Ιωάννα Παππά: Δεν αισθάνομαι ότι έχω μεγαλώσει

Από όροφο σε όροφο στο ‘Ιδρυμα Θεοχαράκη, περπατά ανάμεσα στο χρώμα και στις λέξεις. Οι υπερεαλιστικές φιγούρες του Αλέκου Φασιανού από την μια, και οι ποιητικές εξομολογήσεις του Βαγγέλη Χρόνη από την άλλη, δηλώνουν μιαν άρρητη παρουσία, στο πλευρό της Ιωάννας Παππά που περιδιαβαίνει την κοινή έκθεση των δύο δημιουργών. «Τι να τα κάνεις τα όνειρα όταν, ξυπνώντας, τα ξεχνάς;», διαβάζει στα χειρόγραφα του Χρόνη, σχεδόν από μέσα της.

Κι όμως, η Ιωάννα Παππά, παρά την φιλοσοφική μελαγχολία του αναγνώσματος, διανύει μια εποχή που όχι μόνο δεν ξεχνά, μα πραγματοποιεί τα όνειρα της. Ενθουσιασμένη μητέρα ενός αγοριού τριών μηνών (που έχει σε άπειρες φωτογραφίες στη συλλογή του κινητού της), ευτυχισμένη στο πλευρό ενός ανθρώπου που χαίρεται να αποκαλεί απλώς «σύντροφο της», πρωταγωνίστρια σε δύο παραγωγές τον θεατρικό χειμώνα που έρχεται (τον «Χορό της Φωτιάς» σε σκηνοθεσία ‘Αρη Μπινιάρη στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά και την «’Εντα Γκάμπλερ» σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη στο «’Αλμα») ζει, σχεδόν. όλα όσα περιγράφουν τον στόχο της ζωής της: Τη δημιουργία.

‘Εμεινες περίπου τέσσερις μήνες εκτός θεάτρου. Το χρειαζόσουν;

Ναι, το είχα ανάγκη κι επειδή συνέβαινε για ένα πολύ σοβαρό λόγο δεν είχα ενοχές. Για 3,5 μήνες ζούσα ένα απενοχοποιημένο τίποτα και είμαι πολύ χαρούμενη γι’ αυτό. Σκέφτηκα «πότε θα μου δοθεί η ευκαιρία να κάτσω ξανά για 3,5 μήνες»; Επίσης, ήταν μια καλή στιγμή να βρεθώ μόνη με τον εαυτό μου και προσπάθησα να την εκμεταλλευτώ όσο μπορούσα και να είμαι ανοιχτή σε οτιδήποτε μου προκαλέσει. Και καθώς είχα αποφασίσει ότι δεν θα έκανα άλλο παιδί, εκείνη η στιγμή είχε μια μοναδικότητα.

Τι σου προκάλεσε, λοιπόν;

‘Ενιωσα μια περίεργη δύναμη, μια αίσθηση ανεξαρτησίας. Η οποία κάπως με φόβισε γιατί ανατράπηκαν οι ισορροπίες μέσα μου. Προφανώς, προέκυψε γιατί η εγκυμοσύνη από μόνη της είναι μια υπέρβαση, ψυχική και σωματική. Είναι ένα θαύμα. Αισθάνθηκα ένα δέος και αποφάσισα να αφεθώ σ’ αυτό – κι ας μην το καταλάβω.

Η αλήθεια είναι πως τα τελευταία χρόνια διαπίστωνα ένα κενό σε μένα. Και τότε κατάλαβα ότι μου λείπει ένα παιδί

Αντιλαμβάνομαι πως η μητρότητα για σένα δεν ήταν αυτοσκοπός. Τώρα που το ζεις, νομίζεις ότι έπρεπε να συμβεί;

Η αλήθεια είναι πως τα τελευταία χρόνια διαπίστωνα ένα κενό σε μένα. Κάτι μου έλειπε. Είχα αρχίσει να μην ευχαριστιέμαι. Και τότε κατάλαβα ότι μου λείπει ένα παιδί. Κι ένιωθα πως αν δεν αποκτήσω παιδί, θα με ρουφούσε η ζωή προς τα πίσω. Νομίζω ότι αναγνώρισα την ανάγκη μου και γι’ αυτό ήταν μια πολύ συνειδητή απόφαση.

