7 + 1 ερωτήσεις στον σκηνοθέτη Μιχάλη Γιγιντή, για την «Υβόννη»

Ο τρόπος με τον οποίο καταφέρνει να πραγματεύεται τεράστιες ιδέες μέσα από πολύ απλές και φαινομενικά κωμικές στιγμές. Μέσα από ένα κοίταγμα, από το άγγιγμα μιας τρίχας, μέσα από τη σιωπή, οι χαρακτήρες ξεγυμνώνονται ολοένα και περισσότερο.

Όταν η Ελένη (Δαφνή) και ο Μάνθος (Καλατζής) μέσα σε άλλα έργα με παρότρυναν να διαβάσω το συγκεκριμένο, ξεκίνησα την ανάγνωση χωρίς να έχω τη παραμικρή ιδέα για το τι ακριβώς πρόκειται. Μέσα στις 10 πρώτες σελίδες είχα εντυπωσιαστεί απο τη σουρεαλιστική του διάθεση και την παράλογη ανάπτυξη των διαλόγων και εξέλιξη των καταστάσεων. Πρόκειται για μια ιστορία που μέσα απο κωμικοτραγικές συνθήκες, καταφέρνει μια ενδελεχή ψυχολογική ανάλυση και την αναγάγει στην κοινωνική της προέκταση. Ο Γκομπρόβιτς ήταν μια ιδιοφυία. Θα ήθελα να περάσω έναν μήνα μαζί του και να συζητάω για ώρες γύρω απο όλα όσα αναπτύσσει στο έργο του.

Η δική μας προσέγγιση στο κείμενο βρίσκει την Υβόννη ως μια οντότητα που η «ασχήμια» και η απωθητικότητά της δεν είναι προφανής, όπως συμβαίνει στο αρχικό κείμενο, αλλά είναι κυρίως μια ασχήμια που προκύπτει μέσα απο το βλέμμα και το πρίσμα εκείνων που την αντικρύζουν. Εν ολίγοις, τα συμπεράσματα προκύπτουν από τον παρατηρητή, σύμφωνα με τα βιώματα και τις πεποιθήσεις του και όχι τόσο απο προφανείς αιτίες.

Έπειτα προσπαθήσαμε να αναδείξουμε τις τραγικές συνέπειες των κωμικών στοιχείων του έργου και να κατανοήσουμε αν μέσα σε όλα αυτά υπάρχει το στοιχείο της εξιλέωσης. Αν όλα, όπως μας λέει η Υβόννη, είναι ένας κύκλος ή αν στο τέλος, υπάρχει μέσα σ’αυτόν τον κύκλο μια ρωγμή, που τον κάνει να μην κλείνει ποτέ εντελώς και αφήνει την αίσθηση ότι στο τέλος της ιστορίας, ποτέ δεν θα είναι όλα ξανά όπως πρίν. Αντιληφθήκαμε τον πρίγκηπα ως τον τραγικό χαρακτήρα, εκείνον που δύναται να ανατρέψει τα πράγματα και να ξεφύγει από όλο αυτό τον παραλογισμό και εν τέλει ως εκείνον που  μέσα του εντοπίζουμε αυτή τη ρωγμή.

Προσπαθήσαμε να κρατήσουμε αναλλοίωτη τη γλώσσα του κειμένου, όπως προκύπτει απο την εξαιρετική μετάφραση του Σκαλιόρα και όλους τους τύπους της εποχής, αποφέυγοντας να κάνουμε μια αναγωγή των χαρακτήρων στο σήμερα με τον φόβο ότι αυτό θα μίκραινε τη δυναμική τους. Το στοίχημα ήταν να ισορροπήσουμε ανάμεσα στην κωμωδία και την τραγικότητα. Το δράμα που προκύπτει από όλα όσα φαινομενικά είναι αθώα και ανέμελα.

Αντιληφθήκαμε τον χώρο, στον οποίο διαδραματίζεται η ιστορία ως ενα βασίλειο σε αποσύνθεση, σαν να πέρασε απο κάποιον μεγάλο λοιμό, κάποια καταστροφή και οι χαρακτήρες που το περιτρυγιρίζουν, προσπαθούν με νύχια και με δόντια να διατηρήσουν αναλλοίωτες όλες τις αρχές που το διέπουν. Όλα τα συμπλέγματα, τα ενδόμυχα αμαρτήματα και τις κρυφές λυπηρές πτυχές τους. Τις σχέσεις εξουσίας και επιβολής. Όλα εκείνα τα ζωτικά ψεύδη που συνήθισαν να τους κρατούν «ζωντανούς».

Κοιτάξτε, έχουμε την τύχη να ζούμε σε μια εποχή και σε μια περιοχή του πλανήτη που μας παρέχονται διάφορα προνόμια που σε άλλες εποχές ή σε άλλες περιοχές, ακόμη και σήμερα, θεωρούνται πολυτέλεια. Ταυτόχρονα έχουμε την ατυχία να βιώνουμε με απίστευτη γελοιότητα στον τρόπο με τον οποίο κάποια πράγματα καλύπτονται και παρουσιάζονται. Έτσι, σε μια κοινωνία που πασχίζει να επιβιώσει την ταχύτητα της εξέλιξης των συνθηκών και να εγκλιματιστεί σε αυτές, βλέπουμε πως π.χ ο φασισμός φεύγει από το παλιό και εμφανές μοντέλο του και μεταμφιέζεται μια δημοκρατική στολή μέσα απο κοινοβούλια και αίθουσες συνεδριάσεων.

