Status Update: Μαίρη Ξένου, ηθοποιός

Για πρώτη φορά, μία ελληνική θεατρική παράσταση αποκαλύπτει – με σκοπό να το επαναφέρει στη μνήμη μας – ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα στον κόσμο. Ο Θανάσης Τριαρίδης, αφού ταξίδεψε στα ορφανοτροφεία και στους δρόμους της Αντίς Αμπέμπα, έγραψε, το 2016, ένα κείμενο για την ιστορία του Λεοπόλδου του Β’, βασιλιά του Βελγίου και «σφαγέα του Κονγκό».

Η ομάδα ex.anima παίρνει στα χέρια της το ρεαλιστικό κείμενο του Θανάση Τριαρίδη και μεταφέρουν – για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά – επί σκηνής, μια ασυνήθιστη παράσταση που δεν είναι μονόλογος αλλά διάλογος, με την ηθοποιό Μαίρη Ξένου να αναζητά, κάθε φορά μαζί με το κοινό, απαντήσεις.

Ως παιδί θυμάμαι να έχω καλλιτεχνικές ανησυχίες αλλά δεν μπορούσα να καταλάβω σε αυτή την ηλικία, δεν μπορούσα να τις χαρακτηρίσω κάπως. Δεν σκεφτόμουν να ασχοληθώ με το θέατρο, για αστυνομικός προοριζόμουν, γιατί ήθελα να σώσω τον κόσμο από τους κακούς. Από πολύ νωρίς θυμάμαι ότι μου φαινόταν η ζωή πολύ βαρετή, ότι είχα ανάγκη όπου βρισκόμουν να με αγαπάνε, να είμαι αποδεκτή. Θυμάμαι να κλείνομαι στο δωμάτιο μου και να διαβάζω ποίηση, συνεντεύξεις ηθοποιών που θαύμαζα και να χάνομαι σε έναν άλλο, ζηλευτό κόσμο, που ήθελα να τον κάνω πραγματικό. Ένιωθα ότι η αγάπη που έπαιρνα δεν ήταν ποτέ αρκετή και επειδή ένιωθα ότι ο κόσμος δεν με βλέπει και άνετα μπορεί να με πατήσει ήθελα να γίνω ορατή. Στο λύκειο, λοιπόν, αποφάσισα να ασχοληθώ με το θέατρο για να ζήσω χίλιες ζωές μέσα σε αυτή την μία, γιατί από μικρή ένιωθα πως δεν μου φτάνει μία ζωή για όλα αυτά που θέλω να ζήσω. Κι επειδή στο μυαλό μου τους ηθοποιούς ο κόσμος τους αγαπούσε, αν τα κατάφερνα, θα με αγαπούσαν και εμένα, αυτά σκεφτόμουν στο Λύκειο.

Ξεκίνησα να σπουδάζω υποκριτική στο Θέατρο των Αλλαγών στα δεκαεφτά μισό γιατί είχα κερδίσει χρονιά. Θυμάμαι το πρώτο κείμενο που έπιασα ήταν με τον Γιώργο Καραμίχο και δουλέψαμε την Άλμα στο Καλοκαίρι και Καταχνιά, του Τέννεσι Ουίλλιαμς. Είχα διαλέξει έναν μονόλογο που τελείωνε και έλεγε η Άλμα «Γιατί απότυχα; Γιατί ήρθατε τόσο κοντά κι όμως όχι ολότελα κοντά μου;». Θυμάμαι αυτά τα λόγια ακόμα και σήμερα να τα λέω μέσα από τα δικά μου βιώματα και να θέλω να την αγκαλιάσω. Το αίμα στις φλέβες μου το ένιωθα να τρέχει, την ψυχή μου να χτυπάει έντονα, ένιωθα ζ ω ν τ α ν ή. Θυμάμαι φεύγοντας από το μάθημα είπα: Nαι Μαίρη αυτό θα κάνεις, θα αφιερώσεις την ζωή σου στο να λες ιστορίες, αφού αυτό σε κάνει ευτυχισμένη και θα τα καταφέρεις και έτσι θα κάνεις και τον κόσμο όμορφο γύρω σου μέσα από το έργο σου. Είχα τρελά όνειρα.

