Γιάννη Καλαβριανέ, μήπως τελικά είσαι συγγραφέας;

Δεν ξέρω αν κρατάει ακόμα φυλλαγμένα τα τετράδια του σχολείου, πάντως ένα είναι το σίγουρο: Η συνήθεια του ξεκίνησε από τότε. Από παλιά, δηλαδή. Με τα άπειρα τετράδια στα οποία κατέγραφε ο,τιδήποτε τραβούσε την προσοχή του. Μέχρι τώρα, τίποτα δεν έχει αλλάξει· ο Γιάννης Καλαβριανός εξακολουθεί στην ίδια τακτική.

Γι’ αυτό και μέσα σε 14 χρόνια έχει δημιουργήσει 12 θεατρικά έργα – σε σύνολο 16 σκηνοθεσιών – στα οποία είτε υπέγραψε το πρωτότυπο κείμενο ή επιμελήθηκε τη θεατρική μεταφορά. «Πριν τη γέννηση της κάθε ιδέας και χωρίς συγκεκριμένο στόχο, προϋπάρχει μια μεγάλη περίοδος συγκέντρωσης υλικού, καταγραφής στιγμών, μικρών διαλόγων και περιστατικών. Κάποια στιγμή, το μυαλό σταματάει σε μια σημείωση, που αρχίζει να καταλαμβάνει περισσότερο χώρο από τις υπόλοιπες. Το γιατί επιλέγει τη μία ή την άλλη, δεν μπορώ να το εντοπίσω με απόλυτη σιγουριά. Προφανώς είναι η συνισταμένη πολλών άσχετων μεταξύ τους παραμέτρων, από την εξωτερική πραγματικότητα μέχρι το φίλτρο και τις επεξηγήσεις που δίνει η εκάστοτε ηλικία».

Σκηνή από το «Αβελάρδος και Ελοϊζα» με τους Γιώργο Γλάστρα και Χριστίνα Μαξούρη.

Κάπως έτσι, εξηγεί πως η διαδικασία αυτή προέκυψε σχεδόν αυτονόητα. Εξάλλου, από την στιγμή που άρχισε να δουλεύει επαγγελματικά στο θέατρο, επιδίωξε να προτείνει «παραστάσεις και ιδέες που δεν είχαν παρουσιαστεί στο παρελθόν. Τα μοναδικά έργα που σκηνοθέτησα και είχαν ξαναπαιχτεί είναι η “Ιφιγένεια η εν Αυλίδι” για το Κ.Θ.Β.Ε. και η “Τσερλίνε”, βασισμένη στους “Αθώους” του Χέρμαν Μπροχ για το Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας».

Πατώντας στα χνάρια της παγκόσμιας θεατρικής παράδοσης, όπου οι άνθρωποι της σκηνής δημιουργούσαν τις παραστάσεις τους συγκεντρώνοντας περισσότερες από μια ιδιότητες, ο Καλαβριανός διαπιστώνει πως «περνώντας ο χρόνος, η διαδικασία της συγγραφής ενσωματώνει όλο και περισσότερο κομμάτια της σκηνοθεσίας, κάνοντας ουσιαστικά τις πρόβες να έχουν ξεκινήσει πολλούς μήνες πριν την τυπική έναρξή τους».

Η πρώτη παρουσία στο Φεστιβάλ Αθηνών με τις «Παραλογές».

Γι’ αυτό και δεν διστάζει να παραδεχτεί πως ανάμεσα στις δύο βασικές ιδιότητες του, αυτές του συγγραφέα και του σκηνοθέτη, η πρώτη υπερτερεί πάντα, «εφόσον μέσα στη λειτουργία του ενσωματώνει και μεγάλο μέρος της σκηνοθεσίας. Ο σκηνοθέτης έπεται, για να διαβάσει για πρώτη φορά αυτό που συγγραφέας ήδη γνωρίζει».