Αυτό το κενό γέμισε επομένως.

Ναι. ‘Εψαχνα να το βρω αλλού και τίποτε δεν με ικανοποιούσε.

Αν δεν συνέβαινε θα επιλέγατε έναν άλλο τρόπο ν’ αποκτήσετε παιδί, θα υιοθετούσατε ένα παιδί, ας πούμε;

Δεν τέθηκε το ζήτημα αυτό, αλλά δεν θα το απέκλεια ποτέ.

Φοβάσαι μην καταλήξεις να γίνεις γλυκερή “μανούλα”;

Δεν νομίζω πως θ’ αλλάξω χαρακτήρα επειδή έγινα μητέρα. ‘Οπως ελπίζω να μην αλλάζει ο χαρακτήρας μέσα από την επιτυχία ή την ανάληψη μιας εξουσίας. Το βλέπω να συμβαίνει γύρω μου και δεν μου αρέσει καθόλου. Μου αρέσει οι άνθρωποι που βιώνουν κάποιες θετικές αλλαγές στη ζωή τους να επιτρέπουν ν’ ανθίσουν οι αρετές τους.

Αρα τι έχει ανθίσει σε σένα;

Κοιτάζοντας αυτό το παιδάκι, όλα τα στενάχωρα φεύγουν από το μυαλό μου.

‘Οταν είσαι προετοιμασμένος για μια διάλυση, απομυθοποιείς το μέγεθος της

Η μητρότητα σε ποια στιγμή σε βρίσκει ως γυναίκα;

Δεν καταλαβαίνω τι ώρα είναι, τι μέρα είναι. Πρώτη φορά συνειδητοποιώ πως ο χρόνος είναι κυκλικός. Είμαι καλά. Ως άνθρωπος είμαι πολύ ζωντανή, σε άμεση σχέση με τη δημιουργία κι αυτό μ’ ευχαριστεί πολύ.

Σε λιγότερο πρακτικό επίπεδο – όπου φαντάζομαι ότι υπάρχουν δυσκολίες – πως βιώνεις αυτή την νέα κατάσταση;

‘Εχω μια περίεργη αίσθηση, σαν αυτό το πλάσμα να υπήρχε πάντα μέσα μου. Σαν να κουβαλούσα ένα μικρό αγοράκι που ξαφνικά βγήκε και ζει μαζί μας.

Το παιδί πως έχει μετακινήσει τη σχέση με τον σύντροφο σου, Κωνσταντίνο Πάντο;

Προσαρμοζόμαστε στα καινούργια δεδομένα με όμορφο τρόπο. Φυσικά και περάσαμε μια ταραχή στην αρχή – θα ήταν και περίεργο αν δεν συνέβαινε. Εδώ μια πρεμιέρα έχω και δεν υποφέρομαι. Τώρα, στρώνουν όλα σιγά – σιγά.

Τελικά, το στερεότυπο πως ένα παιδί ολοκληρώνει την ευτυχία ισχύει ή ήσουν ευτυχισμένη από πριν με το σύντροφό σου;

‘Οχι, δεν νομίζω ότι λειτουργεί έτσι η απόκτηση ενός παιδιού. Είτε μείνει, είτε χωρίσει ένα ζευγάρι, ένα παιδί θα το δένει για πάντα με έναν τρόπο πολύ υπόγειο. Πριν γίνω μητέρα παρατηρούσα άλλα φιλικά ζευγάρια που είχαν αποκτήσει παιδιά και δεν μπορούσα να καταλάβω αυτήν τη δυναμική. Τώρα, σιγά – σιγά το κατανοώ.

Σε φοβίζει το ενδεχόμενο ενός χωρισμού;

‘Οχι, δεν με φοβίζει. Μεγαλώνοντας όλοι έχουμε περάσει από χωρισμούς που μας έχουν πονέσει και πληγώσει κι έχουμε μάθει ότι υπάρχει συνέχεια στη ζωή. Επιδιώκω να αφιερώνω ένα κομμάτι στο παρελθόν μου, να σκέφτομαι τι έχω ζήσει, να το κρατώ με τρυφερότητα, εκεί που ανήκει. Ποιος μπορεί, όμως, να αποκλείσει τη συνάντηση μ’ έναν άλλον άνθρωπο; Νομίζω όταν είσαι προετοιμασμένος για μια διάλυση, απομυθοποιείς το μέγεθος της.