Η πρώτη μου δουλειά ως ηθοποιός ήταν με το Ζητείται κλόουν ηλικιωμένος του Ματέι Βίζνιεκ στο θέατρο Άβατον, με την ex anima, την ομάδα μας, σε σκηνοθεσία Μαρίας Τσομπανάκου. Στην σκηνή νιώθω πανίσχυρη, όχι απλώς δυνατή. Το ακριβώς αντίθετο από ό,τι νιώθω στην ζωή. Ένιωθα ευγνωμοσύνη αλλά και άγχος, πολύ άγχος. Ήμουν με την κολλητή μου πάνω στην σκηνή και πάντα είχα σε ένα κουτάκι του μυαλού μου τις συμβουλές των δασκάλων μου και προσπαθούσα να τις εφαρμόσω. Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αγκαλιά που δώσαμε μετά την πρεμιέρα, ήταν τόσο αληθινή και γεμάτη.

Η κοινή μας αγάπη για τον χώρο της υποκριτικής, οδήγησε στην απόφαση να ιδρύσουμε την ομάδα EX ANIMA μαζί με την Μαρία Τσομπανάκου και την Βασιλική Κούλη. Είμαστε νέες, έχουμε όνειρα, θέλουμε να πετάξουμε μακριά και παλεύουμε γι αυτά. Το θέατρο έτσι και αλλιώς είναι ομαδικό άθλημα, είτε έχεις φτιάξει μία ομάδα, είτε υπάρχεις σε έναν θίασο, δεν είσαι μόνος πουθενά. Ανεβάζουμε παραστάσεις έχοντας μια άλλη προοπτική επικοινωνίας με το κοινό. Δεν κάνουμε παραστάσεις για να πούμε κάτι. Δεν είμαστε πιο έξυπνες από το κοινό. Μας ενδιαφέρει το κάτι διαφορετικό · η φετινή παράσταση δεν δίνει απαντήσεις, ούτε λύσεις, ούτε τελείες βάζει, έτσι κι αλλιώς η τελεία ανήκει στον θεατή. Μας ενδιαφέρει με το Leopold ο θεατής να νιώσει την επανάσταση ή έστω το αίσθημα νοσταλγίας γι’ αυτήν. Επίσης στη δική μας περίπτωση, δεν είναι καθόλου αυτονόητη η προσέλευση του κόσμου στην παράστασή μας. Οπότε, το μόνο που μας μένει είναι η ίδια η δουλειά μας κι αυτό που έχουμε να μοιραστούμε με το κοινό. Με την ελπίδα πάντα, αν είναι όντως ισχυρό, να υπάρχει και η αντίστοιχη σταδιακή ανταπόκριση από τον κόσμο.

Το έργο «Λεοπόλδος ή κόβοντας τα δάχτυλα του κοινού» βασίζεται στην ιστορία του Λεοπόλδου του Β’, βασιλιά του Βελγίου και ιδιοκτήτη του Κονγκό και φέρνει στην επιφάνεια όλες τις κτηνωδίες που έκανε εις βάρος των ιθαγενών. Η Λ, όπως την ονομάζει ο συγγραφέας, είναι ο δικός μου ρόλος στην παράσταση που πολλές φορές έχω αναρωτηθεί γιατί ο συγγραφέας της έδωσε το συγκεκριμένο γράμμα και όχι κάποιο άλλο από τα 23 του αλφαβήτου. Κατέληξα στο ότι για μένα η Λ βγαίνει από το Λαμπρή διότι η ημέρα της Ανάστασης του Χριστού είναι μέρα ευφρόσυνη. Η Λ βγαίνει στην σκηνή, φέρνει 12 κάρτες, διαλέγει έναν εθελοντή να επιλέξει μία κάρτα και από εκεί και πέρα ξεκινάει το ταξίδι. Θα σας πω ότι η Λ ισοδυναμεί με την αιωνιότητα, αλλά η αιωνιότητα δεν είναι ποσότητα, είναι ποιότητα. Όλα τα άλλα επί σκηνής.

Το συγκλονιστικό κομμάτι αυτής της ιστορίας πιστεύω είναι το ότι στηρίζεται στο ότι εμείς αλλά και τα παιδιά μας πρέπει να μάθουν, γιατί λαός χωρίς παρελθόν δεν έχει μέλλον. Το προσεγγίσαμε με τον ωμό τρόπο γραφής του Θανάση Τριαρίδη. Ουσιαστικά, το παρόν συναντά το παρελθόν και το σήμερα γίνεται χτες. Η μνήμη ξαναγίνεται πραγματικότητα και αυτό μας πονάει όλους.

