Η Λίμνη των Κύκνων, του Π. Ι. Τσαϊκόφσκι στην Εθνική Λυρική Σκηνή

Μετά την τεράστια επιτυχία που σημείωσε την περσινή σεζόν με δέκα sold out παραστάσεις και μετά τις τρεις sold out παραστάσεις στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, «Η Λίμνη των Κύκνων» του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, από το Μπαλέτο της ΕΛΣ, σε σκηνοθεσία –  χορογραφία Κωνσταντίνου Ρήγου, επιστρέφει για έξι παραστάσεις, από τις 22 Δεκεμβρίου 2019, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.

«Η Λίμνη των Κύκνων» του Τσαϊκόφσκι διαχρονικά συναρπάζει και συγκινεί το κοινό, ενώ την ίδια στιγμή αποτελεί πρόκληση στην καριέρα των χορευτών αφού οι δεξιοτεχνικές ικανότητες και ο λυρισμός που απαιτούνται για την ολοκληρωμένη ερμηνεία του έργου υπερβαίνουν σχεδόν τα ανθρώπινα όρια. Παράλληλα, πρόκειται και για ένα μουσικό έργο μεγάλων ερμηνευτικών απαιτήσεων.

H παραγωγή της «Λίμνης των Κύκνων» από το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αντιπαραθέτει εκτενή κομμάτια της πρωτότυπης χορογραφίας του μπαλέτου των Πετιπά / Ιβάνοφ με μια νέα χορογραφική ματιά, επιχειρώντας να θέσει ερωτήματα, αλλά και να αναζητήσει απαντήσεις για το πώς μπορούν να «ξαναδιαβαστούν» σήμερα τα μεγάλα έργα του ρεπερτορίου του κλασικού χορού.

 O Ρώσος Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι (1840-1893) υπήρξε ένας από τους δημοφιλέστερους συνθέτες του 19ου αιώνα. Συνέθεσε με την ίδια επιτυχία συμφωνίες, κοντσέρτα, όπερες, μουσική δωματίου και μουσική για τα μπαλέτα «Η Λίμνη των Κύκνων» (1877), «Η Ωραία Κοιμωμένη» (1890), «O Καρυοθραύστης» (1892). Μέχρι σήμερα τα μπαλέτα αυτά παραμένουν τα δημοφιλέστερα του ρεπερτορίου, χάρη στη συναισθηματική δύναμη και τη θεατρικότητα της μουσικής τους, στοιχεία που χάρισαν στη μουσική για μπαλέτο την υπόληψη αυτόνομου μουσικού έργου.

Τα ίδια στοιχεία, που διέπουν συνολικά το δημιουργικό έργο του Τσαϊκόφσκι, οδήγησαν επίσης αρκετούς χορογράφους να αξιοποιήσουν μουσική του συνθέτη δημιουργώντας νέα έργα. Έτσι, δεν είναι συμπτωματικό ότι το όνομα του Τσαϊκόφσκι έχει συνδεθεί με την τέχνη του χορού, ίσως περισσότερο από οποιουδήποτε άλλου συνάδελφού του.

Αρχικά σε τέσσερις πράξεις, «Η Λίμνη των Κύκνων» βασίστηκε σε χορογραφία του Γιούλιους Ράιζινγκερ, η οποία στηρίχτηκε σε σενάριο των Βλαντίμιρ Πέτροβιτς Μπεγκίτσεφ και Βασίλι Γκέλτσερ. Αυτό, πάλι, αντλεί στοιχεία από γερμανικά και ρωσικά παραμύθια.

Η υπόθεση, όπως είναι στο πρωτότυπο, αφορά την πριγκίπισσα Οντέτ, την οποία μεταμόρφωσε σε κύκνο ο κακός μάγος Ρόθμπαρτ. Τα μάγια θα λυθούν εάν κάποιος της ορκιστεί αιώνια πίστη. Τον όρκο δίνει ο ερωτευμένος πρίγκιπας Ζήγκφρηντ. Όμως, στον χορό στο ανάκτορο του Ζήγκφρηντ, ο Ρόθμπαρτ εμφανίζεται με την κόρη του Οντίλ, την οποία έχει μεταμορφώσει ώστε να μοιάζει με την Οντέτ. Μη αντιλαμβανόμενος την πλάνη ο Ζήγκφρηντ δηλώνει πως σκοπεύει να τη νυμφευτεί.

