Νίκος Γιούσεφ: Το μουσικό πριόνι ήταν μια αποκάλυψη για εμένα

Συνθέτης, μουσικός, μέλος της καλλιτεχνικής ομάδας “Τσιριτσάντσουλες” και του θρυλικού ροκ συγκροτήματος “Υπόγεια Ρεύματα“, και φυσικά πρωτοπόρος σολίστ του μουσικού πριονιού, ο Νίκος Γιούσεφ έχει διαγράψει μια ιδιαίτερη μουσική πορεία τα τελευταία 20 χρόνια και σίγουρα έχει πολλά να πει.

Εμείς μιλήσαμε με τον πολυπράγμονα μουσικό για την επερχόμενη συναυλία του “From Classical to Nowhere” με την Pamelia Stickney, το ιδιαίτερο όργανο του, τα Υπόγεια Ρεύματα και φυσικά για τα επόμενα μουσικά του βήματα.

Ο Νίκος Γιούσεφ με το μουσικό πριόνι του, φωτογραφία: Elias Moraitis

Είναι σημαντικός ο τόπος, τα ακούσματα αλλά και οι παρέες βέβαια στα πρώτα ξεκινήματα του καθενός. Για μένα η Ζάκυνθος και ο περίγυρος μου ήταν καθοριστικά στην αρχή της ενασχόλησης μου με την μουσική. Θυμάμαι πήρα μια κλασική κιθάρα πρώτη ή δευτέρα δημοτικού με τα λεφτά από τα κάλαντα και πήγα μόνος μου και γράφτηκα στο τμήμα κιθάρας της μαντολινάτας Ζακύνθου. Στεγαζόταν τότε στο 2ο δημοτικό σχολείο Ζακύνθου δίπλα στο σπίτι μου. Με γοήτευε που είχε πολλά παιδιά με όργανα εκεί και όταν έπαιζαν όλοι μαζί σάστιζα. Επίσης, στο νησί τραγουδάγαμε χορωδιακά με λυρικό τρόπο καντάδες και αρέκιες που μετέπειτα κατάλαβα ότι αυτό ήταν η οικειότητα μου με την κλασική και την όπερα. Αλλά και με την τζαζ, την ροκ, τα σάουντρακ που ασχολήθηκα  και με το ηλεκτρικό μπάσο, τα πρώτα ακούσματα αλλά και συγκροτήματα που συμμετείχα ήταν στην Ζάκυνθο. Ώρες, μήνες, χρόνια με φίλο την μουσική τον χειμώνα στην Ζάκυνθο. Εξάλλου δεν υπήρχε και internet να μας κλέψει τις ώρες της ζωής μας.

Ο  λόγος που έφυγα από το νησί ήταν η μουσική. Έφυγα πριν τελειώσω το λύκειο, έκανα τρίτη λυκείου στην Αθήνα. Οι γονείς μου δεν ήθελαν βέβαια αλλά δεν με σταμάταγε κανείς θυμάμαι. Είπα ότι θα πάω στην Αθήνα για να κάνω γραμμικό σχέδιο μιας και έδινα για αρχιτεκτονική. Όμως αυτό ήταν μια δικαιολογία για να πάρω το μπάσο μου και να ξεκινήσω να παίζω με άλλα συγκροτήματα στην Αθήνα και με άλλους μουσικούς και να πάρω μαθήματα στο μπάσο, στην ενορχήστρωση, στην σύνθεση μουσικής για κινηματογράφο, στο τσέλο ύστερα. Είχα σκοπό λοιπόν και δεν αγχωνόμουν ότι έκανα λάθος. Δούλευα από Πέμπτη έως Σάββατο σε μια μπουάτ ως μπασίστας ή και κρεπάς στο Θησείο μεταμεσονύχτια ή και DJ και έβγαζα τα έξοδα μου. Είχα πάρει την απόφαση της πορείας μου, και απ’ ότι καταλαβαίνω σήμερα, ήθελα να είμαι ανεξάρτητος οικονομικά για να μην έχω “παρεμβολές”.

Έχω σχέση ακόμη με την δισκογραφία γιατί είναι η μισή μου ζωή αλλά πλέον μόνο επιλεκτικά.