Πρόσφατα, χωρίς καμία αιδώ καταψηφίστηκαν τα δικαιώματα ανθρώπων (που εσφαλμένα χαρακτηρίζονται ως διαφορετικοί κ.λ.π) και νομιμοποιήθηκε ο φασισμός, το μπούλινγκ και η μεροληψία εις βάρος τους. Μια κοινωνία καθρεπτίζει το σύνολο των ανθρώπων που την απαρτίζουν, πάνω στα θύματα που βρίσκει κάθε φορά και που τα χρησιμοποίει για να βρούν κάποιο εξιλαστήριο θύμα οι φόβοι της. Με αυτόν τον τρόπο ο κάθε φασιστάκος ελληναράς ζώντας μέσα στα ζωτικά του ψέυδη, επιτίθεται ή χλευάζει όποιον εκείνος θεωρεί ότι δεν πληροί τις προυποθέσεις που θέτει ο ίδιος μέσα απο τα δικά του πρίσματα. Ορίζει τι είναι «κανονικό» και τι όχι, τι φυσιολογικό και τι αφύσικο κ.λ.π.

Όσοι έχουν κάποια αναπηρία κλείνονται στα σπίτια τους και όλοι οι υπόλοιποι ποστάρουμε την ευτυχία ή τη μαλακοφιλοσοφία μας, γράφοντας στ’αρχίδια μας όσους μας τη χαλάνε.

Ως αποτέλεσμα, η γελοιότητα και η βλακεία διογκώνονται και μεγαλώνουν, ξεσκεπάζοντας σε όλους όσους μπορούν να δούν καθαρά την πραγματική αιτία αυτών των καταστάσεων, τον φόβο για την αλήθεια, όπως ακριβώς συμβαίνει και στην «Υβόννη». Οι υπόλοιποι παρακολουθούμε τη γελοιότητα να εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας, φοβούμενοι μόνο μη χάσουμε την ηρεμία μας και μην στερηθούμε τις ευχάριστες στιγμές, την ανεμελιά μας και μη στερηθούμε όλα όσα μας βοηθούν να συνεχίσουμε να ζούμε, έτσι κακομαθημένα όπως μάθαμε. Με πολύ ωραίο τρόπο λοιπόν, οι πρόσφυγες είναι κάπου αλλού «έξω απο εμάς», όσοι καυλώνουν αλλιώς από εμάς είναι «μη κανονικοί», όσοι έχουν κάποια αναπηρία κλείνονται στα σπίτια τους και όλοι οι υπόλοιποι ποστάρουμε την ευτυχία ή τη μαλακοφιλοσοφία μας, γράφοντας στ’αρχίδια μας όσους μας τη χαλάνε.

Όλα αυτά εντοπίζονται σε μικρότερό ή μεγάλύτερο βαθμό στο κείμενο μέσα απο τις αναγωγές του και το καθιστούν ίσως ένα απο τα πιο επίκαιρα κείμενα που έχουν γραφτεί ποτέ. Αυτό ακριβώς τίποτ’ άλλο.

Κατά τη διάρκεια της εθνικής εορτής και  εν μέσω εορτασμών το βασιλικό ζεύγος απολαμβάνει το ηλιοβασίλεμα. Ο πρίγκηπας Φίλιππος βυθισμενος στη μελαγχολία περιμένει κάτι να συμβεί ώστε να ανακτήσει την ελαφράδα του και να βγει απ’το λιθαργο. Η ευχή του πραγματοποιείται όταν η Υβοννη εισβάλλει στον χώρο. Ένας χαρακτήρας που κάτω από τα δικά τους πρισματα μοιάζει αποκρουστικός. Και τότε η συντηρημενη από ερείπια τάξη τους αποσυντιθεται…

Θα αναφερθώ σε κάτι που αποτελεί περισσότερο επιβεβαίωση. Πως όταν δημιουργείται μια ομάδα από ανθρώπους που νιώθουν ελέυθεροι μέσα σε αυτό που κάνουν, αποτελούν μεταξύ τους ισότιμοι συνδημιουργοί και επικοινωνούν με ευγένια και σεβασμό, μακριά από καλλιτεχνίλες και μικρότητες, τότε μπορείς να ευχαριστηθείς πραγματικά αυτό που κάνεις κάθε μέρα. Είχα την τύχη, κατά τη διάρκεια αυτών των προβών, να δουλέψω με συνεργάτες που έφεραν στην διαδικασία τα παραπάνω στοιχεία και η κάθε πρόβα ήταν απολαυστική. Έμαθα πολλά πράγματα απο τον καθένα ξεχωριστά και χωρίς καμία διάθεση να παινέψω το σπίτι μου που λένε, ήταν για μένα μια πολύ εποικοδομητική διαδικασία. Σε σχέση με το έργο, κάθε φορά, μέσα απο συζητήσεις, δοκιμές κ.λ.π ανακαλύπταμε συνεχώς ολοένα και περισσότερα στοιχεία στο κείμενο, που μάς αποκάλυπταν νέες πτυχές, προσπαθώντας να δημιουργήσουμε ολοένα και πιο ολοκληρωμένες σκηνικές συνθήκες.

Κέφι – χορός – τραγούδι. Αν κάποιος με ρωτούσε σε πρώτο πρόσωπο θα του έλεγα ίσως γιατι «αυτό το ξέπλυμα θυμίζει κάτι απο σένα» και «πρέπει να το σκοτώσουμε!» Γι’ αυτό μάλλον την κάνουμε κι εμείς  γιατί μάς θυμίζει κάτι απο εμάς!

Κύκλος – Τρίχα – Πέρκα

«Αν καταφέρεις να βγεί όλη η ασχήμια σου στην επιφάνεια, σαν ιδρώτας, τότε και μόνο τότε θα μπορείς να προχωρήσεις» & «Ο άνθρωπος που μένει μόνος διαστέλλεται, διευρύνεται, φτάνει σε διαστάσεις…».

Θολό!