Αστυνομικό νουάρ, όπως λέμε πρωτοβρόχια

Τα «Ματωμένη Έρημος» και «Άγρια Φύση», των Κάριν Μπράιναρντ και Τζέιν Χάρπερ αντίστοιχα, είναι εξαιρετικές αφορμές για την αρχή μιας υπέροχης φιλίας όπως έλεγε και ο Μπόγκι στην «Καζαμπλάνκα». Τι κι αν δεν διαδραματίζονται στα παγωμένα σκηνικά της βόρειας Ευρώπης όπως έχουμε συνηθίσει τελευταία; Οι άγονες παρυφές της ερήμου Καλαχάρι και τα απάτητα δάση της νοτιοανατολικής Αυστραλίας αποδεικνύονται εξαιρετικές επιλογές!

Δυστυχώς για τους αυτόχθονες πληθυσμούς της, η Αφρική είχε την ατυχία να διαθέτει πλούσιο υπέδαφος, αχανείς εκτάσεις για εκμετάλλευση και κατοίκους που, στα μάτια των «πολιτισμένων» Ευρωπαίων, φαίνονταν ως αμόρφωτοι υπάνθρωποι.

Δείγματα του «αλτρουισμού» και της «μεγαλοψυχίας» των κατοίκων της γηραιάς ηπείρου συναντά κανείς σε πλήθος περιπτώσεων: σκλαβοπάζαρα, εθνοκαθάρσεις, χρηματοδότηση και υποστήριξη εμφυλίων πολέμων για προάσπιση «λευκών» συμφερόντων, ακόμα ακόμα και τον «εκχριστιανισμό με το στανιό» που επιβλήθηκε σε πλήθος κατοίκων της δεύτερης μεγαλύτερης ηπείρου του πλανήτη.

Τελευταίο (;) κομμάτι σε αυτό τον κατάλογο του μίσους αποτέλεσε το Απαρτχάιντ, ο φυλετικός διαχωρισμός που είχε γίνει και επίσημα νόμος του κράτους της Νοτίου Αφρικής και ίσχυσε από το 1948 έως το 1991, όταν και καταργήθηκε έπειτα από τους σκληρούς αγώνες ανθρώπων σαν τον Νέλσον Μαντέλα. Μια τέτοια αδιάντροπη νοοτροπία όμως δεν θα μπορούσε να αλλάξει από τη μία μέρα στην άλλη. Προβλήματα, και μάλιστα έντονα, υπήρχαν και θα συνεχίσουν να υπάρχουν για πολύ καιρό ακόμα.

Μία 20ετία περίπου αργότερα τοποθετεί τα γεγονότα της δικής της ιστορίας η Κάριν Μπράιναρντ, δίνοντάς μας μια σαφή εικόνα της ανασφαλούς καχυποψίας και αμηχανίας που κυριαρχούν στις τοπικές κοινωνίες. Γνωρίσματα που γίνονται εντονότερα μακριά από τα αστικά κέντρα. Όπως στην περίπτωση του Χεϊλβάτερ, του τόπου που ο αστυνομικός επιθεωρητής Αλμπέρτους Μπίσλααρ, βασικός ήρωας του βιβλίου, επιλέγει να βρεθεί (αυτο)εξόριστος προκειμένου να αποδράσει από τις συνεχείς κρίσεις πανικού που του δημιουργούν οι υψηλές εντάσεις του επαγγέλματός του και τα αδιέξοδα της προσωπικής του ζωής. Σύντομα θα αντιληφθεί ότι η κατάσταση είναι πολύ πιο περίπλοκη από ό,τι νόμιζε. Αντί για την ξεκούραστη ζωή της επαρχίας θα βιώσει μία υπόκωφη απέχθεια από το σύνολο της κοινότητας. Για τους μεν ομόχρωμους λευκούς, είναι ένα είδος προδότη που ξεπουλήθηκε σε εκείνους που ασκούν πλέον εξουσία. Για τους δε μαύρους, αποτελεί ένα απολίθωμα του ρατσιστικού παρελθόντος. Καμιά από τις δύο πλευρές δεν μπορεί να κάνει στοιχειοθετημένες κατηγορίες εναντίον του αλλά και πάλι, «δεν αφήνεις την αλήθεια να χαλάσει μια ωραία ιστορία».

Γίνεται πάντως γρήγορα σαφές ότι η συγγραφέας δεν έχει σκοπό να γράψει απλώς ένα αστυνομικό μυθιστόρημα. Ο φόνος της Φρέντι Σβαρτς είναι άλλο ένα ηλεκτρόνιο που μαζί με τα παγανιστικά κατάλοιπα, τις ρατσιστικές εξάρσεις και τα πανταχού παρόντα οικονομικά συμφέροντα περιστρέφονται γύρω από τον πυρήνα του βιβλίου που δεν είναι άλλο από την πολυπολιτισμική χαώδη κοινωνική κατάσταση της Νότιας Αφρικής.