Είσαι όμως στη φάση μιας σύνθεσης κι είναι περίεργο που το αναφέρεις…

Είμαι και στη φάση που νιώθω μεγαλύτερη ευθύνη. Οπότε, θέλω να είμαι προετοιμασμένη για το οτιδήποτε.

Τώρα αισθανόμουν έτοιμη να γίνω μητέρα

Μοιάζεις ψύχραιμη. ‘Ησουν πάντα έτσι;

‘Οχι. Απλώς προετοιμάζω τον εαυτό μου.

Τον τελευταίο καιρό, πάντως, έγινες λίγο icon γύρω από την μητρότητα στα 40.

Φαίνεται πως η ηλικία έχει σημασία για κάποιους. Για μένα πάλι, όχι ιδιαίτερη. Φυσικά και η ηλικία θέτει κάποιους βιολογικούς περιορισμούς, αλλά αξίζει να το προσπαθήσεις. Κι εγώ τώρα αισθανόμουν έτοιμη.

Πως είναι η ζωή στα 40, Ιωάννα;

Είναι μια ηλικία καθοριστική για τις επόμενες δεκαετίες ζωής κάθε γυναίκας. Προσωπικά, δεν αισθάνομαι ότι έχω μεγαλώσει. Το συνειδητοποιώ μόνο όταν κοιτάζω κάποιες φωτογραφίες μου. Εκεί καθρεφτίζεται μια κούραση.

‘Εχει περάσει γρήγορα ο καιρός;

‘Οχι. ‘Εχω καταλάβει κάθε μήνα της ζωής μου. ‘Ημουν εκεί, παρούσα στα χρόνια που έχω ζήσει και θέλω να είμαι και στα επόμενα που θα έρθουν. Είναι ανάγκη μου να είμαι παρούσα.

Είναι ωραίο να δίνεις βάρος στην κάθε στιγμή;

Νομίζω δεν μπορώ να κάνω διαφορετικά.

‘Εχω καταλάβει κάθε μήνα της ζωής μου. ‘Ημουν παρούσα στα χρόνια που έχω ζήσει και θέλω να είμαι στα επόμενα που θα έρθουν

Είσαι ευχαριστημένη από το πως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα;

Ναι, είμαι καλά. Δεν έχω απωθημένα – κι ας ακούγεται τετρημένο. Νιώθω ότι μπορώ να ξεκινήσω από εδώ και για άλλα τόσα. Φυσικά, το ότι δεν έχω απωθημένα δεν σημαίνει πως δεν έχω στόχους. Σημαίνει ότι δεν έχω κόμπλεξ για όσα δεν έχω κάνει.

Γενικά, σου έρχονται όσα έχεις επιθυμήσει;

Οι επιθυμίες νομίζω μοιάζουν με νεφελώματα που υπάρχουν γύρω σου, που αιωρούνται. Κάποια στιγμή, λοιπόν, δικαιώνονται κάποιες από αυτές τις επιθυμίες. Κι εγώ μένω σ’ αυτό.

Είσαι ένας τολμηρός άνθρωπος, σε γενικές γραμμές;

Ναι, γιατί δεν φοβάμαι να εκθετώ στον εαυτό μου. Δεν με νοιάζουν οι άλλοι, δεν έχω να λογοδοτήσω σε κανέναν. Με απασχολεί ο ευατός μου και δεν το λέω εγωιστικά. Πιστεύω πως δεν πρέπει να φοβόμαστε τις μάχες και τις συγκρούσεις. Είναι πάρα πολύ χρήσιμες, από εκεί προκύπτουν τα πάντα.

Μετάνιωσες για πράγματα που δεν τόλμησες;

‘Οχι.