Ύστερα ασχολήθηκα για 20 χρόνια με την δισκογραφία στο εμπορικό τμήμα. Απέφευγα πρώτον την παραγωγή στην δισκογραφία γιατί δεν μου ήταν οικείος ο ήχος των ποπ λαϊκών άλμπουμ που μεσουρανούσαν στην εποχή μου και δεύτερον γιατί είχα μεγαλώσει με πρότυπο τον πατέρα μου μέσα σε εργοστάσια παιχνιδιών, ζαχαροπλαστεία, κλωστουφαντουργία, σκέψεις και ιδέες καθημερινά για μια επόμενη δουλειά. Μου ήταν δεύτερη φύση λοιπόν, το εμπορικό τμήμα και η δισκογραφία ήταν κάτι που με γοήτευε και ασχολήθηκα από μικρός. Πάντα όμως η πρώτη μου επιλογή ήταν να παίζω και να γράφω μουσική. Και αποφάσισα χρόνια τώρα να πορεύομαι μόνο με αυτήν. Έχω σχέση ακόμη με την δισκογραφία γιατί είναι η μισή μου ζωή αλλά πλέον μόνο επιλεκτικά.

Είδα για πρώτη φορά πριόνι σε μια ταινία το Delicatessen. Κάπου το 2000 ο παιδικός μου φίλος και συνοδοιπόρος στην καλλιτεχνική ομάδα “Τσιριτσάντσουλες” Μαρίνος Μουζάκης μου ζήτησε να γράψω μουσική για μια ταινία μικρού μήκους με όργανα φτιαγμένα από τα σκουπίδια. Ε, αυτό ήταν, σκέφτηκα το πριόνι και αγόρασα ένα μεγάλο πριόνι για δύο άτομα. Με την βοήθεια του φίλου μου κατασκευαστή Κώστα Βαλατσού κάναμε κάποιες μετατροπές και ξεκίνησα να παίζω στην θέση του τσέλου μιας και εκείνη την εποχή έπαιζα μάθαινα τσέλο. Δεν υπήρχε internet και YouTube εκείνη την εποχή σε άνθηση ούτε και βίντεο από άλλους πριονάδες. Έπαιζα χρόνια λοιπόν σε αυτή την στάση.

Με το που συνειδητοποίησα μετά από λίγο καιρό ότι μπορεί να “τραγουδήσω” με το μουσικό πριόνι ήταν ένα ακόμη βήμα ελευθερίας με το πρόβλημα υγείας που είχα.

Σε μια συναυλία είδα τον Anton Stein τον μπασίστα των Tiger Lillies να παίζει ένα πριόνι και ύστερα ήρθα σε επαφή με την Natalia Paruz (Saw Lady) και ξεκινήσαμε δειλά δειλά να ανεβάζουμε βίντεο όπως και 3-4 άλλοι πριονάδες ανά τον κόσμο. Μέσα στα χρόνια όμως που έπαιζα σε θεατρικές παραστάσεις κάποιοι μεγαλύτεροι σε ηλικία μου έλεγαν ότι υπήρχε την δεκαετία του ’70 ή ’80  μια ηλικιωμένη κυρία στην Ελλάδα που έπαιζε μουσικό πριόνι. Αυτό ήταν. Έψαχνα χρόνια μέχρι που ανακάλυψα την Έλλη Δέλιου, την δασκάλα μου και τα τελευταία χρόνια της ζωής της ήμουν εκεί σχεδόν καθημερινά να μάθω τα πάντα για την “κλασική” τεχνική της που είχε και αυτή διδαχθεί από δάσκαλο και που ο ίδιος είχε με την σειρά του μάθει από άλλον. Μια τεχνική για το συγκεκριμένο όργανο λοιπόν που έρχεται από την αρχή της ιστορίας του συγκεκριμένου ιδιοφώνου.

