Ιωάννα Μαυρέα: Θέλω να βρω αυτόν που είπε ότι «η ζωή είναι ωραία» και να τον δείρω

Στις 11.20, εκείνο το πρωϊνό στο κομψό εστιατόριο «Βασίλαινας» στα Ιλίσσια, δεν ήξερα τίποτα για την Ιωάννα Μαυρέα. Τίποτε περισσότερο από την “ξαφνική” εμφάνιση της πριν από μερικά χρόνια στο Θέατρο Τέχνης. Τίποτα περισσότερο από την, έκτοτε, πολύχρονη συνεργασία της με την Λένα Κιτσοπούλου και το Νίκο Μαστοράκη. Κι από τον πολύ προσωπικό τρόπο, με τον οποίο βουτάει στην απελπισία και στο γέλιο με μια τρομερή διάθεση ισοτιμίας. Η Ιωάννα Μαυρέα θεωρεί πως αυτό αυτό είναι το λογικό, αφού «δεν είμαι σίγουρη ότι αφορά κανέναν η ζωή μου», όπως εξηγεί.

Δύο ώρες αργότερα, μεσημέρι πια, έχουμε γελάσει πολύ – σαν να γνωριζόμασταν καιρό – έχουμε μιλήσει για νέα και παλιά, κρυμμένα και φανερά, κωμικά και τραγικά. ‘Εχουμε μιλήσει για τη ζωή της μέσα κι έξω από τι θέατρο. Δεν ξέρω τι άλλαξε και η Ιωάννα Μαυρέα αναθεώρησε, μέσα σε αυτό το διάστημα, τη μέχρι τώρα στάση της. Ωστόσο, καθένα από όσα συζητήσαμε εξηγεί αναπάντεχα και τις επιλογές της στο θέατρο. Ακριβώς όπως και φέτος με τον «Αληθινό καουμπόϊ», στην παράσταση που ανεβαίνει στο Μικρό Χορν σε σκηνοθεσία Ελένης Γκασούκα.

Αποφεύγεις την έκθεση εκτός θεάτρου;

Αισθάνομαι ότι δεν θα βοηθήσω κανέναν μιλώντας για τον εαυτό μου. Αν πίστευα ότι εκφέροντας μια γνώμη για κάτι συγκεκριμένο θα προσέφερα κάτι, ίσως να το έκανα.

Η δουλειά σου, από την άλλη, δεν είναι η διατύπωση μιας γνώμης ή θέσης;

Είναι η στάση που κρατά κανείς απέναντι στη δουλειά. Είναι οι επιλογές σου. Από εκεί και μετά, ο ηθοποιός γίνεται φορέας πραγμάτων.

Πως θα περιέγραφες τη στάση που διατηρείς στο θέατρο;

Ανέκαθεν αλλά και τώρα πιο επιτακτικά νιώθω την ανάγκη να κάνω πράγματα που μου δημιουργούν έντονα συναισθήματα, είτε θετικά ή αρνητικά. Να παίζω σε έργα που με αφορούν. Κι εξίσου σημαντική θεωρώ την ανάγκη μου να συνεργάζομαι με ανθρώπους που ανήκουν στην ίδια… φυλή με μένα.

Η Λένα Κιτσοπούλου είναι μια τέτοια περίπτωση;

Εντελώς. Στις παραστάσεις της βρίσκεται το μέσα μου.

Νιώθω τη Λένα Κιτσοπούλου σαν αδελφή μου

Τι σχέση έχετε δημιουργήσει όλα αυτά τα χρόνια;

Σχέση οικογένειας. Νιώθω την Λένα σαν αδελφή μου.

Ήταν ο άνθρωπος που σε… ξαναβάπτισε στο θέατρο, σωστά;

Μόλις αποφοίτησα από την δραματική σχολή του Θεάτρου Τέχνης έκανα κάποια πράγματα εκεί και στο Εθνικό. Συνεργάστηκα με τον Βασίλη Παπαβασιλείου, τον Μίμη Κουγιουμτζή και τον Δημήτρη Λιγνάδη. Και μετά ήρθε η παύση, για έξι, επτά χρόνια. ‘Ηταν, λοιπόν, η Λένα χάρη στην οποία ξαναμπήκα στο θέατρο. Εκείνη μου έδωσε την ευκαιρία με το «Χαίρε Νύμφη».