Ούτε για πράγματα που έκανες;

‘Οχι και πάλι. Σαφώς και έχουν υπάρξει φορές που δεν μου έχει αρέσει ο ευατός μου μέσα σε μια συνθήκη ή έχω αναγνωρίσει την λάθος επιλογή. Αλλά δεν θα καταφέρω κάτι αν τον επικρίνω.

Δεν φοβάμαι να εκθετώ στον εαυτό μου

Πριν είπες ότι έχεις στόχους. Ποιοι είναι αυτοί;

Να ζήσω τη ζωή μου. Κι αυτό εμπεριέχει τα πάντα: Να είμαι δημιουργική – που για μένα είναι το Α και το Ω – και μέσα στην έννοια της δημιουργίας εντάχθηκε η μητρότητα.

Θεωρείς τον εαυτό σου αντισυμαβατικό;

Περνάω διάφορες φάσεις. ‘Αλλοτε με βρίσκω βαρετή κι άλλο συναρπαστική. Δεν μπορώ να μείνω σ’ έναν χαρακτηρισμό. Ως ηθοποιός μπαίνω συχνά στη διαδικασία της αυτοπαρατήρησης κι άλλοτε με θαυμάζω κι άλλοτε περνάω τη φάση του “δεν αξίζω”.

Δεν ψωνίστηκες ποτέ;

Ευτυχώς, όχι. Μετά από τόσα χρόνια συνειδητοποιώ πως πρέπει να θέλει κανείς για να ψωνιστεί. Γίνομαι μάρτυρας πολλών τέτοιων περιστατικών που είναι πολύ δύσκολοι στις συνεργασίες τους.

Ο θεατρικός σου χειμώνας είναι πολυάσχολος, πάντως, καθώς επιστρέφεις εις διπλούν. ‘Εχεις ζοριστεί που μπήκες τόσο δυναμικά ξανά στα πράγματα;

Ευτυχώς, όλοι οι συνεργάτες, γνωρίζοντας τη συνθήκη, είχαν κατανόηση. Ο Άρης Μπινιάρης ήταν βοηθητικός από την πρώτη στιγμή που έμαθε ότι ήμουν έγκυος κι εφόσον μπορούσα να προλάβω τις ημερομηνίες έναρξης των προβών. Στις πρόβες του «Χορού της φωτιάς» μου έδωσε τη δυνατότητα να πηγαίνω με το δικό μου ρυθμό. Βεβαίως, καθώς είναι μια παράσταση που απαιτεί μεγάλη σωματικότητα, στενοχωρήθηκα που με έβρισκε σε μια στιγμή που δεν μπορούσα να ανταποκριθώ 100%. Σταδιακά, όμως, άρχισα να ανακτώ τη δύναμη του σώματος μου κι ευτυχώς έχω, σχεδόν, επανέλθει. Ηθελα πολύ να δουλέψω με τον ‘Αρη και χαίρομαι που τα κατάφερα. Εννοείται πως δεν έχω μετανιώσει για την απόφαση μου να το κάνω. Σαφώς υπάρχει η δυσκολία της σωματικής κούρασης αλλά κουρδίστηκα μέσα στη δουλειά κι αυτό είναι εξαιρετικά ωφέλιμο. ‘Αλλωστε, μου μένουν αρκετές ώρες, οπότε μπορώ να πω ότι η εργασία με τη μητρότητα συνδυάζονται.

Πρώτα «Ο Χορός της Φωτιάς» και στη συνέχεια η «Εντα Γκάμπλερ».

Ναι, και είναι περίεργο που μου προκύπτει τώρα αυτός ο ρόλος γιατί διανύω μια περίοδο που είμαι πολύ καλά. Κατά καιρούς έχω υποδυθεί κατεστραμμένες ηρωίδες και οι ρόλοι συνέπιπταν με περιόδους που δεν ήμουν πολύ καλά· οπότε μπορούσα ν’ ανασύρω κομμάτια της προσωπικής μου κατάστασης μέσα σε αυτό που έπρεπε σκηνικά να χτίσω.