Όταν συνειδητοποιεί τι συνέβη, ο Ζήγκφρηντ επιστρέφει στη λίμνη, όπου η Οντέτ τον συγχωρεί. Όμως, εμφανίζεται ο Ρόθμπαρτ, ο οποίος απαιτεί να εκπληρώσει ο Ζήγκφρηντ την υπόσχεσή του προς την Οντίλ. Ο Ζήγκφρηντ προτιμά να πεθάνει μαζί με την Οντέτ. Τα μάγια λύνονται, ο Ρόθμπαρτ χάνει τη δύναμή του και πεθαίνει, ενώ το ερωτευμένο ζευγάρι ανεβαίνει ενωμένο στους ουρανούς.

Ο Κωνσταντίνος Ρήγος ανασύρει ορισμένους από τους φόβους και τις έμμονες εικόνες της εποχής μας για να καταδυθεί στη δική του λίμνη. Ένα τοπίο σε μια εποχή μετά την καταστροφή. Ένα ερημωμένο βενζινάδικο για να θυμίζει έναν κόσμο που ξέμεινε από καύσιμα. Μια λίμνη όπου το φυσικό και το υπερφυσικό συνυπάρχουν κι εναλλάσσονται. Και κυρίως ο Πρίγκιπας Ζήγκφρηντ –ένας ρομαντικός ήρωας που αναμετράται διαρκώς με το απόλυτο– το μεταμορφωτικό βλέμμα του οποίου καθορίζει τη μορφή των γύρω του.

Το βλέμμα του Ζήγκφρηντ είναι άλλωστε ο κύριος φορέας της αφήγησης. Δικές του φαντασιακές προβολές είναι ο λευκός και ο μαύρος κύκνος, τους οποίους καλείται να κυνηγήσει και να σκοτώσει: καθώς δεν είναι παρά κομμάτια του εαυτού του, το βέλος του τόξου του θα βρει τελικά και τον ίδιο.

Ο διευθυντής του Μπαλέτου της ΕΛΣ επιχειρεί μια μεταμοντέρνα ανάγνωση και μετατρέπει το κλασικό μπαλέτο σε κάτι που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε μετα-κλασικό, αφού συνδιαλέγεται και επαναπλαισιώνει το πρωτότυπο, δημιουργώντας ένα νέο έργο.

Η πρωτότυπη χορογραφία των Πετιπά / Ιβάνοφ κυριαρχεί στη σκηνή της λίμνης, σαν μια τελετουργία που επαναλαμβάνεται στο άχρονο αυτό περιβάλλον. Δημιουργώντας ένα χορογραφικό παλίμψηστο, οι χορευτές εναλλάσσουν το κλασικό στιλ με πολλά άλλα χορογραφικά στιλ, από το νεοκλασικό έως το σύγχρονο, ακόμη και κάποια στοιχεία από τις κουλτούρες του δρόμου.

Σ’ ένα υπέροχο πάρκο έξω από το παλάτι ο πρίγκιπας Ζήγκφρηντ γιορτάζει τα γενέθλιά του με τον δάσκαλό του, τους φίλους του και τους αγρότες. Τη γιορτή διακόπτει η μητέρα του Ζήγκφρηντ, η βασίλισσα, η όποια ανησυχεί για τον ανέμελο τρόπο ζωής του γιου της. Του λέει ότι πρέπει να επιλέξει νύφη κατά τη διάρκεια του χορού, που θα παρατεθεί στο παλάτι το επόμενο βράδυ. Ο Ζήγκφρηντ είναι αναστατωμένος που δεν μπορεί να παντρευτεί από έρωτα. Ο φίλος του Μπέννο και ο δάσκαλός του προσπαθούν να του φτιάξουν τη διάθεση. Καθώς πέφτει το σκοτάδι, ο Μπέννο βλέπει ένα κοπάδι από κύκνους που πετούν ψηλά και προτείνει να πάνε όλοι τους για κυνήγι. Ο Ζήγκφρηντ και οι φίλοι του παίρνουν τα τόξα τους και ξεκινούν αναζητώντας τους κύκνους.

