Συν & Πλην: «Του Κουτρούλη ο γάμος» στο Θέατρο Κατερίνας Βασιλάκου

Το δημοφιλέστερο έργο του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή, γραμμένο στα μέσα του 19ου αιώνα (το ολοκληρώνει το 1843 και εκδίδεται το 1845) – δηλαδή λίγο μετά την σύσταση του ελληνικού κράτους – καυτηριάζει όλες τις μεγάλες κοινωνικο-πολιτικές παθογένειες της εποχής. Ο απελευθερωτικός αγώνας και η Εθνική Παλιγενεσία, με την εμπλοκή των Συμμάχων, έχουν δημιουργήσει ένα χαοτικό τοπίο που περιγράφει το ψηφιδωτό μιας Νέας Ελλάδας.

Σ’ αυτό το ιστορικό πλαίσιο παρακολουθούμε την ιστορία του πλούσιου – εκ Σύρου – ράφτη Μανώλη Κουτρούλη που ερωτεύεται την Ανθούσα· την κόρη ενός μεσοαστού ξενοδόχου που κατοικεί στην Αθήνα. Εκείνη, όμως, με την σειρά της, έχει δώσει την καρδιά της στο Λεωνίδα, έναν νεαρό αστυνόμο. Κι έτσι, προκειμένου, ν’ αποφύγει ένα γάμο παρά την θέληση της – χωρίς δε να δυσαρεστήσει τον πατέρα της που καλοβλέπει τον Κουτρούλη για γαμπρό του – θέτει έναν απίθανο όρο: Να γίνει ο Κουτρούλης υπουργός. «Με θέλετε γυναίκα; Γίνετε υπουργός, εφεύρετε κάτι ευγενέστερον!» του προτείνει. Ο, κατά τα άλλα αγράμματος, αφελής μα ερωτοχτυπημένος Κουτρούλης δέχεται να μπει στην περιπέτεια και αυτομάτως ρίχνεται με λύσσα στην οργάνωση της προεκλογικής του εκστρατείας – με τη βοήθεια του παμπόνηρου υπηρέτη του, Στροβίλη.

Ενα από τα σημαντικότερα δείγματα της νεοελληνικής σατιρικής δραματουργίας, με σαφείς αριστοφανικές υφολογικές και δομικές καταβολές, σε έμμετρο λόγο. Η νοοτροπία του, από ιδρύσεως, νεοελληνικού κράτους και η στρεβλή λειτουργία του μπαίνουν στο στόχαστρο του Ραγκαβή που δεν διστάζει να εκθέσει τα προϊόντα του ανταγωνισμού των Μεγάλων Δυνάμεων, την ευπιστία του ‘Ελληνα ψηφοφόρου, τη μεγαλομανία και την ξενομανία του, τη διαφθορά της ενημέρωσης, των βουλευτών και των κομματαρχών, το σάπιο (εκ βάθρων) σύστημα.

Είναι χαρακτηριστικό πως για την πρώτη έκδοση του έργου ο Ραγκαβής εμφανίστηκε με το ψευδώνυμο Χρηστοφάνης Θεολογίδης, φοβούμενος τις ενδεχόμενες αντιδράσεις των συντηρητικών πνευματικών κύκλων της εποχής.

Δεν είναι γνωστό αν ο συγγραφέας εμπνεύστηκε τους ήρωες του από το καλαματιανό έθιμο που έχει τις ρίζες του στην Ενετοκρατία. Σύμφωνα με αυτό, ο ‘Ελληνας ιππότης Ιωάννης Κουτρούλης πολιόρκησε κι έκλεψε μια παντρεμένη γυναίκα, την οποία έκανε νόμιμη σύζυγο του χρόνια μετά, όταν εκδόθηκε το διαζύγιο της κι ενώ η τοπική κοινωνία είχε εξεγερθεί εναντίον τους. ‘Οταν έγινε επιτέλους, ο γάμος τους κράτησε για πολλά μερόνυχτα. Το γλέντι του γάμου- παρωδία αναβιώνει ακόμα την περίοδο των Αποκρεών στην Μεθώνη.

Νίκος Κουρής και Σμαράγδα Καρύδη σε πρώτο πλάνο.

Κι όμως ένα έργο του 19ου αιώνα καταφέρνει να αναδειχθεί σε κωμωδία της χρονιάς. Πέραν από την διαρκή επικαιρότητα του πρωτογενούς υλικού – αφού προδίδει την καταγωγική σύσταση του ελληνικού κρατικού… λάθους – οφείλουμε να εστιάσουμε στην διαχείριση του. Εδώ σε μια καθόλα απολαυστική παράσταση, γεμάτη ζωντάνια, ιδέες, κωμικό οίστρο – που συντηρεί ένα πλατύ χαμόγελο καθόλη τη διάρκεια της, παρά την εσωτερική μελαγχολία που γεννιέται αναγνωρίζοντας την κατάντια μας – καλοδουλεμένο ρυθμό. Και φυσικά, με μέγα προσόν το Νίκο Κουρή στον επώνυμο ρόλο που την παρασύρει ακόμα ψηλότερα.

