Ο Κωνσταντίνος Βήτα μάς μιλά για τη «βουτιά» στην άγνωστη θάλασσα του Ρίτσου

Έχοντας διαγράψει μια μακρά και σπουδαία πορεία στη σύγχρονη ελληνική μουσική με ευρεία αναγνώριση, ο Κωνσταντίνος Βήτα παραμένει ένας ασταμάτητα δημιουργικός, ανατρεπτικός και ανήσυχος καλλιτέχνης. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και τη δημιουργία των καινοτόμων Στέρεο Νόβα μέχρι τις μέρες μας, εξακολουθεί να κάνει τραγούδια όλα όσα συμβαίνουν γύρω του, να πειραματίζεται με τον ηλεκτροακουστικό ήχο και να διευρύνει τις ηλεκτρονικές του περιπλανήσεις. Στη διάρκεια της πολύχρονης καριέρας του, συνέθεσε μουσική για θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίες, διασκεύασε έργα του Μάνου Χατζιδάκι στο Transformations και πειραματίστηκε με το ρεμπέτικο. 

Τώρα, για πρώτη φορά «συνομιλεί» με το ποιητικό έργο του Γιάννη Ρίτσου στη μουσική παράσταση “Ο κόσμος είναι ένας” στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Η παράσταση αποτελεί μια μεγάλη ζωντανή εγκατάσταση με πρωτότυπη μουσική του Κωνσταντίνου Βήτα και βίντεο του Νίκου Πατρελάκη που αποδίδουν με τρόπο μοναδικό το ταξίδι στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, προσφέροντας μια σπάνια οπτικοακουστική εμπειρία. Τα ποιήματα απαγγέλλουν ο Κωνσταντίνος Βήτα και η Όλια Λαζαρίδου.

“Νιώθω σαν να καίγεται ένα κομμάτι από το σώμα μου” λέει ο Κωνσταντίνος Βήτα για τις φωτιές στην Αυστραλία, τη χώρα καταγωγής του.

Ό,τι συμβαίνει παγκόσμια, αλλά και ό,τι γίνεται στη καθημερινότητα έχει μια επίδραση μέσα μου, όλα με αφορούν και σε όλα έχω μερίδιο, σε ό,τι συμβαίνει καλό ή κακό. Το δημιουργικό μέρος της δουλειάς μου δεν είναι ποτέ αποκομμένο από τα πράγματα που συμβαίνουν. Η πραγματικότητα φιλτράρεται και φτάνει μέχρι τη μουσική, στα δάχτυλά μου. Θα έλεγα πως είναι μια περίοδος που συμβαίνουν πολλά, υπάρχει μια επιπολαιότητα, ένας διάχυτος εγωκεντρισμός, μια γενικότερη απαξίωση και ένα αποπροσανατολισμένο συναίσθημα από την ανθρώπινη πλευρά που έχει αρνητικό αντίκτυπο στην φύση. Όλα αλλάζουν, πιστεύω πως αυτό που είναι πιο σημαντικό είναι πως ο άνθρωπος πρέπει κάποια στιγμή να αποτινάξει από πάνω του τα στερεότυπα και κάποια στιγμή να ακούσει την φωνή της ψυχής, της καρδιάς του. Γιατί η ψυχή μας, που είναι και ή ένωση με το πνευματικό κομμάτι μας, είναι βαθιά απαξιωμένη και πεταμένη και αυτό δημιουργεί τα περισσότερα προβλήματα που αυτή την στιγμή συμβαίνουν. Όλα αυτά γύρω μας νομίζω πως δείχνουν το πόσο σκληροί είμαστε γενικότερα σαν άνθρωποι.

Είμαι πολύ στενοχωρημένος εδώ και μήνες με αυτό το ζήτημα, μιλάω με τους φίλους μου στο Σίδνεϊ και μου λένε για αυτό που συμβαίνει. Νιώθω σαν να καίγεται ένα κομμάτι από το σώμα μου, όλα αυτά είναι μια αλυσίδα πραγμάτων που έχουμε προκαλέσει μέσα από τις πράξεις μας και την αδιαφορία μας. Η φύση θυσιάστηκε για το κέρδος, το εμπόριο και τη βιομηχανία. 

