Γιώργο Νανούρη, γιατί αγαπάς τους μονολόγους;

Το χειμώνα του 2012, η «Κατερίνα» – η θεατροποίηση του μυθιστορήματος του Αύγουστου Κορτώ – θα σηματοδοτούσε μια σπάνια στιγμή στο είδος του θεατρικού μονολόγου· τόσο για την ερμηνεύτρια του Λένα Παπαληγούρα όσο και για τον σκηνοθέτη της Γιώργο Νανούρη. Ο τελευταίος δοκίμαζε τον πρώτο του μονόλογο με – όπως αποδείχθηκε – μεγάλη επιτυχία· κάνοντας την αρχή για μια σειρά από σκηνοθεσίες σε σκηνικά σόλο.

«Δεν έγινε συνειδητά αλλά τυχαία. Το ένα έφερε το άλλο» εξηγεί, κάπως αμήχανα, ο ίδιος, καταμετρώντας τους μονολόγους που έχει σκηνοθετήσει: «Η σονάτα του σεληνόφωτος» το καλοκαίρι του 2015 με τη Μαρινέλλα να ερμηνεύει Γιάννη Ρίτσο για λογαριασμό του Φεστιβάλ Αθηνών, ένα χρόνο αργότερα η Χάρις Αλεξίου ν’ αυτοβιογραφείται στο «Χειρόγραφο» της στο θέατρο Βασιλάκου. Και φτάνουμε στον «Αίαντα» με τον Μιχάλη Σαράντη να ερμηνεύει όλα τα πρόσωπα της τραγωδίας του Σοφοκλή στη σκηνή του «Βεάκη».

Ο πρωταγωνιστής του «Αίαντα», Μιχάλης Σαράντης.

Ο Γιώργος Νανούρης αφού αποδέχεται την αυταπόδεικτη ροπή του, την αποδίδει στην αγάπη του για τον ηθοποιό. «Ως ηθοποιός ξέρω πολύ καλά πως θέλω να μου συμπεριφερθεί ο σκηνοθέτης μου. Αναγνωρίζω λοιπόν, πως ο ερμηνευτής είναι το βασικό μου υλικό. Εκεί εστιάζω τη δουλειά μου. ‘Ολα θέλω να υποστηρίζουν τον λόγο, την εκφορά του, τη σωματικότητα, το καθετί που θεμελιώνει μια ερμηνεία. Γι’ αυτό και συχνά μου λένε πως οι πρωταγωνιστές στις παραστάσεις μου εμφανίζονται, όπως πουθενά αλλού».

‘Οσο πιο συχνά καταπιάνεται με μονολόγους τόσο πιο πολύ εδραιώνει την βεβαιότητα για τις δυσκολίες του: Καλείται να κρατά σε εγρήγορση το κοινό έχοντας μόνο ένα πρόσωπο επί σκηνής, να επιτρέπει στον ερμηνευτή να… επιβιώσει σ’ αυτόν τον αγώνα δρόμου και εν τέλει να παρουσιάσει μια παράσταση που είναι τόσο ολοκληρωμένη ώστε ο θεατής ν’ απωθεί τη σκέψη ότι παρακολουθεί μονόλογο.

Ο σκηνοθέτης Γιώργος Νανούρης.

Ωστόσο, η περίπτωση του «Αίαντα» αλλάζει τα δεδομένα εργασίας του. «Σαφώς και υπάρχει μια κοινή αισθητική που συνδέει τις σκηνοθεσίες μου αλλά εδώ έχουμε πολλά διαφορετικά ζητούμενα» ξεκαθαρίζει. «Καταρχάς, ο Μιχάλης Σαράντης δεν υποδύεται έναν ήρωα αλλά και τους εννέα της τραγωδίας καθώς και το Χορό. Στη σκηνή μαζί του συνυπάρχει ο εικαστικός Απόστολος Χαντζαράς. ‘Ολα αυτά, αυτομάτως συνθέτουν μια καινούργια ματιά και δη μια αντρική ματιά – αφού μέχρι τώρα σκηνοθετούσα μόνο γυναίκες! Επιπλέον, είναι η πρώτη φορά όπου καταπιάνομαι μ’ ένα κείμενο της αρχαίας γραμματείας».