Το ίδιο βράδυ στη λίμνη. Ο Ζήγκφρηντ μαγεύεται από έναν κύκνο, που μπροστά στα μάτια του μεταμορφώνεται στην πριγκίπισσα Οντέτ. Αυτή και οι φίλες της είναι φυλακισμένες του μάγου Ρόθμπαρτ, καταδικασμένες να μεταμορφώνονται σε κύκνους όλες, εκτός από μερικές ώρες κάθε νύχτας. Μόνο ένας όρκος αληθινής αγάπης και πίστης μπορεί να σπάσει το ξόρκι.

Εμφανίζεται ξαφνικά ο Ρόθμπαρτ. Ο Ζήγκφρηντ απειλεί να τον σκοτώσει, αλλά η Οντέτ παρεμβαίνει – αν ο Ρόθμπαρτ πεθάνει πριν σπάσει το ξόρκι, τότε τα μάγια δεν θα μπορέσουν να λυθούν. Καθώς ο Ρόθμπαρτ εξαφανίζεται, οι κοπέλες επιστρέφουν. Ο Ζήγκφρηντ σπάει το τόξο του επιδιώκοντας να κερδίσει την εμπιστοσύνη της Οντέτ καθώς οι δυο ερωτεύονται. Αλλά όταν φτάνει η αυγή, το κακό ξόρκι τραβάει την Οντέτ και τις φίλες της πίσω στη λίμνη και όλες μεταμορφώνονται ξανά σε κύκνους.

Το επόμενο βράδυ στην αίθουσα χορού του παλατιού ένας μεγάλος χορός βρίσκεται σε εξέλιξη. Κατά τη διάρκειά του ο πρίγκιπας αναμένεται να επιλέξει τη μέλλουσα σύζυγό του. Κανείς δεν γνωρίζει τον κρυφό έρωτά του για την Οντέτ. Οι εορταστικές εκδηλώσεις διακόπτονται από την άφιξη του Ρόθμπαρτ και της ακολουθίας του, που περιλαμβάνει την κόρη του Οντίλ. Κατά έναν μυστηριώδη τρόπο η κοπέλα μοιάζει απίστευτα στην Οντέτ και η σαγηνευτική της ομορφιά αιχμαλωτίζει τον Ζήγκφρηντ. Εμφανίζεται η Οντέτ, επιχειρώντας να προειδοποιήσει τον Ζήγκφρηντ, αλλά εκείνος δεν τη βλέπει. Στη συνέχεια, δηλώνει στην ομήγυρη ότι θα παντρευτεί την Οντίλ, πιστεύοντας ότι πρόκειται για την Οντέτ, πριν ο Ρόθμπαρτ του δείξει την Οντέτ σε μαγικό όραμα. Συντετριμμένος, συνειδητοποιώντας το λάθος του, ο Ζήγκφρηντ επιστρέφει στη λίμνη.

Εκείνη τη νύχτα στη λίμνη. Η Οντέτ είναι απογοητευμένη. Οι κύκνοι προσπαθούν να την παρηγορήσουν. Ο Ζήγκφρηντ επιστρέφει στη λίμνη και της ζητά παθιασμένα συγγνώμη. Εκείνη τον συγχωρεί, αλλά η προδοσία του δεν μπορεί να αναστραφεί, τα πράγματα δεν μπορούν να αλλάξουν. Αντί να παραμείνει κύκνος για πάντα, η Οντέτ επιλέγει να πεθάνει. Ο Ζήγκφρηντ αποφασίζει να πεθάνει πλάι της και μαζί μπαίνουν στη λίμνη. Αυτό σπάει το ξόρκι του Ρόθμπαρτ, ο οποίος χάνει την εξουσία που έχει πάνω στους κύκνους και πεθαίνει. Η στάθμη των νερών της λίμνης ανεβαίνει από τη θύελλα που έχει ξεσπάσει και πνίγει την Οντέτ και τον Ζήγκφρηντ. Η θύελλα καταλαγιάζει και μια ομάδα κύκνων εμφανίζεται στη λίμνη.

*Την Τρίτη 31 Δεκεμβρίου 2019 η παράσταση θα ξεκινήσει στις 19:00.