Αρχισα να πιστεύω στο Θεό τη στιγμή που είδα ότι είμαι υπερφίαλος και εγωιστής

Πάντα προσπαθώ να είμαι και να δείχνω αισιόδοξος  γιατί αυτό έχει ανάγκη και ο συνάνθρωπός μας. Είναι κάτι που μπορεί να του ζεστάνει την καρδιά και να του δώσει ελπίδα. 

Ναι, άρχισα να πιστεύω τη στιγμή που είδα ότι είμαι υπερφίαλος και εγωιστής.

Εμπνέομαι από τις μπασογραμμές και από τον ήχο των συνθεσάιζερ, από τις αλλοιώσεις, τις τροποποιήσεις και τους κυματισμούς του ήχου. Με κινητοποιεί να συνθέσω και μια συγχορδία στην κιθάρα, κάποιοι στίχοι που έρχονται. Επίσης, μια σκέψη πάνω σε κάτι που έχω αντιληφθεί μέσα από την καθημερινότητα.  Παίζουν πολλά πράγματα ρόλο για να συμβεί η σύνθεση. Είναι μια συνισταμένη από πολλές σκέψεις και πράγματα… Σχεδόν ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω με σιγουριά πως φτιάχνω ένα τραγούδι ή ένα κομμάτι μουσικής… 

Ίσως ναι, να έχει αυτές τις ιδιότητες, δε γνωρίζω και πολύ καλά από αυτά, ακούω βέβαια ανθρώπους που γαληνεύουν μέσα από τον ήχο… Μάλλον  έχει ιδιότητες θεραπευτικές… 

Διαβάζω από νεαρός πολλή ποίηση, περισσότερο και από λογοτεχνία ίσως. Είναι ένα μέσο για να αντιληφθείς την ύπαρξη, τη ζωή, το σύμπαν. Νομίζω ότι στην «Οδύσσεια» του Ομήρου βρίσκουμε τον βασικό σκελετό ή την παραβολή για την ποίηση. Ο Οδυσσέας  έχει μια επείγουσα ερώτηση για τον δρόμο, την πορεία του μέσα στον κόσμο. Αυτός που επιλέγει είναι υπεύθυνος· ο θεός δεν έχει ευθύνη. Για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου τίθεται το θέμα της ελεύθερης επιλογής με επίγνωση των συνεπειών, που σημαίνει ότι ο ίδιος ο άνθρωπος δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη δυστυχία του, πέρα από ό,τι του όρισε η μοίρα. Μέσα στο πλαίσιο αυτό βρίσκεται ολόκληρη η ποίηση. Νομίζω ο Όμηρος καθόρισε την ποίηση. Μέσα από αυτή την παραβολή σίγουρα η ποίηση λειτουργεί μέσα μου…

Μέσα στα χρόνια κατάλαβα πως ο Ρίτσος είναι ένας πολύπλευρος, βαθιά μεταφυσικός και υπαρξιακός ποιητής.

Είναι μια ποίηση που χρειάζεται πολλές αναγνώσεις, έχει βαθιά σημεία μέσα της και πολλά ποιήματα δεν είναι εύκολο να τα ερμηνεύσουμε. Είναι σαν μια άγνωστη θάλασσα. Η πρώτη μου επαφή ήταν στην εφηβεία μου με το έργο «Επιτάφιος» και αργότερα όταν ένα συγγενικό μου πρόσωπο μου έδωσε την συλλογή του 1974 «Το Μακρινό». Μέσα στα χρόνια κατάλαβα πως είναι ένας πολύπλευρος, βαθιά μεταφυσικός και υπαρξιακός ποιητής. Εδώ και πολλά χρόνια ήταν επιθυμία μου να φτιάξω ένα άλμπουμ με ποιήματα του Ρίτσου.

Επικεντρωθήκαμε στα 20 ποιήματα που επέλεξα μέσα από το έργο του Ρίτσου. Τα ποιήματα είναι ο άξονας για την μουσική και την εικόνα. Θέλουμε να αναδείξουμε τα ποιήματα αυτά, να δημιουργήσουμε μια πνοή μέσα από αυτά και αυτή η πνοή να φτάσει προς τα έξω. Μια νέα ανάγνωση ίσως, πάνω σε ένα μικρό δείγμα από το τεράστιο έργο του ποιητή.

Τα ποιήματα τα διαβάσαμε εγώ και η Όλια και θα ακούγονται μέσα από υπολογιστή γιατί νομίζω πως αυτός είναι ένας τρόπος να συνδεθεί κάποιος κατευθείαν με τις σελίδες ενός βιβλίου, είναι πιο ουδέτερος τρόπος  απ΄ότι να βλέπεις μπροστά σου κάποιον να πασχίζει να δώσει την δική του έμφαση στο ποίημα. Ο συνεργάτης και συνάδελφος συνθέτης Νίκος Πατρελάκης δημιούργησε τις εικόνες και πιστεύω πως όλα μαζί λειτουργούν πολύ θετικά, πιστεύω πως θα το αισθανθεί και ο κόσμος που θα έρθει. 

Τελικά νομίζω πως ναι, ο κόσμος είναι ένας τη στιγμή που αντιλαμβάνεσαι πως δεν έχεις ανάγκη να διαχωριστείς από τίποτα. Είναι η στιγμή που κατανοείς ότι σαν άνθρωπος είσαι ατελής, συνεχίζεις,  εξελίσσεσαι και υπόκεισαι σε νόμους που είναι ανώτεροι από τον εαυτό σου. Είναι θέμα προσωπικής επιλογής του καθενός σε τι πραγματικότητα θα ζει.

Ο κόσμος είναι “ένας” τη στιγμή που αντιλαμβάνεσαι πως δεν έχεις ανάγκη να διαχωριστείς από τίποτα

Δεν ξέρω, κάθε άνθρωπος έχει μια μοναχική πορεία. Είναι μέρος της φύσης μας. Είμαστε μόνοι μας, αλλά στη πορεία συνειδητοποιούμε ότι για να είμαστε υπεύθυνοι πρέπει οι επιλογές μας να έχουν σεβασμό και κατανόηση και για τον συνάνθρωπό μας, οπότε μαθαίνουμε ότι κι αν γίνει οι πράξεις μας οφείλουν να έχουν αγάπη και για τον διπλανό μας. Και αυτό είναι κάτι που μας κάνει να είμαστε πιο υπεύθυνοι στη μοναχική πορεία μας.

Θα έλεγα, πως ναι… Ίσως λόγω της δυσλεξίας μου, έπρεπε να βρω τρόπους να εκφραστώ και να επικοινωνήσω με τον εαυτό μου πρώτα, αλλά και με τους γύρω μου. Οτιδήποτε ήταν μπογιά, χρώμα, χαρτιά, ήταν μια εμμονή για μένα μέχρι και σήμερα. Ποδήλατο, γυμναστική, μετά μουσική, ωδείο, κιθάρα, δεν ξεκουραζόμουν ποτέ, ακόμα και σήμερα είμαι σχεδόν στην ίδια κατάσταση, όσον αφορά αυτά, απλώς μέσα στα χρόνια προσπάθησα να βάλω και το πνεύμα  μου να δουλεύει παράλληλα. 

Να τρέχω συνέχεια με το ποδήλατο στις γειτονιές, μόνο που δεν κοιμόμουν με το ποδήλατο, μ’ άρεσε επίσης να πηγαίνω στο χωριό γιατί ο παππούς μου είχε κατσίκες και ένα γάιδαρο και άλλη μια ωραία ανάμνηση όταν ο πατέρας μου μου πήρε μια κιθάρα… Επίσης  η θάλασσα και τα κύματα, το καλοκαίρι στο χωριό. 

Νομίζω ο ίδιος μου ο εαυτός.

Να φτιάξω κάνα ωραίο τραγουδάκι…