Φροντίζει να διατηρεί σχέση αποκλειστικότητας με τα έργα του αφού, ποτέ μέχρι σήμερα, δεν έχει δώσει τη συγκατάθεση του ώστε να σκηνοθετηθούν από άλλον. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί ο «Αβελάρδος και Ελοϊζα» που αναμένεται να παιχτεί στην Κύπρο με σκηνοθέτη τον Κώστα Σιλβέστρο. Αντίθετα με τα επαγγελματικά ανεβάσματα, ο Γιάννης Καλαβριανός επιτρέπει στα έργα του να βρουν κοινό μέσα από ερασιτεχνικές προσπάθειες «ομάδες, σχολεία, μέχρι ομάδες επανένταξης και γηροκομεία, οπουδήποτε νιώσω πως η εκκίνησή τους είναι θερμή και άδολη. Αυτή τη στιγμή ετοιμάζονται πέντε ερασιτεχνικές παραστάσεις πάνω σε κείμενά μου».

Θέατρο ντοκουμέντο στους «Γιους και κόρες».

Είναι τέτοια η σχέση με τα κείμενα του, που δυσκολεύεται να ξεχωρίσει εκείνο που έκανε το συγγραφικό του άστρο να λάμψει. Όχι άδικα. Πρέπει να επιλέξει ανάμεσα σε 12, μέχρι στιγμής, έργα του – σε αυτά προστίθεται το «Hotel Eternite» που αναμένεται να κάνει πρεμιέρα στο Εθνικό Θέατρο. «Το καθένα λειτούργησε διαφορετικά» εξηγεί. «Στις “Παραλογές” έπρεπε να συνδυαστούν τα φαινομενικά ασυνδύαστα δημοτικά τραγούδια με την ποίηση του Λειβαδίτη. Στο “Γιοι και κόρες”, να συμπυκνωθούν οι προφορικές αφηγήσεις και να αποκτήσουν σκηνική οικονομία χωρίς να χάσουν την ένταση της προφορικότητά τους. Στα “Ανεμοδαρμένα Ύψη” – όπως σε κάθε διασκευή ή μεταφορά – υπήρχε το αυστηρό πλαίσιο πλοκής, χαρακτήρων, ύφους και γλώσσας της Μπροντέ και ταυτόχρονα τα πρακτικά ζητήματα του αριθμού των ηθοποιών του θιάσου, του μεγέθους της σκηνής και του προϋπολογισμού. Στα “Αβελάρδος και Ελοΐζα”, “Γρανάδα” και “Hotel Éternité”, η δυσκολία ήταν να φτιαχτούν κείμενα που ενώ μοιάζουν να πατούν στον ρεαλισμό, απελευθερώνουν συνεχείς δόσεις ποίησης. Μικρά αντικείμενα και εικόνες της καθημερινότητας, μεγεθύνονται για να φτιάξουν καταστάσεις που να αιωρούνται ελαφρώς από τη γη. Σε όλα, εμπλέκονται συνεχώς αληθινά περιστατικά με ονειρικές εικόνες, που προσεγγίστηκαν ρεαλιστικά. Αυτή είναι και μια συνολικότερη προσέγγιση μου στα πράγματα, τα ρεαλιστικά να ξεκολλούν από τη γη και η ποίηση να περπατάει χαμηλά. Αυτό κάνει τις σκηνοθεσίες των παραστάσεών μου να μοιάζουν απλές. Δεν παίζω με εντυπωσιακές εξωτερικές φόρμες. Όλα μοιάζουν να συμβαίνουν μπροστά στη σκηνή. Κι εκεί που κυλάνε σχεδόν κανονικά, μικρές ρωγμές αρχίζουν να τρυπώνουν στο οικοδόμημα. Για ν’ ανοίξουν χώρους, που θα γεμίσει ο κάθε θεατής είτε με λογικές διεργασίες, είτε με τη συναισθηματική του εμπλοκή, όχι απλώς ως εκτόνωση συναισθήματος, αλλά ως συνολικότερη μετακίνηση».