Και κάπου εκεί εμφανίζεται ένας καμουφλαρισμένος αλλά σαφής υπαινιγμός πάνω στην κυριότητα της γης. “Nemo dat quod non habet”, κανείς δεν δίνει αυτό που δεν έχει, ρητό που ταιριάζει γάντι στην περίπτωση των λευκών αγροτών της χώρας, που θεωρούν ότι οι εκτάσεις τούς ανήκουν ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο παρά υποθηκευμένα ακίνητα στο περιουσιολόγιο κάποιας τράπεζας…

Ας μιλήσουμε για επιβίωση. Ποιο περιβάλλον θεωρείται πιο εχθρικό για κάποιον, για μία γυναίκα εν προκειμένω; Μία αφιλόξενη ερημιά, εκτεθειμένη στο κρύο και την υγρασία ή η αποστειρωμένη παστέλ ατμόσφαιρα μίας «καθωσπρέπει» εταιρείας; Η πρώτη επιλογή μπορεί να μοιάζει προφανής αλλά δεν είναι απαραίτητα και σωστή…

Ένα γκρουπ συναδέλφων μίας επιτυχημένης ελεγκτικής επιχείρησης επιλέγονται τυχαία (;) να ακολουθήσουν αυτό που οι μοντέρνες μέθοδοι μάνατζμεντ αποκαλούν «ενδυνάμωση συναδελφικών σχέσεων» και που φαίνεται ότι το μόνο που καταφέρνει είναι να γλυτώνει τον εκάστοτε εργοδότη από τις αυξήσεις στο προσωπικό. Έτσι, άνθρωποι από όλες τις κλίμακες της ιεραρχίας ξεκινούν για ένα περιπετειώδες «to know us better» στην αφιλόξενη αυστραλιανή ενδοχώρα. Μερικές ημέρες αργότερα όμως η γυναικεία ομάδα όχι μόνο επιστρέφει λίαν ταλαιπωρημένη, αλλά και με ένα μέλος λιγότερο.

Η ιστορία εμπλουτίζεται περισσότερο όταν στο κάδρο μπαίνει ένας παλιός μας γνώριμος από το σύμπαν της Τζέιν Χάρπερ, ο Άρον Φαλκ, ο οποίος, εκπροσωπώντας την ομοσπονδιακή αστυνομία, ερευνά την εν λόγω εταιρεία για οικονομικές ατασθαλίες και επαφές με το οργανωμένο έγκλημα.

Στην αναμέτρησή τους με τη φύση, οι πέντε γυναίκες θα δοκιμάσουν τις αντοχές τους, τόσο τις σωματικές όσο και, κυρίως, τις ψυχολογικές. Θα ξεγυμνώσουν όλες τις άμυνες τους απέναντι στη σιωπηλή απειλή του δάσους που απλώνεται ολόγυρα, ενώ η υποψία ενός δολοφόνου που έδρασε κάποτε εκεί θα εντείνει ακόμα περισσότερο το κλειστοφοβικό αίσθημα που έτσι κι αλλιώς κυριαρχεί. Ακόμα κι έτσι όμως, στο ύπαιθρο ξέρει κανείς ότι με μία σωστή προετοιμασία, μια καλοστημένη σκηνή και μια δυνατή φωτιά μπορεί να τα καταφέρει. Κάτι που δεν ισχύει για τα πισώπλατα μαχαιρώματα, τις κακεντρέχειες και τα κουτσομπολιά ενός πολιτισμένου εργασιακού περιβάλλοντος.

Όπως και στην «Ξηρασία», το προηγούμενο μυθιστόρημα της, τοποθετεί ως σκιώδη αλλά βασικό πρωταγωνιστή το ίδιο το σκηνικό με όλη την απειλητική του μεγαλοπρέπεια ξεκαθαρίζοντας ότι ο άνθρωπος είναι εντέλει ανίσχυρος απέναντι του. Το τι συμβαίνει θα το ανακαλύψει σταδιακά ο αναγνώστης που, μετά από ένα εξαιρετικό ξεκίνημα, θα βρεθεί να βυθίζεται σε μία κινηματογραφική αφήγηση, γεμάτη φλασμπάκ που αποδεικνύει για άλλη μία φορά ότι η αλήθεια πολλές φορές είναι υποκειμενική. Άλλωστε, όπως είπε και ο Ελύτης, «Την αλήθεια την “φτιάχνει” κανείς ακριβώς όπως φτιάχνει και το ψέμα».

Και τα δύο βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο