«Μυθιστορικά» έργα του Αλέκου Λεβίδη στην Πινακοθήκη Γκίκα

Είκοσι τέσσερις πίνακες του ζωγράφου Αλέκου Λεβίδη αποτελούν τον κύκλο έργων με τον τίτλο «Μυθιστορικά», που παρουσιάζεται στον μικρό αλλά φιλόξενο εκθεσιακό χώρο της Πινακοθήκης Γκίκα του Μουσείου Μπενάκη.

Είκοσι τέσσερις πίνακες, αλλά δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες εικόνες, που η μία γεννάει την άλλη· εικόνες βγαλμένες από την ιστορία της ζωγραφικής, από τα βιώματα και τα ταξίδια του καλλιτέχνη, ακόμα και από τα όνειρά του.

Η επιλογή αυτών των έργων, επιλογή από μια περίοδο 40 ετών, αποτελεί μια συνοπτική απάντηση στο ερώτημα για το πώς η Ιστορία επιδρά στον καλλιτέχνη, πώς αυτά τα ιστορικά στοιχεία μεταπλάθονται μέσα από το έργο του και μετατρέπονται σε «μύθο» –σε μια αφήγηση διαφορετική, που καλεί τον θεατή της να πάρει τη σκυτάλη και να δημιουργήσει, με τη σειρά του, τη δική του ιστορία…

«1η Αυγούστου 1944», «25η Μαρτίου 1955»… Ημερομηνίες ή άλλου είδους ιστορικότροπες αναφορές περιλαμβάνονται στον τίτλο πολλών από τα 24 έργα που παρουσιάζει ο Αλέκος Λεβίδης. Όσο και αν η επακριβής αναφορά αποδεικνύεται συχνά παραπλανητική, καθώς παραπέμπει σε προσωπικά βιώματα του καλλιτέχνη, δίνει στον θεατή το ερέθισμα για να αρχίσει να σκέφτεται το έργο ιστορικά. Όπως λέει χαμογελώντας ο ζωγράφος, είναι ένα «δόλωμα» που θα οδηγήσει τον θεατή στην αναζήτηση των κλειδιών που θα του επιτρέψουν να επιλέξει τον τόνο στην ανάγνωση του έργου.

Ενθύμιον Κέρου-Δήλου

Έργα αφηγηματικά, αυτοβιογραφικά, είναι διάστικτα από αναφορές όχι μονάχα στην ιστορία αλλά και στην ιστορία της τέχνης και της λογοτεχνίας. Άλλωστε, ο Αλέκος Λεβίδης δεν κρύβει αυτές τις παραπομπές, αντιθέτως, συνήθως δανείζεται στοιχεία τους αυτούσια, εύκολα αναγνωρίσιμα ακόμη και από τον λιγότερο καταρτισμένο θεατή, ξεκαθαρίζοντας πως πρόκειται για «αναφορές, όχι επιρροές».

Με τον τρόπο αυτό, ο ζωγράφος δημιουργεί πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης, που στην αλληλοδιαπλοκή τους δημιουργούν μια καινούργια ιστορία, που ο θεατής καλείται να αναπλάσει: «Η ανάγνωση του θεατή με ενδιαφέρει περισσότερο», λέει ο Αλέκος Λεβίδης. «Στόχος μου είναι μια ζωγραφική που να διαβάζεται».

Αρκετά από τα έργα, ιδιαίτερα τα πιο πρόσφατα, αποπνέουν μια «μεταφυσική» ατμόσφαιρα, σχεδόν ρητά δανεισμένη από τον Τζόρτζιο ντε Κίρικο, που προσαρμοσμένη όμως στα καθ’ ημάς αναδίδει μια υπόκωφη αίσθηση αγωνίας –τέτοιας που γνωρίσαμε πολύ καλά την τελευταία δεκαετία.

1η Αυγούστου 1944

Τα τοπία της Μέσης Ανατολής και ιδιαίτερα εκείνο της Παλμύρας αποδίδονται σε αρκετά από τα έργα του κύκλου «Μυθιστορικά». Για τον Αλέκο Λεβίδη η Παλμύρα αποτελεί έναν τόπο εμβληματικό –ίσως γι’ αυτό αντέδρασε άμεσα, με τον δικό του τρόπο, στην είδηση των καταστροφών που υπέστη η αρχαία πόλη αλλά και στον βάρβαρο αποκεφαλισμό του αρχαιολόγου Khaled Mohamad al-Asaad, παρουσιάζοντας το 2016 την εικαστική εγκατάσταση «Μνήμη Παλμύρας» στο Μουσείο Μπενάκη, έργο το οποίο αποτελεί μέρος και της τρέχουσας έκθεσης.

Σε ένα από τα έργα της έκθεσης, το «Ενθύμιον Παλμύρας και Νεαπόλεως» (2003), απεικονίζεται, μεταξύ άλλων, ένας από τους αρχαίους πύργους του αρχαιολογικού χώρου να τινάζεται στον αέρα. «Ε, αυτόν τον πύργο τον τίναξαν πράγματι στον αέρα οι τζιχαντιστές του ISIS το 2015», λέει, διευκρινίζοντας ότι «δεν πρόκειται για προφητικό έργο, απλώς αποτυπώνει την αίσθηση που αποκόμισα κατά τις επισκέψεις μου από τις εξελίξεις στη Συρία».

Η αμηχανία του Ιουλίου

Την Πέμπτη 30 Ιανουαρίου, στις 19.00, θα πραγματοποιηθεί στην Πινακοθήκη Γκίκα εκδήλωση – συζήτηση με αντικείμενο τη συγκεκριμένη ενότητα δουλειάς του ζωγράφου. Θα συμμετάσχουν η καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Έφη Αβδελά, η συγγραφέας Ρέα Γαλανάκη, ο καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Ευγένιος Ματθιόπουλος και ο Αλέκος Λεβίδης. Τη συζήτηση θα συντονίσει ο Κωνσταντίνος Παπαχρίστου, επιμελητής της Πινακοθήκης Γκίκα.

Η έκθεση συνοδεύεται από καλαίσθητο κατάλογο που εκδόθηκε από την «Άγρα» και το ίδρυμα «Η άλλη Αρκαδία», ο οποίος περιλαμβάνει τα 24 έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση, πρόλογο του ίδιου του ζωγράφου και, τέλος, ένα διεισδυτικό δοκίμιο του Ευγένιου Ματθιόπουλου για το έργο του Αλέκου Λεβίδη και τους πίνακες του κύκλου «Μυθιστορικά».