Η πρόσφατη μεγάλη επιτυχία του Γιάννη Καλαβριανού στη «Γρανάδα» με τους Φιλαρέτη Κομνηνού και Γιώργο Γλάστρα.

Ανατρέχοντας στις ιδέες και στις θεματικές τους, όλα τα έργα του Γιάννη Καλαβριανού έχουν συγγένεια πρώτου βαθμού: «Ο χρόνος που περνά, το πεπερασμένο του βίου και η πανανθρώπινη ανάγκη να επεκτείνουμε τα κάθε λογής όριά μας προς αναζήτηση κάποιου είδους αγάπης, με απασχολούσαν από την πρώτη μου παράσταση μέχρι και σήμερα» παρατηρεί.

Εννοείται πως οι εκατοντάδες σελίδες σημειώσεων αναφέρονται σε προσωπικό υλικό εμπειριών που στη συνέχεια μεταγγίζεται και στη λειτουργία της σκηνοθεσίας. ‘Οπως λέει και ο ίδιος «δεν γίνεται να αποφύγεις την προσωπική εμπλοκή, όσο και να προσπαθήσεις. Είμαι μέρος του κόσμου και το μοναδικό ειλικρινές φίλτρο που έχω για αυτόν, είναι ο εαυτός μου, οι εμπειρίες μου και ο τρόπος να κατανοώ και να μεταφράζω τα φαινόμενα. Ή τα αόρατα. Οι τελικοί χαρακτήρες καταλήγουν να έχουν πάντα, είτε ως γεγονότα είτε ως μετάφραση και κομμάτια του εαυτού μου».

Επίσημη πρώτη στο Εθνικό με το «Hotel Eternite» και πρωταγωνιστές τους Μαρία Κατσιαδάκη, Γιώργο Γλάστρα, Αργύρη Ξάφη.

Κάπως έτσι προέκυψε και το νεόκοπο «Hotel Eternite», ένα έργο το οποίο σχολιάζει τον «χρόνο που κυλάει και την τόσο συγκινητική και μάταιη ανάγκη όλων μας να τον τιθασεύσουμε». Το κωμικό είναι πως η έμπνευση γι’ αυτό δεν ήρθε από κάποια έντονη υπαρξιακή εμπειρία, αλλά από ένα καθημερινό οικιακό ατύχημα: ‘Οταν μια καρέκλα έγδαρε τον τοίχο στο καινούργιο σπίτι του Γιάννη Καλαβριανού. «Η παράλογη συμφωνία πως η άψογη τελειότητα ενός νέου χώρου θα διατηρούνταν για πάντα, είχε μόλις διαρραγεί. Αυτή ήταν η αφορμή. Αλλά ίσως να μην της είχα δώσει σημασία αν δεν ήμουν 45 χρονών, αλλά 20. Ή αν αντιμετώπιζα κάποιο επείγον ζήτημα ζωής. Όπως είπαμε, τα πάντα προκύπτουν από τη συνισταμένη επί μέρους συστατικών. Μάλλον το ταλέντο του δημιουργού είναι να είναι παρών στις στιγμές του και να τις εντοπίζει».

Στο ίδιο σπίτι, με την “ένοχη” καρέκλα και τον γδαρμένο τοίχο, συγκατοικούν άφθονες διάσπαρτες σημειώσεις «που περιμένουν την κατάλληλη στιγμή για να αρχίσουν να πλησιάζουν η μια την άλλη».
Προηγείται ωστόσο η στιγμή του «Hotel Eternite» – με πρωταγωνιστές τους Μαρία Κατσιαδάκη, Αργύρη Ξάφη, Γιώργο Γλάστρα, Χριστίνα Μαξούρη, Αλεξία Μπεζίκη, Δέσποινα Γιαννοπούλου, Χρήστο Κραγιόπουλο, Νίκο Λεκάκη – που φέρνει τον Καλαβριανό από τις 18 Ιανουαρίου για πρώτη φορά ως δημιουργό στο Εθνικό Θέατρο.