Και η παύση αυτή οφειλόταν στην άλλη σου ιδιότητα ως μαθηματικού.

Ναι, μαζί με τη δραματική σπούδαζα και στο Πανεπιστήμιο. Είχα μεγάλο σεβασμό για τα μαθηματικά· για να είμαι ειλικρινής δεν τους έδειξα την προσοχή που τους άξιζε γιατί κοίταζα μόνο να πάρω το πτυχίο. Στην συνέχεια, ωστόσο, δίδαξα ως καθηγήτρια μαθηματικών. Αυτό ξεκίνησε για λόγους βιοπορισμού, μετά το ένα έφερε το άλλο κι εύκολα χάθηκα από το θέατρο γιατί εύκολα ακολουθεί κανείς αυτό στο οποίο επενδύει χρόνο.

Τι κάνει ένα πρακτικό μυαλό στο θέατρο;

Νομίζω ότι τα μαθηματικά είναι θεός, είναι ποίηση. Απλώς, για να τα υπηρετήσεις μεσολαβεί η λογική. Θεωρώ πως η λογική σώζει ζωές. Πιστεύω πολύ περισσότερο στη λογική παρά στο συναίσθημα. Η λογική είναι ένα πολύ καλά εκπαιδευμένο συναίσθημα. Ο,τι συναισθηματική αναπηρία κι αν έχει κανείς με την λογική μπορεί να κάνει βήματα.

Συνεπώς δεν θα περιέγραφες τον εαυτό σου ως μια συναισθηματική γυναίκα;

Δεν πέφτω στα πατώματα λόγω συναισθήματος. Μια ζωή προσπαθούσα να ελέγχω τα πράγματα. Συνέβαλε σ’ αυτό και το γεγονός πως λόγω της δουλειάς του πατέρα μου – ο οποίος ήταν αξιωματικός – άλλαζα κάθε χρόνο τόπο διαμονής. Κι αυτό, με έναν τρόπο, μ’ έβαλε σε μια διαδικασία να φυλάγομαι και να μην ανήκω. Ευτυχώς, μεγαλώνοντας αυτό άλλαξε κυρίως για τους δικούς μου ανθρώπους.

Θεωρώ πως η λογική σώζει ζωές. Πιστεύω πολύ περισσότερο στη λογική παρά στο συναίσθημα

Ήταν εύκολο η κόρη ενός στρατιωτικού να γίνει ηθοποιός;

Καθόλου. Ωστόσο, ό,τι κι αν άκουγα το έκανα – και δεν άκουγα ευχάριστα πράγματα. Ο πατέρας μου ήθελε οι κόρες του να είναι δυνατές και ανεξάρτητες – η αδελφή μου έγινε γιατρός. Η αγωνία του αυτή τον οδήγησε σε μια σκέψη για την επιβίωση. Μολονότι ήταν ο πατέρας μου που μου γνώρισε την ποίηση. Βεβαίως, εκείνος το έκανε για να γίνω καλή στην έκθεση και να περάσω στο Πανεπιστήμιο. Για τον πατέρα μου όλα έπρεπε να έχουν ένα λογικό στόχο.

Συνεπώς, το θέατρο βγήκε στον αφρό ως κάποιου είδους ανάγκη.

Ναι, φαίνεται πως επειδή είχα πολύ περιφρουρήσει τη ζωή μου το θέατρο έγινε η ευκαιρία να περάσω τα όρια με μιαν ασφάλεια.

Αλήθεια, πως ήταν η μετάβαση από την εκπαίδευση στο θέατρο;

Ομολογώ πως τα χρόνια της διδασκαλίας ήταν ωραία, γιατί είχα να κάνω με ζωντανό υλικό, τα παιδιά με κρατούσαν σε μια εγρήγορση. Καλώς ή κακώς έμπαινα στις ζωές τους: Κάποτε ήμουν φίλη, άλλοτε δασκάλα κι άλλοτε μαμά. Συνεπώς δεν πετάω καθόλου εκείνο το κομμάτι. Την χρονιά της μετάβασης, λοιπόν, οι περισσότεροι μαθητές μου έδιναν Πανελλαδικές, οπότε ή έπρεπε να μπω σ’ έναν καινούργιο κύκλο μαθητών ή να τα παρατήσω. Επέλεξα το δεύτερο. Επέλεξα ν’ αλλάξω εντελώς, επαγγελματική ζωή.

