Εξημέρωση, του Δημοσθένη Παπαμάρκου στη Στέγη

Ο ιστορικός και συγγραφέας Δημοσθένης Παπαμάρκος, στην πρώτη του συνεργασία με τη Στέγη, γράφει την «Εξημέρωση», μια παραβολή για το πώς ο λόγος εξημερώνει και υποτάσσει την πραγματικότητα, που παρουσιάζεται στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, από 16 έως 26 Ιανουαρίου 2020. Η Γεωργία Μαυραγάνη σκηνοθετεί ένα έργο που ταλαντεύεται ανάμεσα στη μνήμη του παρελθόντος και τη μαρτυρία του παρόντος, με τους Νίκο Γιαλελή, Μάνο Πετράκη, Κωνσταντίνα Τάκαλου και τη συμμετοχή των Ξένια Καλογεροπούλου, Ηλία Κατέβα, Ελίνα Ρίζου.

«Πώς γίνεται μέσα σε μια στιγμή να ξεχνάμε αυτό που λίγο πριν συγκλόνιζε την ψυχή μας; Μήπως με την αφήγηση των δεινών το μόνο που μένει είναι μια «εξημερωμένη» -εκλεπτυσμένη εκδοχή τους; Αρκεί ο παρηγορητικός λόγος για να απαλύνει τον πόνο; Και τι είναι αυτό που εκπίπτει από την πραγματικότητα όταν αυτή γίνεται ιστορία;»

Μίλητος και Σύβαρις. Η μία εκεί που είναι για τους Έλληνες η Ανατολή, η άλλη εκεί που είναι η Δύση. Κι ανάμεσά τους; Οι τρεις εκδοχές ενός «Πιστού» και οι νεκροί του. Στάχυα, άμμος, νερό της θάλασσας, πέτρες –χαλάσματα της αλλοτινής του Πατρίδας, ένα σκοινί αιώρησης, λίγο ψεύτικο αίμα, το φως ενός προτζέκτορα, φωτογραφίες και βίντεο – ντοκουμέντα της σύγχρονης Ιστορίας είναι τα υλικά αυτής της παράστασης, με τίτλο «Εξημέρωση», που ανακαλεί αφηγήσεις από τα βάθη της Ελληνικής Ιστορίας. Αντλώντας στοιχεία από τον ποιητικό λόγο της τραγωδίας και τη χορική της λειτουργία, αυτή η ιστορική παραβολή επιχειρεί να αναδείξει μέσα από την κυριολεξία της ότι η ιστορία όσο κι αν επαναλαμβάνεται καταφέρνει πάντα να μας πνίγει και να μας ξεπερνά.

Η καταστροφή της Μιλήτου. Η σιωπή των Συβαριτών. Το απαγορευμένο έργο του Φρυνίχου και ο έντεχνος θρήνος των Αθηναίων συνομιλούν με ντοκουμέντα της σύγχρονης Ιστορίας. Το παρελθόν συνομιλεί με το παρόν. Οι ζωντανοί συνομιλούν με τους νεκρούς τους. Η μνήμη, όμως, είναι κατασκεύασμα των ζωντανών. Οι νεκροί αναγκάζονται πάντα να παίρνουν το σχήμα που εμείς, οι ζωντανοί, τους δίνουμε. Η βία, η απώλεια και το πένθος των άλλων γίνονται «οικείες» ιστορίες. Η φρίκη εξημερώνεται, τακτοποιείται. Το αποτρόπαιο μετατρέπεται σε θέαμα. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται.

Τελικά, όμως, τι μπορεί να μας φανερώσει το πένθος για τη φύση του ανθρώπου;

«…χωρίς την ψευδαίσθηση της γνώσης, μακριά από τον πειρασμό της εξημέρωσης, όπως όταν νομίζουμε ότι κατανοούμε τα βάσανα των άλλων, επιδίωξα την απλή – εκ των υστέρων πάντα – διάσωση από την αφάνεια..»             

Ρίκα Μπενβενίστε