Είναι οξύμωρο που επιλέγεις να παίξεις μια ηρωίδα εγκλωβισμένη σε συμβάσεις, δυστυχισμένη σ’ ένα γάμο;

Πράγματι, βρίσκομαι σε μια εντελώς διαφορετική συνθήκη. Γιατί ο ερχομός του παιδιού μου, έχει λειτουργήσει απελευθερωτικά – παρότι το φοβόμουν. Δεν ξέρω τι με περιμένει στη συνέχεια, γιατί είναι κάτι ζωντανό, αλλά ευτυχώς, για την ώρα, το βιώνω υπέροχα.

Ευτυχώς, δεν ψωνίστηκα ποτέ. Μετά από τόσα χρόνια συνειδητοποιώ πως πρέπει να θέλει κανείς για να ψωνιστεί

Η «’Εντα Γκάμπλερ» δηλώνει πως ήρθε ο καιρός για πιο ώριμους ρόλους;

Αυτοί οι κόσμοι, αυτοί οι χαρακτήρες κι αυτά τα έργα είναι κοντά μου· πάντα τα καταννοούσα, ήταν πεδία που με ενδιέφεραν. Και παρότι διανύω μια φάση χαράς, είναι πρόκληση να μπω στον σκοτεινό κόσμο της Εντα Γκάμπλερ. Νιώθω σύνδεση μαζί της, μολονότι δεν ήταν δική μου επιθυμία να συνδιαλλαγώ τώρα μαζί της.

Χαίρεσαι που απομακρύνεσαι από την γκάμα των κοριτσίστικων ρόλων;

Οπωσδήποτε, χρειάζεται μια ηλικιακή ωριμότητα για να δουλέψει κανείς τόσο σημαντικούς ρόλους – παρότι η ‘Εντα είναι νεαρή, σε ηλικία, ηρωίδα. Χαίρομαι, επομένως, που κουβαλώ μια ζωή και μπορώ να κατανοήσω τέτοια πρόσωπα. Πάντως, νομίζω ότι σε επίπεδο ρεπερτορίου δεν έχω ακόμα σταθεροποιηθεί, ακριβώς και γιατί η εμφάνιση μου παραπέμπει ακόμα σε νεότερες ηρωίδες, την ώρα που η ψυχοσύνθεση μου ζει μιαν ωριμότητα. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η ακροβασία είναι ανανεωτική.

Σκέφτομαι πως η συνύπαρξη με το Χρήστο Λούλη στον «Χορό της Φωτιάς» θυμίζει εποχές Αμόρε…

Και Θεάτρου Τέχνης. Με το Χρήστο γνωριζόμαστε από την σχολή του Θέατρου Τέχνης, όπου φοιτούσαμε μαζί. ‘Ημασταν πολύ στενοί φίλοι τότε. Αλλά, ο Χρήστος παντρεύτηκε, έκανε οικογένεια νωρίς και η ζωή κάπως μας απομάκρυνε. Τώρα, είμαστε άλλοι άνθρωποι πια. Είχαμε να βρεθούμε χρόνια επί σκηνής και νομίζω ότι ξαναγνωριζόμαστε.

Αλήθεια, πλήττεις στην ιδέα του γάμου;

‘Οχι, γιατί όλα έχουν να κάνουν με τον τρόπο που τα χειρίζεσαι και επιλέγεις να τα ζήσεις. Είναι, καθαρά, θέμα προσωπικής αισθητικής. Πάντως, συνειδητοποιώ ότι μερικές έννοιες μας δυσκολεύουν. Δυσκολεύουν τη γενιά μας. ‘Εχω προβληματιστεί πως να αποκαλώ το σύντροφο μου, τον άνδρα με τον οποίο αποκτήσαμε παιδί και υπογράψαμε σύμφωνο συμβίωσης. Ευτυχώς, έχουμε πια την επιλογή να μην μας καθορίζουν τόσο οι κοινωνικοί κανόνες.

Ήσουν πάντα χειραφετημένη από μικρή;

Ναι, κι αυτό το χρωστάμε κι εγώ και η αδελφή μου στο οικογενειακό μας περιβάλλον· νιώθαμε πολύ φιλικά απέναντι στους γονείς μας. Χαίρομαι που μου έδωσαν την ευκαιρία να μην φοβάμαι τους ανθρώπους.

‘Ετσι, θέλεις να μεγαλώσεις και το γιο σου;

Εννοείται.