Επτά ηθοποιοί αναζητούν επτά πρόσωπα της Ελλάδας

Στιγμές του τελευταίου αιώνα. Μνήμες συνταρακτικές που συνθέτουν το ημερολόγιο μιας χώρας από το 1920 έως και σήμερα. Αναμνήσεις ανθρώπων όπως ανασύρθηκαν από το αρχείο ραδιοφωνικών αναζητήσεων του Ερυθρού Σταυρού.

Οι «Επτά αναζητήσεις», το σπονδυλωτό έργο ισάριθμων μονολόγων που ανεβαίνει στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, φέρνει στο φως πρόσωπα και γεγονότα από την Ελλάδα της Μικράς Ασίας, της εμφυλιακής πληγής, της μετανάστευσης στη Γερμανία, της εισβολής στην Κύπρο, της ήσυχης δήθεν ευμάρειας της Μεταπολίτευσης, της σύγχρονης αστικής απομόνωσης, της προσφυγικής μετακίνησης.

Επτά συγγραφείς – Άκης Δήμου, Ρούλα Γεωργακοπούλου, Στέφανος Δάνδολος, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Μάκης Τσίτας, Γιάννης Τσίρος, Θανάσης Χειμωνάς – επινοούν ήρωες που ζουν σε χρόνια δύσκολα.

Επτά σκηνοθέτες – Προμηθέας Αλειφερόπουλος, Θοδωρής Γκόνης, Ηλέκτρα Ελληνικιώτη, Νάνσυ Μπούκλη, Χάρης Πεχλιβανίδης, Μαρία Σάββα, Θανάσης Χαλκιάς τους αναζητούν και τους τοποθετούν επί σκηνής.

Επτά ηθοποιοί – Μάνος Βακούσης, Κατερίνα Διδασκάλου, Λεωνίδας Κακούρης, Ρηνιώ Κυριαζή, Ηρώ Μπέζου, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Άννα Φόνσου – αναβιώνουν πρόσωπα και καταστάσεις της πολύπαθης Ελλάδας. Οι επτά τελευταίοι ψυχογραφούν τους ήρωες τους σ’ ένα γνώριμο τοπίο.

Ο ιατροδικαστής στον Έβρο είναι ένας άνθρωπος που μετά από 30 χρόνια, κάνοντας αυτή την δουλειά, γνωρίζοντας τι σημαίνει κοινωνία και κόσμος, έχει δύο κόσμους: Τον κόσμο που ζει με την κοινωνία και την οικογένεια του και τον κόσμο του νεκροτομείου. Σ’ αυτό τον κόσμο, κάνοντας μια διαδρομή αυτογνωσίας, γνωρίζει πως εκείνο που δεν αντέχει είναι τα μικρά μικρά παιδιά: Επτά χρονών, δύο, πέντε, 15 χρονών, που δεν γνωρίζουν γιατί πνίγηκαν. Το έργο μιλά για τους άγνωστους, άθαφτους νεκρούς, που φέρουμε μέσα μας αλλά και έξω, γι αυτόν τον «Άγνωστο Στρατιώτη», δηλαδή.

Ο ιατροδικαστής δείχνει πως είναι ένας άνθρωπος που φροντίζει το σώμα του, έχει μια «αγαπησιάρικη» διάθεση με την ζωή του, γιατί χωρίς το σώμα δεν υπάρχει τίποτα. Και πάλι χωρίς το σώμα να κηδευτεί πάλι δεν υπάρχει τίποτα· με την έννοια και εν ζωή πρέπει να κηδεύουμε την ασκήμια μας, το «αδηφάγωμα», το «ωμοφαγικό» μας στοιχείο όλο αυτό που λέμε πως ο άνθρωπος είναι άσωστος από την φύση του.

Η ‘Αννα Παπαστυλιανού είναι μια γυναίκα που ζει στην Κύπρο του 1990. Έχουν περάσει 16 χρόνια από την εισβολή. Μετά και την αποχώρηση του γιου της από το σπίτι για το πανεπιστήμιο ζει μόνη της στη Λάρνακα. Κάθε βράδυ ετοιμάζει τραπέζι και περιμένει τον άντρα της που είναι και ο μεγάλος της έρωτας για να φάνε μαζί. Του μιλάει, του διηγείται τα μικροπράγματα που έκανε μέσα στη μέρα, ξαναγυρίζει στις τραγικές στιγμές της εισβολής. Μόνο που ο Αλέξης λείπει τα τελευταία 16 χρόνια. Είναι αγνοούμενος από την ημέρα της εισβολής.