Σε δικαίωσε αυτή η στροφή;

Ναι, γιατί έχω πολλή χαρά. Γιατί καταφέρνω και είμαι με ανθρώπους τους οποίους πιστεύω και αγαπώ, όπως είναι η Λένα Κιτσοπούλου, ο Νίκος Μαστοράκης. Είμαι τυχερή γιατί δεν αισθάνομαι ότι κάνω κάποια έκπτωση αναφορικά με τα θέλω μου.

Και τώρα που έχεις καταλήξει: Τι σημαίνει το θέατρο για σένα;

Νιώθω πολύ οικεία μέσα στο θέατρο, εκεί είμαι καλά. Νιώθω ασφαλής.

Δύσκολο να το πει κανείς αυτό στην εργασιακή συνθήκη που επικρατεί την τελευταία δεκαετία.

Ναι αναφορικά με το βιοπορισμό νιώθω ανασφάλεια. Ο άνδρας μου είναι πολύ μεγάλο στήριγμα μου και σε αυτό το κομμάτι.

Είστε καιρό παντρεμένοι;

Σχεδόν 13 χρόνια μαζί. Αλλά δεν έχουμε παιδιά.

Δηλαδή, είστε μαζί περίπου όσα χρόνια έχεις επιστρέψει στο θέατρο.

Ναι – δεν είναι τυχαίο.

Μετανιώνεις που δεν επέμεινες θεατρικά στα χρόνια της νιότης σου;

Υπάρχουν φορές που το σκέφτομαι. Σκέφτομαι ότι τότε θα έπρεπε να είχα προσπαθήσει περισσότερο. Αλλά από την άλλη, ίσως ήρθαν σε μια στιγμή που μπορούσα να τα εκτιμήσω περισσότερο.

Εχεις μεγαλύτερη λαχτάρα να κάνεις πράγματα στο θέατρο ακριβώς επειδή μπήκες αργά;

Καθόλου. Το μόνο που επιδιώκω είναι να περνάω καλά στις συνεργασίες μου.

Πολλές φορές μινιμαλίζω τη ζωή για να την αντέξω. Για ν’ αντέξω το θάνατο

Προηγουμένως, σχεδόν ψιθύρισες ότι δεν έχεις παιδιά. Ήταν συνειδητή απόφαση;

Απόλυτα. Και μέχρι στιγμής δεν μου έχει λείψει. Θεωρώ τόσο σοβαρό πράγμα το να γίνει κανείς γονιός, ώστε αν έχει έστω κι μικρά ανοιχτά μέτωπα με τον εαυτό του, καλό είναι να μην μπει σ’ αυτή τη διαδικασία.

Δουλεύοντας στον «Αληθινό καουμπόϊ», όπου υποδύεσαι μια κόρη που φροντίζει τον ηλικιωμένο πατέρα της, έχεις αναθεωρήσει τη σχέση με τους γονείς σου;

Εδώ και χρόνια έχω καταλάβει ότι και οι γονείς μου είναι άνθρωποι με πληγές που προσπάθησαν να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούσαν. Απλώς τώρα, έρχομαι πολύ κοντά με την απώλεια. Μεγαλώνω με την απώλεια, σκέφτομαι ότι αν έρθουν φυσιολογικά τα πράγματα, κάποια στιγμή, θα θρηνήσω τους γονείς μου. Και τώρα συνειδητοποιώ ότι πλησιάζει η στιγμή για την οποία προετοιμάζομαι τόσα χρόνια. Και φοβάμαι και θυμώνω.

