Η Lynda Benglis σμιλεύει την «αυτοκρατορία των αισθήσεων» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Ως τη «σημαντικότερη εν ζωή καλλιτέχνη της γενιάς της» χαρακτήρισε την Λίντα Μπένγκλις ο Ντέιβιντ Άνφαμ, επιμελητής της μονογραφικής έκθεσης «Στην αυτοκρατορία των αισθήσεων» –όπως μεταφράζεται ο τίτλος της, που δανείζεται από την ομώνυμη ταινία (1976) του Ναγκίσα Όσιμα– την οποία παρουσιάζει ο Οργανισμός ΝΕΟΝ στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Πρόκειται για μια αναδρομή, «συμπυκνωμένη και αντιπροσωπευτική», που καλύπτει 50 χρόνια δημιουργικής πορείας της ριζοσπαστικής αμερικανίδας καλλιτέχνιδας με τις ελληνικές ρίζες, μια «καθυστερημένη οφειλόμενη τιμή», όπως παρατήρησε η διευθύντρια του ΝΕΟΝ Ελίνα Κουντούρη, καθώς είναι η πρώτη φορά που έργα της εκτίθενται στην Ελλάδα.

Lynda Benglis, φωτό: Natalia Tsoukala

Μια «ξεροκέφαλη επαναστάτρια»

Το παλαιότερο από τα έργα της Μπένγκλις που παρουσιάζονται στην έκθεση, το «Baby Contraband» από χυτό λατέξ, ανάγεται στο 1969 και συνδιαλέγεται, όπως οι περισσότεροι μεταπολεμικοί αμερικανοί συνάδελφοί της, με τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό και το έργο του Τζάκσον Πόλλοκ. «Ξεροκέφαλη επαναστάτρια», όπως την χαρακτήρισε ο επιμελητής της έκθεσης, η Μπένγκλις ακολούθησε τον δικό της δρόμο, χωρίς να μπαίνει εύκολα στις κατηγοριοποιήσεις της ιστορίας της τέχνης.

Πιστή στη ρήση του Ρόθκο ότι «το υλικό είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο», εργάστηκε πάνω σε μια μεγάλη ποικιλία υλικών: από κερί, λατέξ και πολυουρεθάνη μέχρι γύψο, χρυσό, αεροποιημένα μέταλλα, γυαλί, κεραμικά ή χαρτί. Με αυτόν τον τρόπο η Μπένγκλις αντιλαμβάνεται την υλικότητα του κόσμου.

Όπως τόνισε ο Ντέιβιντ Άνφαμ, όλο το έργο της έχει να κάνει με τη ροή της ενέργειας –από τα τρία σιντριβάνια που υποδέχονται τον επισκέπτη στην είσοδο του Μεγάρου Σταθάτου μέχρι το βίαιο σε δύναμη «Wing» που μοιάζει να αποσπάται από τον τοίχο της αίθουσας και να αιωρείται. Αυτή η διαρκής ροή αποτελεί την επιτομή του έργου της, σύμφωνα με τον επιμελητή.

(Από αριστερά προς τα δεξιά) ADIA, 2013, European Golden Plover, 2014, The Clocktower, New York, invitation, 1973

Διάλογος με τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό

Παράλληλα, η έκθεση αποτελεί και ένα αφιέρωμα στη σχέση της γλύπτριας με τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό –κάτι που υπογραμμίζουν και τρία εκθέματα από τις συλλογές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, που διαλέγονται με τα γλυπτά της, από τα πιο «κλασικά» επιχρυσωμένα που πειραματίζονται με τις πτυχώσεις μέχρι τα πιο ανάλαφρα χάρτινα, μια καρναβαλίστικη πανδαισία χρωμάτων και αισθήσεων.

Η αφήγηση ξεδιπλώνεται στους δύο ορόφους του Μεγάρου Σταθάτου, χωρίς να είναι χρονολογική. Τα έργα ομαδοποιούνται με βάση το υλικό και τη θεματολογία τους, αλλά και τη μουσική αίσθηση του επιμελητή, όπου το «μαεστόζο» δίνει τη θέση του σε σύντομα «ιντελούδια» για να ακολουθήσει το «σκέρτσο» κ.ο.κ.

Στον πρώτο όροφο, σαν ένα «ιντερμέτζο» ανάμεσα στα εκθεσιακά «κεφάλαια», μια φωτογραφία από την παιδική ηλικία της Μπένγκλις υποδέχεται τον επισκέπτη. Η καλλιτέχνιδα ποζάρει σε κάποιο «καλλιτεχνικό φωτογραφείο», ντυμένη τσολιαδάκι, σε ηλικία 11 ετών.

Storm Pattern, 2003

Εικόνα κοινή για τα ήθη της ελληνοαμερικανικής κοινότητας, στην οποία ανήκε ο πατέρας της, εκτίθεται προκειμένου να υπογραμμίσει τη διαρκή σχέση της με την ελληνική κουλτούρα, όπως τόνισε ο επιμελητής. Όμως το γεγονός ότι η ίδια χρησιμοποίησε αυτή τη φωτογραφία αρκετά χρόνια αργότερα, αποτυπώνοντάς την στις προσκλήσεις για κάποια έκθεσή της, φωτίζει το έργο της με ένα επιπλέον φως: αυτό της φεμινιστικής κριτικής στον ανδροκρατούμενο χώρο της τέχνης.

Κριτική που αποτυπώνει το «Detva (Novy Bor)», ένας γυάλινος διπλός φαλλός που παραπέμπει όχι μονάχα στη σεξουαλική ενέργεια αλλά και στη διάσημη φωτογραφία της Μπένγκλις στο περιοδικό «Artforum» (1974), όπου ποζάρει φορώντας μονάχα γυαλιά ηλίου και κρατώντας έναν τεράστιο διπλό φαλλό. Όπως και στην παιδική φωτογραφία, η Μπένγκλις επανοικειοποιείται τα σύμβολα της ανδρικής κυριαρχίας προκειμένου να διατρανώσει την ελευθερία της και να αναδείξει τη δύναμη της γυναικείας παρουσίας στον (ανδροκρατούμενο) χώρο της τέχνης.

The Graces, 2003-2005

H Lynda Benglis γεννήθηκε το 1941 στο Λέικ Τσαρλς της Λουιζιάνας και ο πατέρας της ήταν ελληνικής καταγωγής. Από τη δεκαετία του 1960 διακρίθηκε για τις καινοτόμες ιδέες της, με γλυπτά συγχρόνως παιχνιδιάρικα και ρεαλιστικά, οργανικά και αφηρημένα. Ξεκίνησε την καριέρα της στην ακμή του μετα-μινιμαλισμού, ωθώντας τις παραδόσεις της ζωγραφικής και της γλυπτικής σε νέες κατευθύνσεις, δουλεύοντας διαφορετικά υλικά, ενώ κατά τη δεκαετία του 1970 πειραματίστηκε με τη video-art. Σε όλο το έργο της, η Benglis διατηρεί τη γοητεία της διαδικασίας. Ρευστές μορφές, αισθησιακές επιφάνειες, έντονες αποχρώσεις και ερωτικά στοιχεία διαπερνούν την αφηρημένη και ταυτόχρονα προκλητική στάση της απέναντι στο σώμα και τη φύση. Εκθέσεις και ρετροσπεκτίβες για το έργο της παρουσιάστηκαν τα τελευταία χρόνια σε Νορβηγία (2018), Μεξικό (2016), Ιταλία (2016), Βρετανία (2015), Γαλλία (2011), Ιρλανδία (2009) κ.α. Έργα της περιλαμβάνονται στις συλλογές των μεγαλύτερων μουσείων σύγχρονης τέχνης, όπως τα Museum of Modern Art, Solomon R. Guggenheim Museum (Νέα Υόρκη), Dallas Museum of Art, Museum of Contemporary Art (Σικάγο), Museum of Contemporary Art (Λος Άντζελες), Tate Gallery (Λονδίνο), National Gallery of Victoria (Μελβούρνη), Hokkaido Museum of Art (Ιαπωνία) κ.α.