Η Άννα στην απελπισία της μοναξιάς της τον «πλάθει» με τη φαντασία της. Απαντάει με τα λόγια του – τον «κατασκευάζει» μ´έναν τρόπο. Παραληρεί προσπαθώντας να γεμίσει τη μοναξιά της, τον επαναφέρει, θυμάται και τελικά κάθεται και τρώει μόνη της. Αποδέχεται τη μοναξιά, τη θλίψη στην οποία έχει βυθιστεί για να καταλήξει στο ζοφερό συμπέρασμα: Ο Αλέξης δεν είναι ούτε ζωντανός , ούτε νεκρός. Είναι αγνοούμενος. Κι έτσι θα παραμείνει.

Και η Αννα θα συνεχίσει να στρώνει τραπέζι να βάζει την αγαπημένη τους μουσική, και να τον ζωντανεύει στη μνήμη της. Πού αλλού;

Βρισκόμαστε στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Σε μια Ελλάδα που, λίγο μετά την πτώση της Χούντας, μετρά τις πληγές της. Παρά τον αέρα ελευθερίας που φυσά, με το ερχομό του στην πατρίδα ο Βασίλης Πανταζής αναζητά τη δική του Ειρήνη. Κάτι που ίσως δεν ήρθε ποτέ κι ούτε πρόκειται μάλλον… Στις «αποσκευές» του κουβαλάει όλο τον κόσμο  του Τάσου Λειβαδίτη. Όχι σαν ποίηση, μα σαν ζωήσαν μνήμη, σαν βίωμα.

Ένας αληθινός ήρωας, αθόρυβος όπως τόσοι που έδωσαν τη ζωή τους για τις ιδέες τους. Μακριά από κέντρα εξουσίας και αποφάσεις. Πολέμησε, αφοσιώθηκε και μάτωσε, με μόνο παράσημο τις πληγές στην πλάτη…Πίστεψε στα ιδανικά της Ελευθερίας και της ισότητας. Μια πίστη που είδε να γίνεται θρύψαλα, όχι από τον εχθρό, αλλά από μέσα, από τους συντρόφους του. Ο κόσμος του γύρισε ανάποδα όταν κατάλαβε ότι στο ζύγι της ζωής μια κίνηση, μια ερώτηση ή δυο μάτια που δεν γύρισαν να σε κοιτάξουν, σαν να μην υπάρχεις, μπορεί να ανοίξουν στην ψυχή σου τρύπες, πιο αβάσταχτες και παγωμένες κι από το χειρότερο ψύχος. Επιστρέφοντας μετά από 25 χρόνια στην πατρίδα, αδυνατώντας να αποδεχτεί την πραγματικότητα, σαν γνήσιος αγωνιστής δίνει την τελευταία του μάχη να βρει την αγαπημένη του αδελφή…

Μ’ ένα καρβέλι ψωμί για το ταξίδι και μ’ ένα άλλο παράταιρο αντικείμενο εισβάλει στον χώρο, προχωρά στην εγκατάσταση της… Έχει περάσει μέσα από Συμπληγάδες, τίποτα δεν ήταν δεδομένο, τίποτα δεν της χαρίστηκε. Πότε χαρίζεται;Θέλει το παρόν να της ανήκει, γίνεται; Το παρελθόν της, την εμποδίζει; Μπορεί να προχωρήσει χωρίς τις μνήμες; πέρα απ’ τις μνήμες; Αναμασά το παρελθόν, το φτύνει, το κρύβει, το ανασύρει. Επιθυμεί το μέλλον, μια μεγάλη γιορτή, μια ανατροπή αλλά… άγραφο χαρτί; Έχει ρίξει στο μονοπάτι τα σημάδια της. Θα τ’ αναγνωρίσει; Φρόντισε αρκετά να μη χαθεί; Χάθηκε. Θα βρει το δρόμο για το σπίτι; Και τί είναι σπίτι; Αυτό που άφησε, αυτό που ονειρεύτηκε, αυτό που δημιουργεί; Η φωλιά της έγινε η φυλακή της, το καβούκι της; Δεν συμβιβάζεται. Θα δει βαθιά, θα παλέψει, θα τολμήσει ένα ταξίδι στο ασυνείδητο, μια αληθινή αναζήτηση.