Τσέλο δεν παίζω πλέον. Μπορώ να πω ότι από την ώρα που άρχισα μουσικό πριόνι, είναι και η μοναδική σχέση που έχει το δοξάρι μου (χαχα). Το μπάσο για μένα είναι ο ρυθμός, η βάση, το δέσιμο όλης της μουσικής. Το μουσικό πριόνι ήταν μια αποκάλυψη για εμένα. Πάντα είχα αγάπη στην ορχηστρική μουσική. Και μια συγκυρία ήταν ότι την ίδια εποχή είχα πρόβλημα στις φωνητικές μου χορδές, είχα κάνει εγχείρηση πολύποδα. Με το που συνειδητοποίησα μετά από λίγο καιρό ότι μπορεί να “τραγουδήσω” με το μουσικό πριόνι ήταν ένα ακόμη βήμα ελευθερίας με το πρόβλημα υγείας που είχα. Ίσως είναι και κύριος λόγος που η έκφρασή μου πολλές φορές μοιάζει με ανθρώπινη φωνή.

Πολύ καλή. Κατάλαβα εκ πρώτης ότι άγγιζε εσωτερικά ο παλμός του οργάνου τον ακροατή. Ήταν στο Sani Festival στην Χαλκιδική στα πλαίσια του ECM festival  και με τον Τηλέμαχο Μούσα ανοίγαμε την συναυλία του Anouar Ebrahim. Πάντα θα βρεις βέβαια ανθρώπους που ενώ έχουν εκπλαγεί από την πρωτόγνωρη εμπειρία του ήχου του μουσικού πριονιού, να έχουν αμηχανία και να χιουμορίσουν το “κόβει ξύλα?’ αλλά το είχα συνηθίσει δίνοντας χρόνο στους παρευρισκόμενους να δουν την δυνατότητα του οργάνου.

Νίκος Γιούσεφ, Φωτογραφία: Elias Moraitis

Δεν ταιριάζει ποτέ ένα μουσικό όργανο, αλλά ένας μουσικός με το κάθε είδος της μουσικής.

Στην παράσταση θα ακούσουμε κομμάτια από την προκλασική μπαρόκ εποχή, την κλασική, τον ρομαντισμό μέχρι και την εποχή μας. Από Purcell, Handel και Bach, στους Rachmaninoff, Messiaen και Bartok δηλαδή μέχρι κομμάτια της ίδιας της Pamelia αλλά και του εξαιρετικού Έλληνα Κυριάκου Σφέτσα που θα μας τιμήσει και με την παρουσία του στην αίθουσα Μητρόπουλος. Θα το τονίσω αυτό, γιατί είναι ένα παράδειγμα που είχα από μικρός για μένα ο Σφέτσας στην ηχητική πολυμορφία, στην σύνθεση, την ενορχήστρωση και στην εκφραστικότητα. Επίσης την συναυλία θα κλείσουμε με ένα δυνατό μοντέρνο αυτοσχεδιασμό. Όλοι οι συντελεστές, η Pamelia Stickney, η Ειρήνη Τηνιακού, ο Γιώργος Κατσάνος και ο guest μας Τηλέμαχος Μούσας θα εκφραστούμε με το προσωπικό μας ύφος επί σκηνής.

Με την Pamelia γνωριζόμαστε πολλά χρόνια στα πλαίσια ενός δίσκου του Τηλέμαχου Μούσα, Tilemachos Moussas Farm, όπου ήμουν μέλος του σχήματος. Κρατήσαμε φιλική και μουσική επαφή από τότε. Πάντα ήθελα να δείξω την κοινή πορεία του θέρεμιν και του μουσικού πριονιού και αποφασίσαμε να το πράξουμε με αυτή την συναυλία και το workshop. Στόχος μας είναι να το παρουσιάσουμε και σε άλλες χώρες. Άλλο όργανο είναι και το analog synth της moog απόγονο του θέρεμιν κατά μία έννοια, που παίζει μαζί μας ο Γιώργος. Αλλά δεν μπορώ να πω. Εκτός του πιάνου που λατρεύω να παίζω μαζί έχω βρει ηχητικό ενδιαφέρον και στο εκκλησιαστικό όργανο αλλά και στην κιθάρα. Έχω δοκιμάσει πάντως πολλές διασταυρώσεις. Μέχρι και με τσιγγάνικες ζουρνάδες στο Μεσολόγγι έχω παίξει παρέα.