Έρχεσαι αντιμέτωπη με προσωπικά πράγματα στην παράσταση;

Τον τελευταίο καιρό η μητέρα μου αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας. Στο διάστημα αυτό συνειδητοποίησα πόσο δύσκολο είναι το βήμα να βρεθείς από το ρόλο του παιδιού στο ρόλο του γονιού. Σέρνει θυμό και αμηχανία. Σαν να μη μπορώ να δεχθώ ότι η μάνα μου μ’ έχει ανάγκη και χρειάζεται τη βοήθεια μου. Ενώ είναι πολύ ανθρώπινο. Η παράσταση, λοιπόν, θίγει αυτή τη συνθήκη. Και με βοηθά να δικαιολογήσω τις αντιδράσεις μου. Σκέφτομαι ότι ο θυμός προς την αρρώστια είναι ανθρώπινο συναίσθημα.

Πως διαχειρίζεσαι την έννοια της απώλειας;

Η απώλεια είναι πίσω απ’ όλα στη ζωή. Με αυτό παλεύουμε, γι’ αυτό κάνουμε θέατρο, γι’ αυτό φιλοσοφούμε. Πολλές φορές μινιμαλίζω τη ζωή για να την αντέξω. Για ν’ αντέξω το θάνατο. Πλέον, παραδέχομαι ότι τρέμω τον θάνατο και παγώνω στην ιδέα του. Έχω διαβάσει Επίκουρο, πολύ ωραία τα λέει, αλλά τελικά νομίζω πως δεν θα συμφιλιωθώ ποτέ με το θάνατο.

Τι άλλο σε φοβίζει στη ζωή;

Η αρρώστια, η ανημπόρια – ίσως περισσότερο από το θάνατο.

Και το χιούμορ σου πως το εργαλειοποιείς;

Ναι, σαρκάζω και σαρκάζομαι για να σωθώ. Ακόμα και στην πιο βαριά κατάσταση θα βρω κάτι που θα πάρει το μυαλό μου από την τρέλα. Θα σκεφτώ έστω και μια παπαριά. Αν πάρουμε σοβαρά τους ευατούς μας, δεν βγαίνει.

Θα ήθελα να έχω λίγα νιάτα, να γυρνούσα για μια εβδομάδα στα 25 μου χρόνια

Ούτε στο θέατρο πήρες τον εαυτό σου σοβαρά;

Όχι – κι αυτό είναι το ωραίο.

Αυτό εξηγεί και την υφολογική ακροβασία στους ρόλους που επιλέγεις;

Ναι. Μου αρέσει στο πιο τραγικό να υπάρχει μια κωμική πλευρά και στο πιο κωμικό να υπάρχει τραγικότητα. Δεν τα ξεχωρίζω, είναι το ένα μέσα στο άλλο. Περιμένω τη στιγμή που θα εκτονώσω μια ένταση στη σκηνή με σαρκασμό.

Αναφέρεις συχνά τη λέξη «σώζω»; Προσπαθείς να διασωθείς από κάτι;

Η ζωή είναι ένας αγώνας σωτηρίας. Είναι ο αγώνας να βγει η μέρα. Θέλω να βρω αυτόν που είπε ότι «η ζωή είναι ωραία» και να τον δείρω. Θέλω καρτούλα αλλαγής γι’ αυτό το δώρο της ζωής. Και καλά να είσαι, με το που βγαίνεις από το σπίτι σου, αντικρύζεις τόση ασχήμια που δεν μπορείς να συνεχίσεις αμέριμνος. Κι αν το πας σε επίπεδο χώρας ή πλανήτη καταρρέεις.

Απελευθερώνεις την φαντασία σου μπροστά στην ανυπόφορη πραγματικότητα;

Πολλές φορές – αν και επανέρχομαι γρήγορα καθότι υπερισχύει πάλι η λογική. Επίσης, η δράση με βοηθάει να ξεχνιέμαι. Θέλω να είμαι συνέχεια σε μια κίνηση.

Τι κάνεις;

Βόλτα με το σκύλο μου που λατρεύω, συναντήσεις με φίλους, μαγείρεμα ή χάσιμο στα βιβλία. Μου αρκεί, επίσης, να πω ότι σήμερα «θα κάνω αυτό» κι ας μην είναι τίποτα. Ας αγναντεύω το ταβάνι. Αλλά εγώ θα του δώσω ένα μέγεθος, θα το κάνω να μοιάζει ψέμα για να φεύγει η μέρα.