Η ηρωίδα μου μεγάλωσε σ΄ένα χωριό της ελληνικής επαρχίας. Γεννήθηκε, μάλλον, λίγο πριν τον πόλεμο και ενηλικιώθηκε την δεκαετία του ’50. Είχε το θράσος να λέει ότι ονειρεύεται να γίνει τραγουδίστρια και την βλακεία να εμπλακεί ερωτικά μ΄έναν ξένο. Όχι μόνο οι συγχωριανοί της, αλλά και η ίδια της η οικογένεια αρνήθηκαν να δεχτούν ως δικαίωμά της το να ορίζει την ζωή της και εξάντλησαν την σκληρότητά τους πάνω της. Φτώχεια και δυσπιστία. Άνθρωποι φοβισμένοι, μπερδεμένοι, που θεωρούν ότι έχουν καθήκον και δικαίωμα να υπερασπίζονται το “εγώ” τους ασκώντας ψυχική και σωματική βία. Μανάδες που τρέμουν ότι δεν θα μπορέσει να αποκατασταθεί η κόρη τους ή να βρει εργασία ο γιος τους αν δεν ξεκαθαρίσουν την αποστροφή τους προς το “κακό παιδί” της οικογένειας. Η ηθική της εκκλησίας ως αφορμή και δικαιολογία για να εκφράζεται απενοχοποιημένα ο φθόνος και η χυδαιότητα. Και προφανώς πολλές εξαιρέσεις, που δεν φανερώνονται στο δικό μας έργο, αλλά σίγουρα υπήρχαν, αφού παντού και πάντοτε βρίσκουν χώρο η καλοσύνη κι η αγάπη να αναπνεύσουν. Στις αναμνήσεις της ηρωίδας μας όμως κυριαρχεί η αδικία και η μοναξιά. Γι’ αυτό και έσπευσε να χαθεί μέσα στην Γερμανική αγκαλιά, να δει ως φωτεινή ευκαιρία την δύσκολη ζωή της μετανάστριας και να μνημονεύει με πολύ μεγαλύτερη τρυφερότητα την μίζερη καθημερινότητα των εργοστασίων και της “ξενιτιάς”, από τα νεανικά της χρόνια στο χωριό που γεννήθηκε.

Ο χαρακτήρας που υποδύομαι ειναι δημόσιος υπάλληλος, χωρισμένος και μεγαλώνει μόνος το παιδί του. Δεν εκπροσωπεί μια συγκεκριμένη εποχη. Είναι παιδόφιλος και δυστυχώς ειναι διαχρονικος. Πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν αυτοί οι άρρωστοι άνθρωποι γύρω μας. Το παράδοξο του συγκεκριμένου πατέρα είναι ότι ενώ κακοποιεί συστηματικά τον γιο του δεν παύει να τον αγαπά και να τον φροντίζει. Ο μικρός το σκάει από το σπίτι και αναζητείται. Τελικά βρίσκει θαλπωρή στην μητέρα του ενώ ο πατέρας καταζητείται…

Το όνομα της ηρωίδας που ερμηνεύω είναι Ερασμία Δάλλα, μετέπειτα Ντολόρες Πιλάρ. Είναι Ελληνίδα που το 1922 έφυγε από τη Σμύρνη. Θα βιώσει μια Οδύσσεια: Βυρηττός, Δαμασκός, Παρίσι, Μασσαλία. Θα γνωρίσει άνδρες πολλών εθνικοτήτων, μα κανένας δεν θα της κάνει εντύπωση γιατί εκείνος που αγαπούσε – κι έχασε – ήταν ‘Ελληνας. Γράμματα πολλά δεν ξέρει. Αλλά οι πράξεις της – χωρίς να έχει την απόλυτη επίγνωση τους – είναι βαθιά πολιτικές. Γιατί είναι μια γυναίκα μόνη που έχει γυρίσει τον κόσμο σε μια εποχή που αυτό θα ήταν απαγορευτικό για κάθε άλλη.