Έχει ένα μεγάλο εύρος τεσσάρων οκτάβων οπότε έχει μεγάλες δυνατότητες. Σαφώς και ο μουσικός με τον χειρισμό του μπορεί να κάνει θαύματα. Του λείπουν όμως τα σύμφωνα στον λόγο του. Αυτό λοιπόν το κάνει να “τραγουδάει” ιδιαίτερα σε κάποιες στιγμές που αν είχες σύμφωνο ή κοφτό ήχο θα μπορούσες να πεις τα πάντα. Θυμάμαι παλιά ότι είχα επιμονή να καταφέρω να βάλω σύμφωνα και τονίσματα γενικά στο παίξιμο μου αλλά τελικά κράτησα το χρατς του δοξαριού πάνω στην λάμα για να τονίσω ρυθμούς και έκφραση.

Πολύ συναισθηματικό ταξίδι, ευχάριστο για όλους μας. Και σε αυτό το ταξίδι αλλά και σε άλλα που κάνουμε βρίσκουμε όλα τα παιδιά που έχουν μεταναστεύσει και η ανάγκη για επικοινωνία και μια συναυλία με αγαπημένο τους συγκρότημα είναι μεγάλη. Και αυτό το λαμβάνουμε κάθε φορά. Έχουν γίνει πολύ ωραίες συναυλίες με την ενέργεια αυτή. Όσο μπορούμε θα το συνεχίσουμε να ταξιδεύουμε σε μέρη που βρίσκουμε παρέες για μια νέα συναυλία.

Για να έχεις ένα συγκρότημα χρόνια πρέπει να σε δένουν και άλλα ενδιαφέροντα πλην της μουσικής συνεργασίας, να κάνεις παρέα με λίγα λόγια.

Για να έχεις ένα συγκρότημα χρόνια πρέπει να σε δένουν και άλλα ενδιαφέροντα πλην της μουσικής συνεργασίας. Να κάνεις παρέα με λίγα λόγια. Όπως και τα άλλα λιγοστά σχήματα που έχουν κρατήσει στον χρόνο. Ένας άλλος όμως λόγος που συμβουλεύω νέους μουσικούς είναι ότι εμείς πορευόμαστε παρέα μέχρι σήμερα γιατί έχουμε αποφασίσει η μουσική και το σχήμα να είναι η πρώτη και κύρια μας ασχολία. Τα προς το ζην. Με λίγα χρήματα, κάποιες φορές ικανοποιητικά. Στην ροκ δεν υπάρχει η οικονομική εξασφάλιση που αναζητά ο σύγχρονος άνθρωπος. Μπορώ να πω ούτε και στους μουσικούς άλλων εμπορικών κατηγοριών. Πάντα θα υπάρχουν τραγουδιστές δημοσιογράφοι, ηθοποιοί που θα έχουν λύσει το πρόβλημα τους αλλά θα εσύ θα πρέπει να είσαι έτοιμος για όλα αν θες να είσαι μουσικός. Και να προσπαθείς να επιβιώσεις με την δουλειά αυτή. Γιατί αν κάνεις μια δεύτερη δουλειά τότε εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων θα σταματήσεις να παίζεις. Και για να μην παρεξηγηθώ, δεν μιλάω για το πρώτο μισό της ζωής μας, ο μουσικός έχει ζωή και μετά τα πενήντα.

Με τα Υπόγεια Ρεύματα ταξιδεύουμε μέχρι να καλοκαιριάσει σε διάφορα μέρη της Ελλάδος για συναυλίες. Παράλληλα, ετοιμάζουμε και έναν δίσκο με νέα κομμάτια που θα κυκλοφορήσει το ερχόμενο φθινόπωρο. Το καλοκαίρι επίσης θα εμφανιστούμε σε δικές μας συναυλίες αλλά και παρέα με τον Μητσοτάκη- Κατσιμάνη από τους Ενδελέχεια και τους Magic de Spell, ένα τρίο δηλαδή συγκροτημάτων που δείχνει να αγκαλιάζει ο κόσμος. Όσον αφορά το μουσικό πριόνι θα κυκλοφορήσει ο πρώτος επίσημα δίσκος βινυλίου αλλά και digital κυκλοφορία “Adagios from the Underground”  πριν το Πάσχα.