Η δουλειά αυτή είναι δημιουργική και όχι εκτελεστική. Ξεκινήσαμε με αυτοσχεδιασμούς και άφησα την ορμή και τα συναισθήματα του κειμένου να με παρασύρουν, υπό την επίβλεψη της Βασιλικής και της Μαρίας. Δεν επιδιώκουμε να πετύχουμε τίποτα συγκεκριμένο μέσα από το ανέβασμα του έργου. Όταν ανεβάζεις ένα έργο πρέπει να καταλάβεις τι εννοούσε ο συγγραφέας, δεν το λέει καθαρά. Διαβάζεις ανάμεσα στις λέξεις, ψάχνεις να βρεις τα νοήματα μαζί με τους συναδέλφους σου και προσπαθείς να χτίσεις από το μηδέν μία παράσταση. Νομίζω ότι αν μπορείς να εξηγήσεις τα πάντα με λόγια, τότε γιατί να κάνεις μία παράσταση; Τα έντονα συναισθήματα νιώθουν γίγαντες απέναντι στις λέξεις. Με ενδιαφέρει πολύ να έρχονται θεατές που δεν είναι προετοιμασμένοι και που δεν ξέρουν τι θα δουν σε σχέση με αυτούς που είναι διαβασμένοι. Αν όλοι νιώσουν κάτι, είναι σημαντικό. Οι ψυχές των ανθρώπων είναι παγωμένες και κλειστές και θέλει κόπο να τις ανοίξεις.

Ο τέταρτος τοίχος σπάει στην παράσταση και ο θεατής βρίσκεται προ των ευθυνών του. Υπάρχουν παραστάσεις που το κοινό αντιδρά και φεύγει στην διάρκεια και κατά την ταπεινή μου άποψη νομίζω πως αυτοί που αντιδρούν είναι οι ημιμαθείς. Αντιδρούν άνθρωποι που νομίζουν ότι έχουν γνώση επί παντός επιστητού. Και δεν είναι τυχαίο ότι αντιδρούν πριν καν δουν το αποτέλεσμα, δηλαδή το τέλος της παράστασης. Συνήθως αυτοί οι άνθρωποι δεν στοχεύουν στο ίδιο το καλλιτεχνικό γεγονός, στην θεατρική παράσταση δηλαδή και την χρησιμοποιούν, την φθείρουν. Όταν, για παράδειγμα, ανέβηκε μια παράσταση βασισμένη στο βιβλίο Ο αγών μου του Χίτλερ, δεν είπε κανένας τίποτα. Από την άλλη πολλές φορές με αγκαλιάζουν και με ρωτούν «Κατάλαβα σωστά ή όχι;» και τότε απαντώ «Βεβαίως, είστε σωστοί». Χαίρομαι όταν ο κάθε άνθρωπος  έχει τη δική του οπτική και το δικό του ταξίδι. Αυτή είναι η δουλειά μας να κάνουμε ταξίδια για το μυαλό και την καρδιά των θεατών, να ανοίγει η ψυχή και το μυαλό τους. Να υγραίνονται τα μάτια και από αυτά τα δάκρυα να ποτίζεται η ψυχή, γιατί και η ψυχή διψάει και μέσα στην καθημερινότητα ξεχνάμε να την φροντίζουμε.

Ελάτε να δείτε την παράσταση, αν σας ενδιαφέρει κάτι, με αθώα και καθαρά μάτια. Αυτό που θα δείτε, αυτό είναι. Με το να πω τους λόγους για να έρθει κάποιος να δει την παράσταση, νιώθω σαν να χειραγωγώ τους αναγνώστες και δεν μου αρέσει. Σεβόμαστε το κοινό και γι’ αυτούς κάνουμε μία παράσταση. Οι θεατές δεν είναι βλάκες που δεν μπορούν να καταλάβουν τα πράγματα χωρίς επεξηγήσεις. Έτσι και αλλιώς, το θέατρο χειραγωγεί από μόνο του, αλλά με ωραίο τρόπο. Εννοώ ότι υπογράφουμε ένα συμφωνητικό μέσω του εισιτηρίου, μπαίνουμε  στην αίθουσα και λέμε «χειραγωγήστε με παρακαλώ», γιατί μάς δείχνουν ένα σκηνικό και μας λένε ότι αυτό είναι ένας πύργος και εμείς το δεχόμαστε. Οι θεατές ζουν ένα ταξίδι στο μυαλό τους και στην καρδιά τους. Ούτως ή άλλως η τέχνη και η ποίηση είναι για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά · αυτό το έχει πει ο Σαίξπηρ μέσα από τον Άμλετ, κι αυτή είναι μια εκκωφαντική αλήθεια. Υπό αυτήν την έννοια ας έρθει ο κάθε ο άνθρωπος και ας κρατήσει ότι τον ακουμπά και ότι τον αφορά πιο πολύ.