μια καθολική εργασιακή νοοτροπία.

Τα αντακλαστικά του Χρονόπουλου ήταν αξιοθαύμαστα καθώς θ’ ανέβαζε το έργο στο Θέατρο Τέχνης στις απαρχές της οικονομικής καταστροφής στην Ελλάδα, τότε που τα πράγματα κυλούσαν σε συνθήκες σχετικής ομαλότητας. «Το 2008 ζούσα σε μια πλάνη ευμάρειας και ευτυχίας. Είχα, μάλιστα, αρχίσει να κάνω και τηλεόραση και να κερδίζω περισσότερα χρήματα. Οταν ξεκινούσαμε, η θεματολογία του έργου φάνταζε σαν κάτι το εξωτικό. Συνέβαινε σε άλλους, κάπου μακριά. Δεν θα ξεχάσω, όμως, κάποια από τις επόμενες σεζόν, όταν ήρθαν στο καμαρίνι κάποιοι θεατές. Οι πρώτοι υπάλληλοι μεγάλης τράπεζας, ο δεύτερος εργαζόμενος σε εταιρία αυτοκινητοβιομηχανίας. Βίωναν όλοι όσα περιέγραφε η ‘Μέθοδος’», θυμάται ο Χρήστος Σαπουντζής.

Ο Χρήστος Σαπουντζής και ο Ορφέας Αυγουστίδης σε σκηνή από την παράσταση.

‘Οσο η κρίση βάθαινε, τόσο η παράσταση ισχυροποιούσε το στίγμα της. Από μέλλον γινόταν παρόν κι από πρόβλεψη, βίωμα. Ο Πέτρος Λαγούτης διαπιστώνει πως αυτό το κείμενο κατάφερε να συμπυκνώσει «την ‘επιτυχία’ του δυτικού συστήματος να καταλύσει την έννοια της συλλογικότητας. Ο καπιταλισμός οδήγησε τον άνθρωπο να σκέφτεται ως μονάδα και μόνο. Βέβαια, τότε αυτό το αντιμετωπίζαμε με έκπληξη. Σήμερα, η έκπληξη είναι πως έχουμε αποδεχτεί όλα όσα πριν από δέκα χρόνια μας έκαναν εντύπωση».

Ο Ορφέας Αυγουστίδης, που στα παρθενικά του βήματα στο θέατρο, πρόλαβε να δει την πρώτη εκδοχή της παράστασης, θυμάται ακόμα τον αντίκτυπο της. Η ειρωνία είναι πως τον εισήγαγε, τρόπον τινά, στην εργασιακή πραγματικότητα που θα βίωνε μεγαλοπρεπώς τα χρόνια που θα ακολουθούσαν. «Με δυο γονείς ηθοποιούς, ήξερα από την αρχή πως η φύση της δουλειάς μου ήταν κατ’ εξοχήν ανασφαλής. Το καλό είναι πως δεν είχα μέτρο σύγκρισης, το κακό πως δεν ήξερα τι να διεκδικήσω. Πάντως, οι οικονομικοί περιορισμοί με βοήθησαν να κεντράρω από νωρίς στην επιλογή μου» λέει.

Συζητώντας για το νέο ανέβασμα, όλοι συνειδητοποιούν την ανθεκτικότητα και την αξία του έργου. Τα, όποια, καλλιτεχνικά και συναισθηματικά, κίνητρα υποχωρούν της πραγματικότητας που το καθιστά ακόμα εφιαλτικά επίκαιρο, περιγράφοντας μια κατάσταση βιωμένη από όλους – είτε έγιναν ο εργαζόμενοι που ενέδωσαν σε εργασιακούς εκβιασμούς είτε όχι και εκτοπίστηκαν από την αγορά εργασίας.

«Αναγκαστικά μετατοπίζεται η ματιά με την οποία διαβάζεται το έργο. Το πρόβλημα δεν εντοπίζεται πια στην τακτική των εταιριών, στις μεθόδους που χρησιμοποιεί το σύστημα, αλλά στην θέση του καθενός από εμάς που θα χορέψει ή όχι στο ρυθμό τους. Είναι πλέον, ζήτημα ατομικής ευθύνης. Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν ήξερε», προσθέτει ο Ορφέας Αυγουστίδης.

Βίκυ Παπαδοπούλου.

Σε μια πρώτη ανάγνωση, η αναβίωση της «Μεθόδου Γκρόνχολμ» απευθύνεται στη νέα γενιά εργαζομένων που βαφτίστηκε, θέλοντας και μη, στην αγορά της οικονομικής κρίσης. Κι αυτό δικαιολογεί περίφημα την σημερινή αναβίωση της. Για τους ηθοποιούς της παράστασης, ωστόσο, αναφέρεται το ίδιο αυτονόητα και στο κοινό που την έχει ήδη δει. «Το καινούργιο ανέβασμα θα μπορούσε να κινηθεί στα όρια του κοινωνικού πειράματος: Να δούμε μαζί με τους θεατές ποιοί ήμασταν εργασιακά τότε και ποιοι σήμερα. Ποιες ήταν οι άμυνες μας πριν από 10 χρόνια και ποιες τώρα» σημειώνει η Βίκυ Παπαδοπούλου, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτή τη διαδικασία παρατήρησης και τον εαυτό της.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, η νέα ομάδα της «Μεθόδου Γκρόνχολμ» ξαναπροσεγγίζει το υλικό της από την αρχή. Οπως λέει και η Βίκυ Παπαδοπούλου, «προσπαθούμε να ξεχάσουμε τους ρόλους όπως τους γνωρίσαμε τότε. Θέλουμε να τους ξανασυστηθούμε. ‘Ισως επειδή σήμερα μας τρομάζουν περισσότερο».

Σ’ αυτήν την προσπάθεια συνηγορεί η φρέσκια, στιλιζαρισμένη ματιά του Γιάννη Μόσχου, η νέα ερμηνευτική δυναμική του Ορφέα Αυγουστίδη – που, παρεπιπτόντως, πριν από δύο χρόνια πρωταγωνίστησε σ’ ένα wannabe «Γκρόνχολμ», στα «Επτά χρόνια» – αλλά και ο διαφορετικός χώρος φιλοξενίας – από το κλειστοφοβικό Υπόγειο του Τέχνης, στην ιταλική σκηνή του θεάτρου Άνεσις.

Σταθερή συνθήκη, ωστόσο, παραμένει, η επένδυση στη χημεία των τεσσάρων ηθοποιών, όσο και η καθαυτή αξία του έργου. «Ανεξάρτητα από την κοινωνική, πολιτική και οικονομική συνθήκη, είναι ένα πολύ καλογραμμένο έργο, που δύσκολα μπορείς να κατατάξεις» υπενθυμίζει ο Πέτρος Λαγούτης. «’Εχει χιούμορ, ανατροπές, κλιμακωτό σασπένς, πλοκή με βάθος, κοινωνικό προβληματισμό. Είναι, εξίσου, μια μαύρη κωμωδία κι ένα αστικό θρίλερ. Δύσκολα μπορείς να του αντισταθείς».

Είναι κι ένα έργο που – τι ειρωνία – συνέβαλε στην οικονομική παλινόρθωση του Θεάτρου Τέχνης, όταν αυτό κινδύνευε με πτώχευση λίγο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της κρίσης. Ενώ σχολίαζε τη γέννηση αυτής.