Λες ψέματα στον εαυτό σου;

Τώρα πλέον όχι. Μικρότερη έλεγα.

Ποιο ήταν τότε το μεγαλύτερο ζωτικό σου ψεύδος;

Κρατούσα ένα ημερολόγιο όπου έγραφα πως δήθεν το καθετί που ζούσα ήταν πολύ ωραίο. Στο τέλος το πέταξα.

Μου λείπει το παραμύθι. Μου λείπει μια μπούρδα για να την πιστέψω

Η τέχνη σε σώζει;

Εξαρτάται από τους λόγους που έχεις επιλέξει την τέχνη. Άλλοι κάνουν τέχνη για να ξεχαστούν, άλλοι για ν’ αγαπηθούν, άλλοι για να ξύσουν τις πληγές τους. Η τέχνη σώζει τον καθένα όπως θέλει να σωθεί. Δεν πιστεύω, δηλαδή, πως ο καλλιτέχνης πάει κόντρα σε αυτό που είναι. Η τέχνη δεν αλλάζει καταστάσεις, τις απαλύνει μόνο.

Τι απάλυνε σε σένα το θέατρο;

Την ανικανότητα να εκτεθώ απέναντι στη ζωή. Αυτή την αυτοπροστασία που δεν με άφησε να ζήσω μεγάλα πράγματα. Ενώ στο θέατρο συμβαίνουν πράγματα κάτω από τη συνθήκη μιας προστατευμένης έκρηξης. Κι επίσης διαπιστώνω πως υπάρχουν κι άλλοι σαν εμένα με κοινές πληγές. Και σταματώ να με κατηγορώ.

Κατηγορούσες τον εαυτό σου επειδή δεν έχει ζήσει μεγάλα πράγματα;

Ναι, τον κατηγορούσα γιατί δεν αφέθηκα. Αλλά δεν μπορούσα τι να κάνω; ‘Οταν ήμουν μικρή βίωνα δραματικά την αλλαγή περιβάλλοντος κάθε χρόνο. Μπήκα από πολύ νωρίς σε μια κατάσταση όπου έκανα μόνο ότι έπρεπε κι έχασα την αθωότητα μου.

Πάντως, αποκλείεται να μην έχεις ζήσει μεγάλα πράγματα.

Μεγάλα είναι τα συναισθήματα που έχω νιώσει για ανθρώπους.

Τι σου λείπει αυτόν τον καιρό;

Λίγο νιάτο. Θα ήθελα να έχω λίγα νιάτα, να έφευγε το μυαλό μου. Αυτόν τον καιρό καταφεύγω σ’ έναν παλιμπαιδισμό, μια εφηβεία και θα ήθελα έστω για να ήταν μια γνήσια, καθαρή κατάσταση. Να γυρνούσα για μια εβδομάδα στα 25 μου χρόνια.

Για να κάνεις τι;

Τις ίδιες μαλακίες. Απλώς δεν θα αγωνιούσα τόσο πολύ για τα πράγματα.

Δηλαδή, αν ξυπνούσες αύριο στα 25 ποιές θα ήταν οι κινήσεις σου;

Θα κυκλοφορούσα νιώθοντας 25 χρονών. Θα πήγαινα ένα ταξίδι σαν να είμαι 25, θα έβγαινα για ένα ποτό σαν να είμαι 25. Θέλω αυτή την εβδομάδα για να πιστέψω σε κάτι ψεύτικο. Οπου δεν θα ξέρω ή δεν θα σκέφτομαι το τέλος. Δυστυχώς, είμαι πλέον σε θέση να γνωρίζω τη συνέχεια του παιχνιδιού. Κι από την μια είναι ωραία η ωριμότητα αλλά από την άλλη δεν αντέχεται αυτή η γνώση και η επίγνωση. Ενώ στα 25 πιστεύεις ακόμα σε μεγάλα πράγματα, πιστεύεις στο παραμύθι. Κι εμένα μου λείπει το παραμύθι. Μου λείπει μια μπούρδα για να την πιστέψω.