Σύσσωμος ο θίασος «Του Κουτρούλη ο γάμος».

Το ανέβασμα ενός έργου σαν αυτό δεν θα μπορούσε να τελεσφορήσει αν δεν είχε κατασκευαστεί ένας μηχανισμός ερμηνειών σε συλλειτουργία. Και ομολογουμένως, η σκηνοθεσία της Σμαράγδας Καρύδη επιτυγχάνει μια παράσταση συνόλου που παντρεύει νεότερους (Ευγενία Σαμαρά, Βασίλης Παπαγεωργίου, Αλέξανδρος Τσώτσης, Γιώργος Σουλεϊμάν,Τάσος Ροδοβίτης, Αντώνης Κυριακάκης, Οδυσσέας Κωνσταντόπουλος) και εμπειρότερους ηθοποιούς. Ωστόσο, το αποτέλεσμα δεν θα ήταν το ίδιο αν ο Νίκος Κουρής δεν απογείωνε την παράσταση με την κωμική του ευφυϊα, την πρόσφατα αποκαλυφθείσα, που εδώ σε συνέχεια της «Γίδας» και της «Κωμωδίας των παρεξηγήσεων», θεριεύει. Δεν διαπιστώνουμε συχνά έναν τέτοιο ερμηνευτικό αυθορμητισμό, πόσω σε μάλλον σε κωμωδία όπου τ’ αστεία είναι λίγο – πολύ δοκιμασμένα· μα ούτε και την διαθεσιμότητα μιας μεταμόρφωσης (δείτε τον Κουρή ως άλλον Καραγκιόζη) που δεν έχει στόχο την δημιουργία μιας καρικατούρας αλλά την γέννηση μιας τονισμένης απόστασης από τον εαυτό του ερμηνευτή. ‘Αξια στο πλευρό του η Σμαράγδα Καρύδη στο ρόλο της Ανθούσας που, παρά τις κατά τόπους υπερβολές της, είναι γεμάτη ενέργεια και μπρίο. Ο Γιώργος Ψυχογιός αναδεικνύει πολύ εύστοχα τον ρόλο του ‘Ελληνα γονιού στην ανατροφή του ενός παιδιού «με στόχους», ο Κώστας Κορωναίος ως Στροβίλης είναι ένα θαυμάσιο δείγμα εγχώριας ραδιουργίας και μηχανορραφίας, ενώ ο Σπύρος Χατζηαγγελάκης διακρίνεται – από την νεότερη φουρνιά των πρωταγωνιστών – για την σκηνική του αυτοπεποίθηση και την δυναμική σχέση του με το λόγο.

Η Σμαράγδα Καρύδη κάνει τη μεγάλη έκπληξη και με την πρώτη, κιόλας, απόπειρα της σε σκηνοθεσίαυ φανερώνει μια αξιοσημειώτη επιδεξιότητα να διαχειριστεί ένα απαιτητικό εγχείρημα: ‘Εναν πολυπληθή θίασο, στο δυσκολότατο είδος της πολιτικής σάτιρας και μάλιστα μετά χορών και μουσικής (ζωντανής παρακαλώ). Η σκηνοθεσία είναι ευρηματική, γεμάτη εικόνες, με άψογο ρυθμό και ωραία κίνηση (Μπέττυ Δραμισιώτη). Αν δε, είχε δώσει μεγαλύτερη προσοχή και φροντίδα στην διδασκαλία του λόγου της καθαρεύουσας από τους νεότερους ηθοποιούς, το αποτέλεσμα θα ήταν απολύτως άρτιο.

Στην κορύφωση μιας ευφρόσυνης παράστασης συμβάλλει σημαντικά η μουσική και τα τραγούδια του Μίνωα Μάτσα (σε στίχους Σοφίας Καψούρου) συχνά σε σατιρικό τόνο, καθώς αντλεί από οικεία παραδοσιακά μοτίβα και όχι μόνο.

Εναρμονισμένος with a twist με την εποχή και την ηλικία του έργου ο ενδυματολογικός κόσμος της παράστασης (Νίκος Χαρλαύτης) ενώ με μια ποπ λιτότητα – σε αντίστοιξη στο κάδρο της ενδυματολογικής παράδοσης – έχει εργαστεί ο Γιώργος Γαβαλάς στα σκηνικά.

Ο πρόσθετος πρόλογος της παράστασης – που σκοπό έχει να εισάγει τους θεατές στο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο κατά το οποίο γράφτηκε το έργο – αντλεί πολλά επιθεωρησιακά στοιχεία, τα οποία η ομάδα των νέων ηθοποιών δεν έχει την εμπείρια να διαχειριστεί, χωρίς να αποφύγει τα κλισέ και τις παγίδες του είδους. Ευτυχώς, η συνέχεια διαψεύδει την αρχική επιλογή.

Η (μέχρι τώρα) κωμωδία της χρονιάς και το άστρο του Νίκου Κουρή να λάμπει.