Το τελευταίο αποτέλεσε και την μεγαλύτερη πρόκληση για τον Νανούρη. «Μελέτησα εξαντλητικά και κατέληξα πως εκείνο που με αφορά σ’ αυτή τη φάση είναι να βρω την ανθρώπινη διάσταση των ηρώων. Ομολογώ πως είχα ξεχάσει πως μπορεί κανείς να συγκινηθεί με την αρχαία τραγωδία. Μόλις, λοιπόν, εντόπισα τον πυρήνα της ανάγνωσης μου, αμέσως χαλάρωσα. Και συνειδητοποίησα γιατί η αρχαία τραγωδία μας αγγίζει ακόμα και σήμερα», παρατηρεί.

Ο εικαστικός Απόστολος Χαραντζάς επί σκηνής με τον Μιχάλη Σαράντη.

Η τριμελής ομάδα ξεκίνησε να δουλεύει πριν από πολλούς μήνες. Η συλλειτουργία του Μιχάλη Σαράντη με τον Απόστολο Χαραντζά (με τον οποίο είναι και προσωπικοί φίλοι) – του θεάτρου με την ζωγραφική δηλαδή – αποδείχθηκε σωστή σπαζοκεφαλιά. Οι πρόβες ξεκίνησαν από το εργαστήριο του δεύτερου, όπου για ατελείωτα βράδια ο Σαράντης έπαιζε και ο Χαραντζάς σχεδίαζε τα πρόσωπα του έργου.

Ο Γιώργος Νανούρης θυμάται πως στη διάρκεια των δοκιμών προέκυψαν (χωρίς υπερβολή) χιλιάδες έργα, μέχρι να συντονιστούν όλα όπως έπρεπε. «Ο Απόστολος είχε συνηθίσει να δουλεύει ολομόναχος στο εργαστήριο και ξαφνικά εμφανιστήκαμε εμείς που του ζητούσαμε να έχει ολοκληρώσει κάθε έργο του σε μια συγκεκριμένη σκηνή του έργου, να ζωγραφίζει στο ημίφως ή να βάφει αυστηρά με χρώματα που δεν στεγνώνουν τόσο γρήγορα κάτω από τους προβολείς της σκηνής. Χρειάστηκε να μάθει ολόκληρο το έργο απ’ έξω για να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι τελικά είναι δύο που αφηγούνται την ιστορία κι όχι ένας» περιγράφει ο Γιώργος Νανούρης· θέλοντας να διευκρινίσει πως όσο κι αν μια παράσταση εντάσσεται στο πλαίσιο του μονολόγου, είναι, κάθε φορά μια, εντελώς, νέα εμπειρία.

«Ομολογώ πως είχα ξεχάσει πως μπορεί κανείς να συγκινηθεί με την αρχαία τραγωδία, λέει ο Γιώργος Νανούρης.

«Πράγματι, ο Αίαντας αποστασιοποιείται από όλα όσα έχω δοκιμάσει έως τώρα στους μονολόγους», επιβεβαιώνει. «Ωστόσο, το είδος του μονολόγου είναι μια διαδικασία που δεν μπορεί παρά να μετακινήσει τον σκηνοθέτη. Τουλάχιστον εγώ, που συνηθίζω να τα κάνω όλα μόνος μου, έτσι το βιώνω. Ζυγίζω την παραμικρή λεπτομέρεια».

‘Ισως γι’ αυτό οι προτάσεις που του γίνονται – τις περισσότερες εκ των οποίων έχει αρνηθεί – αφορούν συχνά μονολόγους. Ισως, γι’ αυτό και στα σχέδια των επόμενων τριών σκηνοθεσιών του περιλαμβάνεται ένας ακόμα μονόλογος.